Alibaba Group

Wikipedia, erkin enciklopediya
Alibaba Group

Alibaba Group Holding Limited — Alibaba Group ham Alibaba.com sıpatında belgili, Qıtaydıń elektron kommerciya, usaqlap satıw sawda, Internet hám texnologiyalarǵa qánigelesken transmilliy texnologiyalıq kompaniyası. 1999-jıl 28-iyunda Chjetszyan qalasınıń Xanchjou qalasında islengen. Kompaniya web-portallar arqalı qarıydardan qarıydarǵa (C2C), biznesten qarıydarǵa (B2C) hám biznesten bizneske (B2B) sawda xızmetlerin usınıs etedi. Elektron tólew xızmetlerin, satıp alıw, qıdırıw sistemaları hám bultlı esaplaw xızmetleri bar. Ol dúnyadaǵı kóplegen biznes tarawlarında hár qıylı kompaniyalar portfeline iyelik etedi hám isleydi[1]. Ullı Britaniyanıń dúnya bazarın uyreniwshi «Kantar» kompaniyası dúnyanıń eń qımbat kompaniyaları reytingin járiyaladı. Reytingniń kúshli onlıǵınan „Alibaba“ da orın alǵan[2].

2014-jıl 19-sentyabrde Nyu York fond birjasında Alibabaniń ǵalabalıq aksiyaları (IPO) 25 milliard dollardı quradı hám kompaniyanı 231 milliard dollar kapitallasıwın támiynledi. Sonıń menen dúnya tariyxındaǵı eń iri ǵalabalıq usınıs boldı. Dúnyadaǵı eń qımbat 10 korporaciyadan biri hám „Forbes Global 2000“ 2020 diziminde dúnyadaǵı 31-eń iri ǵalabalıq kompaniya dep keltirilgen[3].2018-jıl yanvar ayında Alibaba qarsılası Tencentdan keyin 500 milliard dollarlıq sawda kóleminen ótken ekinshi Aziya kompaniyası boldı. 2020-jılǵa kelip, Alibaba global brendniń altınshı eń joqarǵı bahasına iye boldı.

Alibaba dúnyadaǵı eń iri usaqlap satıw sawda hám elektron kommerciya kompaniyalarınan biri bolıp tabıladı. 2020-jılda ol besinshi iri jasalma intellekt kompaniyası sıpatında da bahalandı[4]. Sonıń menen birge, ol eń iri venchur kapital firmalarınan biri hám dúnyadaǵı eń iri investiciya korporaciyalaridan biri bolıp tabıladı. Kompaniya dúnyadaǵı eń úlken B2B (Alibaba.com), C2C (Taobao) hám B2C (Tmall) bazarlarına miyman kútiwshilik etedi. Ol media tarawına kirip barıp atır, dáramatları jıldan-jılǵa úsh teńdey kóbeymekte. Sonıń menen birge, ol dúnyadaǵı eń úlken onlayn hám oflayn satıp alıw kúni bolǵan Qıtaydıń Singles Day kúni (2018-jıldaǵı) rekordın ornattı.

Tariyxı[redaktorlaw | derekti jańalaw]

1999-jıl 28-iyunda Jek Ma 17 dostı hám studentleri menen Xanchjou kvartirasında Qıtayda jaylasqan B2 B sawda maydanshası bolǵan „Alibaba.com“dı quradı. 1999-jıl oktyabr ayında Alibaba Goldman Sachs hám SoftBankten 25 million AQSh dolları muǵdarında qarjı aldı. Alibaba.com Qıtaydıń ishki elektron kommerciya bazarın jaqsılawı hám Qıtay ónimlerin jáhán bazarına kirip qılıwda, sonıń menen birge, Jáhán sawda shólkemi (JSSh) máselelerin sheshiwde járdem beriw ushın Qıtay kárxanaları, ásirese, kishi hám orta kárxanalar ushın elektron kommerciya platformasini jetilistiriwi kutilgandi. 2002-jılda „Alibaba.com“ jumısqa túsirilgennen úsh jıl ótkennen dáramat keltirdi. Ma global elektron kommerciya sistemasın rawajlanıwlashtirmoqchi edi, sol sebepli 2003-jıldan baslap Alibaba „Taobao Marketplace“, „Alipay“, „Alimama.com“ hám „Lynx“ti iske túsirdi[5][6].

