Bulgar tili ushın derekti kóriw

{{Til infoqutısı
|at = Bulgar tili 
|milliy at = 
|mámleketler = 
|kontinentler = [[Oraylıq Aziya]], Arqa Kavkaz
|biluvchilar = 
|tártiplewshi shólkem = 
|ornı = 
|jaǵdayı = óli
|jazıw = [[Arab álipbesi|arab]]
|rásmiy = 
|kategoriya = [[Evroaziya tilleri]]
|til shańaraǵı = [[Altay tilleri]]
:[[Túrkiy tiller|Túrkiy tarmaq]]
:: [[Bulgar tilleri|Bulgar toparı]]
|iso1= -
|iso2= -
|iso3= XBO
|sil=
|lc2=
|lc3=
|kategoriyalanıwı = Kategoriyalanıwı
|til_kodları = Til kodları
}}
[[Fayl:Bulgar runic letters.png|thumb|250px|132 belgili bulgar runası. P. Dobrevu]]
'''Bulgar tili''' — áyyemgi bulgar qáwimleriniń tili. Bulgarlar dáslep [[Xun qáwimi|Xun qáwimleri]] awqamına kirgen, [[slavyan]], fin-ugor mámleketleri menen baylanısta bolǵan. IX — XI ásirlerden saqlanǵan dereklerdegi (XIV — XV ásirler) jazıwlarǵa, tariyxıy atlar dúzilisine qaraǵanda, bulgar tili házirgi [[chuvash tili]]ne jaqın bolǵan. Bul ekewi túrkiy tiliniń bulgar toparına tiyisli. Bulgar toparındaǵı tillerdiń ózge túrkiy tilden ayırmashılıǵı — „z“ ornına „r“, „sh“, „s“ ornına „l“ háribiniń paydalanılıwı. Bulgar tili házirgi [[bashqurt tili|bashqurt]], [[tatar tili|tatar]] tilleriniń qáliplesiwine sebep boldı. Kóshpeliler bulgarlardı VII — IX ásirlerde házirgi [[Rossiya]]nıń qublasına qarap quwǵanında, olardıń bir bólegi venger hám [[slavyan]]lardıń quramına kirgen, sonıń nátiyjesinde olardıń tiline bulgar sózleri kóplep kirgen.

'''Bulgar tili''' — áyyemgi bulgar xalqınıń tili. Xalqı túrkiy qáwimler birlespesinen ibarat bolǵan Bulgar mámleketi házirgi Volga hám Kama dáryalarınıń boylarında X ásirde júzege kelgen. Bul mámleket kriziske ushraǵannan soń qáwim hám xalıqlardıń Bulgar awqamı tarqalıp ketken. Bul til haqqında vizantiyalı, evropalı, arman hám arab sayahatshılarınıń eslerinde, sonday-aq qábir taslarında saqlanǵan maǵlıwmatlar, adam hám orın atları tiykarında pikir júritiw múmkin. Bular Bulgar tiliniń ayırım ózgesheliklerin anıqlawǵa imkan beredi. Máselen, áyyemgi túrkiy tillerden "z" ornında "r", "sh" ornında "l" bar ekenligi menen parıq qılǵan: kyor — gúz; xyol — qıs. Bulgar tili áyyemgi tillerden hazar, házirgi tillerden chuvash tiline jaqın turadı. Bul 3 til birgelikte túrkiy tillerdiń bulgar toparın quraydı<ref>"{{PAGENAME}}" ''[[ÓzME]]''. [http://n.ziyouz.com/books/uzbekiston_milliy_ensiklopediyasi/O'zbekiston%20Milliy%20Ensiklopediyasi%20-%20B%20harfi.pdf B-háribi] Birinshi tom. Tashkent, 2000-jıl</ref>.

== Bulgarsha, tatarsha hám chuvashsha sózler kestesi ==

{| class="wikitable" border="1"
|-
!width="100"|Voljskli-bulgarsha sózler (r-usıl)
!width="100"|Shama menen transliteraciya
!width="125"|Zamanagáy [[Chuvash tili|chuvashsha]] analog
!width="125"|Zamanagóy [[Tatar tili|tatarsha]] analog
!width="100"|Sóz mánisi
|-
| هیر
| хир
| хĕр
| кыз
| qız
|-
| اول
| авл (аул)
| ывăл
| ул
| ul
|-
| آیح
| айх
| уйăх
| ай (айгы)
| ay
|-
| جال
| джал
| çул
| ел (джыл)
| jıl
|-
| تواتو، تواتة
| туату, туата
| тăват(ă)
| дүрт
| tórt
|-
| آلط، آلطی
| алты, алт
| улт(ă)
| алты
| altı
|-
| جتی، جیات
| джиат, дж-ти, джиете
| çич(ĕ)
| җиде
| jeti
|-
| سکر
| с-к-р
| сакăр
| сигез
| segiz
|-
| طحر، طحور
| т-хур, т-х-р
| тăхăр
| тугыз
| toǵız
|-
| وان
| ван, уан
| вун(ă)
| ун
| on
|-
| جیریم، جرم
| джирим, дж-р-м
| çирĕм
| егерме (җегерем)
| jigirma
|-
| ووطر
| вут-р
| вăтăр
| утыз
| otız
|-
| جور
| джур
| çĕр
| йөз
| júz
|-
| ﺍﺣﺮﺖ
| ахират
| ахрат
| ахирэт
| aqıret
|-
| ﺍﻜ
| ике
| икӗ
| ике
| eki
|-
| ﺩﻨﻴﺎﺮﻦ
| дэньядан, дуньядан, дуньяран (dunyaran)
| тӗнчерен
| дөньядан 
| dúnyadan
|-
| ﺑﺎﻘﻲ
| бакый
| —
| бакый
| ólmes
|-
|}
== Derekler ==
{{derekler}}
== Siltemeler == 
* [http://members.tripod.com/~Groznijat/pb_lang/suppl.html Inscriptions and Alphabet of the Proto-Bulgarians, by Peter Dobrev]

{{ÓzME}}

{{túrkiy tiller}}

{{shala}}

[[Kategoriya:Tiller]]

==Dereklar==
{{derekler}}