Buxgalteriyalıq esap
Buxgalteriyalıq esap – ku'ndelikli ha'm juwmaqlawshı mag'lıwmatlar alıw ushın ka'rxanalardın', sho'lkemlerdin' ha'm mekemelerdin' xojalıq jumısın u'zliksiz ha'm o'z-ara baylanısın baqlaw ja'ne qadag'alaw sistemasınan ibarat.
Buxgalteriyalıq esabın ko'pshilik jag'daylarda Biznes a'lipbesi dep ataydı. Sebebi buxgalteriyalıq balansı finanslıq na'tiyjeler ha'm olardın' sarplanıwı haqqındag'ı esabat usag'an buxgalteriyalıq esabat mag'lıwmatların bizlerde ken' paydalanıladı.
İnvestorlar, tovar jetkerip beriwshiler, kreditorlar, bankler, buyırtpashılar, nızam shıg'arıwshı ha'm nızamdi orınlawshı ma'mleket organları finans esabatı mag'lıwmatların paydalanıwshılar bolıp esaplanadı. Investorlardı ko'birek ka'rxanalardın' finans turaqlılıg'ı, onın' kelesi rawajlanıwı, ta'miyinleniwi, ja'riyalang'an dividentlerdi to'lew qa'biletine tiyisli mag'lıwmatlar ko'birek qızıqtıradı. Ma'mleketlik organların xojalıq sub'ektleri protsesslerin ta'rtipke salıw, salıq siyasatın islep shıg'ıw, sotsiallıq ma'selelerdi sheshiwge tiyisli mag'lıwmatlar qızıqtıradı.
Buxgalteriyalıq esaptın' a'hmiyetli ha'm esaptın' basqa tu'rlerinen parq qılıwshı qa'siyetlerinen biri onda ka'rxananın' xojalıq protsesslerinin' barlıq ta'repleri ko'rsetiledi.
Buxgalteriyalıq esaptın' ja'rdeminde xojalıqta bar materiallıq baylıqlardın' ha'r qıylı tu'rlerinen aqshalay qarjılarının' mug'darı haqqında, basqa ka'rxanalar ha'm sho'lkemler menen esaplasıwdın' jag'dayı haqqında, onın' barlıq resurslarının' ulıwma ko'lemi haqqında mag'lıwmatlar, jetistirilgen ha'm satılg'an o'nimnin' ko'lemi ha'm o'zine tu'ser bahasın belgileydi, xojalıq jumıslarının' finans huqıqların paydalanıp anıqlaydı, ka'rxananın' rentabelligin esaplap shıg'adı.
Buxgalteriyalıq esap ka'rxanalarda ju'z berip atırg'an xojalıq protsessleri ha'm operatsiyaların pul ko'rinisinde u'zliksiz, o'z-ara baylanısqan, hu'jjet penen tiykarlang'an halda ko'rsetiwdi ta'miyinleydi. Buxgalteriyalıq esabı operativ esaptan parq qılıp, ayırım xojalıq operatsiyaları emes, al ka'rxananın' xojalıq ha'reketinin' barlıq ta'replerin ko'rsetip bergeni ushın statistikalıq esap sıyaqlı g'a'rezsiz pa'n esaplanadı.