2003-jılda „eBay“ Qıtayǵa keńeygenligin járiyalaǵanında Ma Amerika kompaniyasın shet el básekisi dep bildi hám „Alibaba“nıń „Taobao“ filial kárxanasın „eBay“ tárepinen satıp alıwdı biykarladı. Keyinirek Alibaba filial kárxanası „Taobao“ „eBay“ni Qıtay bazarınan shıǵarıp jiberedi hám „eBay“ óziniń payda keltirmegen Qıtay web-bólinbesin tamamlaydı[7][8]. 2005 jılda „Yahoo! “ ózgeriwshen procentli subiekt (vIE) strukturası arqalı Alibabaǵa qarjı kiritip, kompaniyanıń 40 procent úlesin 1 milliard AQSh dollarına satıp aldı[5][8]. Nátiyjede „Yahoo!“ǵa 10 milliard AQSH dollar keltiriwi múmkin edi[7][9].

2017-jıl yanvar ayında Alibaba hám Xalıq aralıq Olimpiada Komiteti Olimpiada oyınlarına 2028-jılǵa shekem qáwenderlik etiwin járiyaladı. Eki ortadaǵı shártnama 800 million dollardı quraydı[8][10]. 2018-jıl sentyabr ayında Jack Ma qayırqomlıq jumıslarına itibar qaratıw ushın bir jıldan keyin „Alibaba“ baslıqlıǵınan ketiwin járiyaladı.

2019-jıl 10-sentyabr kúni Jack Ma Alibaba baslıǵı lawazımınan rásmiy waz keshti. Deniel Chjan onıń ornına kompaniyaǵa bas boldı. 2019-jıl sentyabr ayında Xanchjou qala húkimeti „Alibaba“ hám basqa kompaniyalarǵa húkimet hámeldarların jaylastırıw arqalı menshikli sektor ústinen gúzetiwdi kúshaytirayotganini járiyaladı[11][12].

2020-jıl 24-dekabrde Qıtay „Alibaba Group“ regulyatorlarına qarsı antitrestli tekseriwin basladı[13].2020-jıl dekabrinde „Alibaba Group“ aksiyaları Qıtaylıq regulyatorlar tárepinen kompaniyaǵa qarsı ótkerilgen antitrestlik tekseriwden keyin, 6 ay ishinde eń tómen dárejedegi tariyxıy aksiyalar bahasınıń qulashına dus keldi[14]. 2020-jıl dekabrde Qıtaydıń bazardı tártipke salıw boyınsha administraciyası Alibaba ústinen monopolistik ámeliyatlar boyınsha tergew baslaǵanlıǵın xabarladı[15].

Qıtay Xalıq Kommunistlik partiyası Oraylıq komitetiniń rásmiy gazetasi bolǵan „People Daily“ tergewdi „Internet antitrestlik qadaǵalawın kúsheytiwdegi zárúrli qádem“ dep járiyalaǵanınan kóp ótpey maqullaydı[16].Alibaba monopoliyaǵa qarsı tekseriwler nátiyjesinde 2020 jılda fond bazarındaǵı derlik barlıq jetiskenliklerin joǵalttı. Dekabr aqırına kelip, 859 milliarddan 586 milliard AQSh dollarǵa jetti. Jek Ma „Ant Group“dıń IPO-si noyabr sheshe basında toqtatilganda jámiyetshilik kózinen ǵayıp boldı, biraq 2021-jıl yanvarında taǵı 50 sekundlı videorolikte kórinis berdi[17]. 2021-jıl fevral ayınan baslap ol ele jámiyetshilik aldında kórinbegen[18]. Videonıń payda bolıwı Alibaba aksiyalarınıń 7 procentten asıwına sebep boldı[19].

