Bahalı qaǵaz

Bahalı qaǵaz — bul hújjet iyesiniń múlklik huqıqın yamasa onıń emitentine múnásibetin tastıyıqlawshı aqsha hújjet, yaǵnıy bahalı qaǵazdıń áhmiyeti sonnan ibarat, bul usınıń menen bir waqıtta hám menshik titulı, hám qarız minnetlemesi, hám dáramat alıw huqıqı, hám dáramattıń bir bólegin tólew minnetlemesi. Ol bóleklengen hújjet yamasa schetlardaǵı jazıw formasında bolıwı múmkin.

Hár qanday ekonomikalıq kategoriya sıpatında bahalı qaǵaz tiyisli bazar sıpatlamalarına iye, olar iyelik etiw, shıǵarıw formasına, bahalı qaǵazǵa qoyılmalar qáwpi dárejesin, dáramattı tólew formaların hám t.b. óz ishine aladı.

Bahalı qaǵaz ózin aqshaǵa jaqınlastıratuǵın bir qatar sıpatlarǵa iye. Usınday tiykarǵı sıpatlamalardıń biri — bul hár qıylı formalarda (ótew, satıp alıw-satıw, aktsiyanı emitentke qaytarıw, iyelew huqıqın bir-birewge beriw jolı hám t.b.) aqshaǵa almasıw imkaniyatı. Ol sonday-aq girew zatı bolıwı, miyrasxorlık boyınsha ótkeriliwi hám kóp jıl dawamında saqlanıwı múmkin.

Bahalı qaǵazlar qayda bolıwına qaramastan waqıtsha bos kapitaldı qabıllaydı hám satıp alıw-satıw arqalı onı kerekli baǵdarda ótkeriwge járdemlesedi, bul jámiyetlik óndiristiń optimal strukturasın payda etedi hám jámiyetlik talapqa sáykes keledi. Kárxanalardıń qosımsha finans (qarjı) resurslarına talabı tiykarınan ónimniń jańa túrin jaratıw, eski tiykarǵı fondlardı modernizatsiyalaw, texnikalıq jaqtan qayta qurallandırıw, rekonstruktsiyalaw hám aylanıs qarjıların tolıqtırıw menen baylanıslı boladı. Bul talaplar bazar konyunkturasınan ǵárezli boladı, olardıń ózgeriwi belgili waqıt ishinde júz beredi. Sonlıqtanda kárxanalar zárúrli finans (qarjı) resursların belgili múddet dawamında, yaǵnıy olardın islewi ushın qolaylı bazar konyunkturası bar bolıp turǵanda ǵana alıwı tiyis. Óytkeni bahalı qaǵazlar bazarı kárxananı qarjılandırıwdıń jaqsı hám qolaylı deregi bolıp tabıladı. Ol ekonomikanıń barlıq xojalıq júrgiziwshi subektlerine aqsha resuruların alıw jolın jeńillestiredi hám keńeytedi. Aktsiyalardı shıǵarıw bul resurslardı múddetsiz — aktsionerlik jámiyettiń pútkil ómir boyı hám banklerdiń kredit resurslarına qaraǵanda ádewir paydalı shártler tiykarında alıw imkaniyatın beredi.

Bahalı qaǵazlardıń tagı bir artıqmashlıǵı sonnan ibarat, olardı nominalınan ádewir joqarı bazar bahasında satıwǵa boladı. Bul sonıń menen túsindiriledi, bahalı qaǵaz óz nominalına iye bolgan halda, máselen, sanaat kárxanasına qoyılǵan real kapitaldıń belgili muǵdarın quraydı.