Aq súyek oyını

AQ SÚYEK oyını áyyemgi zamanlardan beri xalıq penen birge kiyatırǵan, Shıǵıs xalıqlarına ortaq, eski oyınlardıń biri. Bul oyındı burınları eresek jastaǵı qız-jigitler oynaytuǵın bolǵan. Oyın keshte, aylı aqshamlarda oynaladı.

OYÍN ShÁRTLERI

Oyındaǵı qural retinde maldıń jilik súyegi paydalanıladı. Ortadan birewin "xan" (baslawshı) etip saylaydı. Oyınǵa qatnasıwshılar eki toparǵa bólinip, "xan" shek taslaydı, yaǵnıy alaqanına shóp yamasa, kishilew bir zattı jasırıp, onı durıs tapqan tárep súyekti ılaqtırıw huqıqına iye boladı. Ishinen qarımı, bilegi uzın, ılaqtırǵısh birewi shıǵıp, súyekti kúshiniń jetkeninshe ılaqtıradı. Súyek ılaqtırılǵan waqıtta, oyınshılar teris qarap turadı, yaǵnıy, olarǵa súyektiń qay tárepke ılaqtırılǵanın kórmey, tek sezgirlik penen, esitiw arqalı biliw talabı qoyıladı. Tek súyek jerge túskennen keyin, artına burılıp, súyekti izlewge kirisedi. Oyın qaǵıydaların buzǵan oyınshı oyınnan shıǵarıladı. Súyekti kim burın tapsa , "xan"ǵa ákelip beredi hám birinshi tapqan tárep "jeńimpaz" dep esaplanadı.

Aq súyekti tapqan oyınshı "súyek mende",--dep xabarlap, márrege qaray bar kúshi menen juwıradı. Eger onı birew quwıp jetse, súyek sonıń qolına ótedi, usılayınsha márrege jetkenshe súyek qoldan-qolǵa ótip almasıp otıradı hám eń sońǵı adam "xan"ǵa ákelip beredi. Eger súyekti tapqan adam sharshasa yamasa ekinshi topar adamına uslanıp qalıw qáwpi bolsa, aq súyekti ózi táreptiń adamına beredi. Yuiraq, oyın shárti boyınsha súyekti ılaqtırıp beriwge bolmaydı, qolǵa uslatıw kerek [ bul jerde ılaqtırılǵan súyek, adamnıń bet aldına tiyip jaraqat almaw tárepleri gózlengen bolıwı múmkin].

Oyınnan utılǵan tárep dástúrxan jayıp zıyapat beretuǵın bolǵan, geyde jeńillew jaza: oyın oynap, qosıq aytıp beriw i kerek bolǵan.

Oyın elementleri boyınsha oyınshıdan juwırıw, shaqqanlıq, ziyreklik, dıqqat qoyıp tıńlay biliwshilik, topar aǵzaları menen birlik sıyaqlı kóplegen jaqsı ádetler talap etiledi. Usı táreplerin esapqa alıp, "aq súyek" milliy oyını házirgi kúndegi jaslarımız ushın da paydalı oyın bolıp esaplanadı.

Bul oyın ótken ásirdiń 70-jıllarına shekem jaslar arasında dástúrli oyın bolıp, oyın quralı retinde súyek, aq tayaq, yamasa, tennis topları paydalanılar edi.