2021-jıl fevral ayında Alibaba 5 milliard dollarlıq obligaciyalardı sattı. Bul kompaniyanıń dollarlıq obligaciyalarınıń úshinshi iri sawdası bolıp, tórt jıynaqtı shıǵarǵan hám 2,143 procentten 3,251 procentke shekem dáramat alıp kelgen. Tórt jıynaqlı obligaciyalar 1,5 milliard dollarlıq 10 jıllıq hám 30 jıllıq qarızlardı, sonıń menen birge, 20 milliard hám 40 jıllıq múddeti menen 1 milliard dollarlıq obligaciyalarni quradı. 20 jıllıq obligaciyalar turaqlılıq belgisi sıpatında belgilengen.

Qıtay Bazar qadaǵalawı boyınsha mámleket administraciyası 10 aprel, shembi kúni «Alibaba» kompaniyasın monopoliyaǵa qarsı nızamlardı buzǵanı ushın 18, 22 milliard yuan (2, 78 milliard dollar) muǵdarında járiymaǵa tarttı. Bul 2019-jılda satılǵan 455,712 milliard yuanlı ishki sawdasınıń 4 procenti muǵdarın[20] hám 2020-jıl ushın sap paydanıń 12 payızın quradı. Sınshılardıń atap ótiwishe, bul qádem Qıtay húkimetiniń texnologiyalıq kompaniyalarǵa tásirin kúsheytedi[21][22][23]. Járiymaǵa tartılǵanınan 3 kún ótip, «Alibaba»nıń aksiyaları keskin túrde kóterildi. Gonkong birjasındaǵı «Alibaba» aksiyaları 8,99 procentke ósip, hár bir aksiya 237,6 Gonkong dolların shólkemlestirgen. Aldınraq sawdalar waqtında kompaniya aksiyaları mánisi 8 procentke artıp, 235,6 Gonkong dollarına jetken edi[24].

2021-jıl iyun ayında Alibaba kompaniyasınıń „Tmall Innovation Partnership“ kompaniyası 59 kún ishinde jańa kosmetika ónimin kórsetip beredi. Olar bunı jańa ónim dep taptı hám jergilikli bazar bul sheshimdi izlep atırǵanlıǵın anıqladı. Ónimdi jumısqa túsiriw ushın maǵlıwmatlar hám platforma menen olar 59 kún ishinde jańa ónimdi sawdaǵa shıǵarıwǵa múmkinshilik berdi[25].

Qıtaydıń Pinduoduo usaqlap satıw sawda menen shuǵıllanatuǵın onlayn-dúkanı jıllıq aktiv paydalanıwshılar sanı boyınsha qarsılası — „Alibaba“dan ozıp ketti. Kompaniyanıń paydalanıwshıları sanı 2020-jıl juwmaǵına kóre, 788 milliondı quraǵan.

Mediaaktivler[redaktorlaw | derekti jańalaw]

Milliarder Jack Ma tárepinen tiykar salınǵan „Alibaba“ ótken jıllar dawamında mediakativlardiń úlken bólegin, sonday-aq, baspa, televidenie, internet, social tarmaqlar hám reklama aktivlerin jıynaǵan. Atap aytqanda, Twitterdiń qıtaysha kórinisi bolǵan Weibo platformasınıń 30 procent úlesine, sonıń menen birge, bir neshe ataqlı sanlı hám baspa jańalıqlar baspalarınıń úlesine iyelik etedi. Bunnan tısqarı, jazılıwlarǵa qaraǵanda, kompaniya quramına Gonkongda jaylasqan «Alibaba Picture Group» kinokompaniyası hám de Qıtaydıń eń iri video platformalarınan biri bolǵan «Yoku Tudou» da kiredi.

Qıtay húkimeti „Alibaba Group“ten ǵalaba-xabar qurallarındaǵı aktivlerinen waz keshiwdi ótinish etken. Húkimet kompaniyanıń XXRdaǵı jámiyetshilik pikirine tásirinen qáweterdeligi sebepli sol sheshimge kelgen. Bul másele boyınsha tartıslar 2021-jıldıń basında — qadaǵalaw shólkemleri tiykarǵı jumısı sawda-satıq bolǵan kompaniyaǵa tiyisli bolǵan mediaaktivler dizimi menen tanısqannan keyin baslanǵan. Húkimet kompaniyadan mediaaktivlerin sezilerli dárejede kemeytiw rejesin islep shıǵıwdı soraǵan[26].

