Aq pátiya

Altın alma — alģıs al

Pátiya

Alģıs — [pátiya beriw, pátiya alıw, alǵıs alıw] – dástúr. "Alǵıs penen el kógerer, jawın menen jer kógerer" (naqıl). Aq tilektiń belgisi–pátiya. "Pátiya"– sózi qásiyetli Quranı Kárimniń eń birinshi súresi "Fatixa" sózinen alınıp "baslawshı, ashıwshı",– degen mánisti bildiredi. Pátiya dus kelgen jerde aytıla bermeytuǵın qásiyetli de, kiyeli ruwhanıy túsinik. Eń jaqsısın xalıq "aq pátiya" dep qásterleydi. "Aq pátiyasın berip shıǵarıp saldı",– degen sózlerdi búgingi kúnlerimizde de jiyi esitemiz. Pátiya beriw, alǵıs ayttı – házirgi kúnlerimizde de hár bir xojalıqta, hár bir adımda ushırasıp turadı. Islegen jaqsılıǵıń ushın "raxmet" degen alǵıs sóz esitseń, bul sózdiń ózi "Allanıń raxmeti jawsın, yaǵnıy "Allanıń miyrimine bólen",– degen mánisti bildiredi.

Túrleri

1. Ónerli jasqa pátiya beriw: boyında tuwma talantı bar hár qanday óner iyesi "biledi ekenmen",– dep óz betinshe ónerin ustanıp kete bermegen. Mısalı: aǵash ustashılıǵı ónerine uqıbı, talantı bar adam, sol eldegi, ya basqa jaqta atı shıqqan tanımal, ataqlı ustaǵa barıp shákirt túsip, bir qatar óner sırların úyrenip, pátiyasın alatuǵın bolǵan. Bunday pátiyalar talaplı da, talantlı, xalıq súygen, isenim bildirgen er-azamatlarǵa ǵana berilip otırǵan.

2. Dásturxanģa pátiya beriw: kúndelikli shay-tamaq ishilip bolǵannan soń, ırısqı-nesiybeniniń Alla tárepinen jetip turǵanına shúkirshilik etip, ırzashılıq penen beriletuǵın pátiya. Qonaq kelgende dástúrxanǵa pátiyanı qonaq beredi hám úy iyelerine ırısqı, nesiybesiniń mol bolıwın tilep, xızmet etip júrgen jas kelinlerge, bala-shaǵasına "ónip-óskeyseń, baxıtlı bolǵaysań, qosģanıń menen qosa aǵar",– dep alǵıs aytılıp pátiya beriledi.

3. Alģıs pátiya beriw: jası úlkenlerge jası kishi sálem bergende, geyde bir jumıslarına qol jetpey atırǵanda kómek berilgende, jası úlkenlerimiz, yamasa kómek kórsetilgen adam:– "kóp jasa, baxıtlı bol, jamanlıq kórmegeyseń",– dep ırzashılıq bildirip alǵıs aytadı. Bul hár kúnimizde ushırasatuǵın pátiya túrleri.

4. Tilek pátiya beriw: "aq tilek", "aq pátiya",-- dep atalatuǵın bunday tilek túrleri--jol saparına shıǵıp atırǵanlarǵa beriledi. Mısalı:"Ǵárip ashıq", "Alpamıs" hám taǵı basqa folklorlıq shıǵarmalarda ushırasatuǵın pátiya túrleri, házirgi kúnlerimizde jol saparına ketip baratırǵanlarǵa beriletuǵın pátiya túrinde ushırasadı. Jańa otaw tigip, shańaraq bolıp atırǵan jas jubaylarǵa: Qosaǵanıńız benen qosa aǵarıp, ósip-óngeysiz",– dep el jası úlkenleri tilek tilep, pátiya beredi.

5. Jańa aydı kórgendegi aq pátiya beriw: "Ay kórdim, aman kórdim", "Jańa ay jańa jıllarǵa jetkergeyseń", "Jańa ayda jarılqa, eski ayda esirke",– dep tilek tilep, jańa tuwǵan ayǵa sálem berilip, tilek tilep pátiya etip júzin sıypaydı. Bul dinshillikten, yamasa soqır isenimlerden kelip shıqqan nadanlıq emes. Adamlardıń tábiyatqa, qubılısqa, hawa rayına baylanıslı tanım-túsinigi, húrmeti dep esaplanadı.

6. Teris pátiya beriw: bunı pátiya dep ataǵanı bolmasa, ǵarǵıstıń, jazanıń eń awır túri. Bunday pátiyanı isenimdi aqlamaǵan, óine qolı, tili tiygenbalasına ákeniń qolın teris jayıp bergen pátiyası. Siyrek bolsa da, el ishinde bunday pátiya qollanılǵan, jáne ol atadan balaǵa umıtılmaytuǵın "ǵarǵıs alǵan",– degen tańba bolıp qalǵan. Atanıń teris pátiyasın alǵanlardı xalıq ta jek kórgen.