Korporativ basqarıw[redaktorlaw | derekti jańalaw]

„Alibaba“dıń tiykarǵı hammuassisi Jack Ma kompaniya shólkemleskeninen 2019-jıl 10-sentyabrine shekem bolǵan burınǵı atqarıwshı baslıǵı bolıp tabıladı. Ámeldegi atqarıwshı baslıǵı - 2019-jıl 10-sentyabrde Ma ornın iyelegen Daniel Zhang hám sonıń menen birge, 2015-jıldan berli „Alibaba“ bas direktorı. Ol 2015-jılda «Hupan» biznes mektebine tiykar salǵan[27].

Joseph Tsai 2013-jıldan beri Alibaba baslıǵınıń atqarıwshı orınbasarı. J.Michael Evans 2015-jıldan berli Alibaba prezidenti. „Alibaba“ direktorlar keńesine joqarı menejment Jack Ma, Joseph Tsai, Daniel Zhang, J.Michael Evans hám rejissyor Eric Jing, sonıń menen birge, Chee Hwa Tung, Walter Kwauk, Börje E.Ekholm hám Wan Ling Martello sıyaqlı ǵárezsiz direktorlar kiredi. Bunnan tısqarı, „Yahoo! “ tiykarshılarınan biri hám burınǵı bas atqarıwshı direktorı Jerry Yang[28]. Masayoshi San („SoftBank“ tiykarshısı hám bas direktorı) 2020-jılda lawazımınan ketiwden aldın firmanıń basqarıw keńesinde islegen.

Ma, Tsai, Zhang hám Evans tısqarı, joqarı menejment quramına Maggie Wu (CFO) Judy Tań (CPO), Jeff Zhang (CTO hám „Alibaba Cloud Intelligence“ prezidenti), Sophie Wu (CCO), Tim Steinert (Bas máslahátshi hám xatker) te kiredi, Jessie Zheng (CRO hám CRGO / Platformani basqarıw boyınsha bas direktor), Angel Zhao (Alibaba globallasıw jetekshilik toparınıń basshısı), Chris Tung (CMO), Trudy Dai (kótere bazarlardıń prezidenti), Pán Jiang (Taobao.com prezidenti) hám Jet Jing (Tmall.com prezidenti).

Ilgeri, Jack „Ma Alibaba Group“ shólkemleskeninen berli bas direktor bolıp islegen, biraq keyinirek 2013-jılda iste'foga shıqqan. Onıń ornın iyelegen Jonathan Luni tańlaǵan[29][30]. Lu basshılıǵındaǵı „Alibaba“ toparı jaqsı nátiyjelerge erisken edi, biraq Ma Lu kompaniyanı basqarıw qábiletine salıstırǵanda isenimsizlikti kúshaytirayotgani haqqında mısh-mısh gápler tarqaldı[31][32]. Lu basshılıǵında kompaniyada COO sıpatında islegen Daniel Zhang, Lu ornın 2015-jılda bas direktor sıpatında iyeledi[33].2018-jıl 10 -sentyabrde Ma Zhangni iste'foga shıqqannan keyin kompaniyanıń ijroiya baslıǵı etip tayınladi[34] .

2012-jıldan berli Qıtay Kommunistlik partiyası kompaniyada partiya komitetin quradı hám „Alibaba“ jumısshıları sıpatında 2000 nan artıq partiya aǵzaların óz ishine aldı[35]. 2019-jılda Qıtay húkimeti rásmiylerdi iri texnologiyalıq kompaniyalar, atap aytqanda „Alibaba“ quramına jaylastıra basladı[36]. 2019-jılda Qıtay húkimeti ámelder shaxslardı iri texnologiya kompaniyaları, tiykarınan, Alibabaǵa jaylastıra basladı[37][38].

Finanslıq maǵlıwmatlar[redaktorlaw | derekti jańalaw]

Finanslıq maǵlıwmatlar milliard yuandı quraydı
Jıl Dáramat Sap payda Aktivler Teńlik
2012[39] 20,025,000,000 8,404,000,000 47,210,000,000 34,383,000,000
2013[40] 34,517,000,000 4,228,000,000 63,786,000,000 513,000,000
2014[40] 52,504,000,000 23,076,000,000 111,549,000,000 30,417,000,000
2015[40] 76,204,000,000 24,149,000,000 255,434,000,000 157,413,000,000
2016[40] 101,143,000,000 71,460,000,000 364,245,000,000 249,539,000,000
2017[40] 158,273,000,000 43,675,000,000 506,812,000,000 321,129,000,000
2018[41] 250,266,000,000 63,985,000,000 717,124,000,000 436,438,000,000
2019[41] 376,844,000,000 87,600,000,000 965,076,000,000 608,583,000,000
2020[41] 509,711,000,000 149,263,000,000 1,312,985,000,000 870,548,000,000
2021(Q1)[41] 717,289,000,000 150,308,000,000 1,690,218,000,000 1,074,961,000,000

Derekler[redaktorlaw | derekti jańalaw]

  1. ↑ „10 Companies Owned by Alibaba“ (25-iyul 2017-jıl).
  2. ↑ „Дунёдаги энг қиммат компаниялар рейтинги эълон қилинди“. 24-iyul 2021-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 2021-jıl 23-iyun.
  3. ↑ „Global 2000“. Forbes (13-may 2020-jıl). Qaraldı: 27-avgust 2020-jıl.
  4. ↑ „Top 100 Artificial Intelligence Companies 2020“. TechnologyAdvice (2-iyul 2020-jıl). Qaraldı: 27-avgust 2020-jıl.
  5. ↑ 5,0 5,1 Popovic, Stevan. „Jack Ma: The man leading the Chinese e-commerce market“. Hot Topics (4-may 2014-jıl). Qaraldı: 23-iyul 2021-jıl.
  6. ↑ „Alibaba Group“. Qaraldı: 17-yanvar 2019-jıl.
  7. ↑ 7,0 7,1 „The Rags-to-Riches Life Story of Alibaba Founder Jack Ma“ (2-mart 2017-jıl). Qaraldı: 17-yanvar 2019-jıl.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 Chen, Lilu Yilun „Quicktake - Alibaba“ (19-noyabr 2017-jıl). Qaraldı: 17-yanvar 2019-jıl.
  9. ↑ „Yahoo Could Make Nearly $10 Billion On Alibaba IPO“ (19-sentyabr 2014-jıl). 22-sentyabr 2014-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 23-iyul 2021-jıl.
  10. ↑ „Alibaba Olympics Sponsorship Deal Said to Be Worth $800 Million“ (19-yanvar 2017-jıl). Qaraldı: 17-yanvar 2019-jıl.
  11. ↑ Chen, Lulu Yilun (23-sentyabr 2019-jıl). "China Boosts Government Presence at Alibaba, Private Giants". Bloomberg News. https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-09-23/china-steps-up-government-presence-at-alibaba-private-giants. 
  12. ↑ He, Laura (24-sentyabr 2019-jıl). "China is sending government officials into companies like Alibaba and Geely". CNN. https://www.cnn.com/2019/09/24/business/china-government-officials-companies/index.html. 
  13. ↑ „China launches antitrust investigation into tech giant Alibaba“. Qaraldı: 24-dekabr 2020-jıl.
  14. ↑ „Alibaba stock suffers record fall after antitrust probe in China“. Qaraldı: 24-dekabr 2020-jıl.
  15. ↑ „市场监管总局依法对阿里巴巴集团涉嫌垄断行为立案调查“ (zh). Qaraldı: 24-dekabr 2020-jıl.
  16. ↑ „人民日报：加强反垄断监管是为了更好发展“ (zh). Qaraldı: 24-dekabr 2020-jıl.
  17. ↑ „China Targets Jack Ma's Alibaba Empire in Monopoly Probe“ (23-dekabr 2020-jıl). Qaraldı: 23-dekabr 2020-jıl.
  18. ↑ „Jack Ma gives video speech to rural teachers after three months of silence“ (en) (20-yanvar 2021-jıl). Qaraldı: 3-fevral 2021-jıl.
  19. ↑ „Alibaba stock spikes after Jack Ma resurfaces“ (en). Qaraldı: 3-fevral 2021-jıl.
  20. ↑ „Хитой ҳукумати «Alibaba»ни рекорд миқдорда жаримага тортди“. 24-iyul 2021-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 2021-jıl 10-aprel.
  21. ↑ „Alibaba fined $2.8 billion on competition charge in China“ (10-aprel 2021-jıl). Qaraldı: 10-aprel 2021-jıl.
  22. ↑ Wang, Christine „China slaps Alibaba with $2.8 billion fine in anti-monopoly probe“ (en) (10-aprel 2021-jıl). Qaraldı: 10-aprel 2021-jıl.
  23. ↑ France-Presse, Agence „China fines Alibaba billions for alleged market abuses“ (en) (10-aprel 2021-jıl). Qaraldı: 10-aprel 2021-jıl.
  24. ↑ „«Alibaba» акциялари кескин кўтарилди“. 24-iyul 2021-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 2021-jıl 13-aprel.
  25. ↑ „Alibaba’s Tmall Innovation Partnership turns around a major new cosmetic product in 59 Days. | Potstickers“ (en-US) (24-iyun 2021-jıl). 27-iyun 2021-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 27-iyun 2021-jıl.
  26. ↑ „Хитой ҳукумати Alibaba компаниясига медиаактивларидан воз кечишни сўраб мурожаат қилди“. 24-iyul 2021-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 2021-jıl 17-mart.
  27. ↑ „«Alibaba» асосчиси ўзи асос солган бизнес мактабнинг директорлик лавозимидан кетишини айтди“. 24-iyul 2021-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 2021-jıl 25-may.
  28. ↑ „Alibaba Group: Leadership“. Alibaba Group.
  29. ↑ "Jack Ma's Last Speech as Alibaba CEO". 13-may 2013-jıl. http://www.techinasia.com/alibaba-jack-ma-last-ceo-speech/. 
  30. ↑ "Jack Ma steps down as Alibaba chief". 15-yanvar 2013-jıl. http://www.ft.com/intl/cms/s/0/e3aef1dc-5f01-11e2-9f18-00144feab49a.html. 
  31. ↑ "Alibaba Appoints Jonathan Lu as New CEO, Will Take Ma's Desk on May 10". 11-mart 2013-jıl. http://www.techinasia.com/alibaba-new-ceo-jonathan-lu/. 
  32. ↑ Udland, Myles „IT'S OFFICIAL: ALIBABA WILL BE THE LARGEST IPO EVER“. Qaraldı: 17-yanvar 2019-jıl.
  33. ↑ Flannery, Russell „Who Is Alibaba's New CEO?“ (en). Qaraldı: 17-yanvar 2019-jıl.
  34. ↑ Choudhury, Saheli Roy „Jack Ma succession plan at Alibaba: Daniel Zhang to become chairman“ (9-sentyabr 2018-jıl). Qaraldı: 17-yanvar 2019-jıl.
  35. ↑ Chinese Communist Espionage: An Intelligence Primer. 
  36. ↑ Chinese Communist Espionage: An Intelligence Primer. 
  37. ↑ Chen. "China Boosts Government Presence at Alibaba, Private Giants". https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-09-23/china-steps-up-government-presence-at-alibaba-private-giants. Retrieved 23-sentyabr 2019-jıl. 
  38. ↑ He. "China is sending government officials into companies like Alibaba and Geely". https://www.cnn.com/2019/09/24/business/china-government-officials-companies/index.html. Retrieved 24-sentyabr 2019-jıl. 
  39. ↑ „Alibaba Group Holding Limited Annual Report“.
  40. ↑ 40,0 40,1 40,2 40,3 40,4 „BABA Alibaba Group Holding 20-F2017 FY Annual report“. docoh.com. 24-iyun 2021-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 24-iyul 2021-jıl.
  41. ↑ 41,0 41,1 41,2 41,3 „Alibaba Group Holding Limited (BABA)“.
"https://kaa.wikipedia.org/w/index.php?title=Alibaba_Group&oldid=75460" saytınan alınǵan