Dyuden sarqıraması
Dyuden sarqıramaları (túrkshe - Düden Şelalesi) — Turkiyanıń Antalya wálayatındaǵı Antalya qalasındaǵı sarqıramalar kaskadı. Kaskad Onado'li qublasındaǵı dáryalardan biri bolǵan Dyuden dáryasınan payda boladı.
Geografiya hám gidrologiya
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]Dyuden sarqıramaları karst sistemasınıń bir bólegi bolıp tabıladı. Joqarı Dyuden sarqıraması (sonıń menen birge, Iskandar Zulqarnayn sarqıraması dep da ataladı ) Antaliya qalasınıń arqa-shıǵısiy bóleginde jaylasqan hám Tómen Dyuden sarqıraması (basqa atı Karpuzkaldiran turkcha: Karpuzkaldıran) - onıń arqa bóleginde. Dyuden dáryasınıń dáregi Kyrkgozler (turkcha: Kırkgözler) hám Pinarboshi (turkcha Pınarbaşı), eski Antaliya-Burdur jolınıń 28 hám 30-kilometida jaylasqan. Olardıń suwi bir aǵımǵa toplandı hám kanallar arqalı Kepez 2 (6 Mvt) hám Kepez 1 (26, 4 Mvt) GES kaskadining turbinalariga, keyininen qaladan batıstan shıǵısqa ótetuǵın jasalma kanal arqalı, Dyudenboshi degen jayǵa jetip baradılar. Áyyemgi dárya tubi ol erdan baslanadı hám Joqarı Duden sarqıraması da bul yonalishda boylap jaylasqan. Jer astı bólegi Biyikli karst oramasidan baslanǵan (turkcha: Bıyıklı), bulaqlar qasında jaylasqan bolıp, tasqın dáwirinde bul orında suw aǵımı 30 m³/s ga jetiwi múmkin. Keyinirek, dárya varsak (turkcha: varsak) tereńliginen shıǵıp keyin aǵıs taǵı er astına túsip, ol jerde 3 km aǵıp ótti hám Dyudenboshida taǵı suw maydanına shıqtı. 13 kilometr tómende Tómen Dyuden sarqıraması jaylasqan bolıp, ol jerde suw 40, etrlik biyiklikten tuwrıdan-tuwrı Orta Jer teńizine túsedi.
Turizm
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]Sarqıramaǵa sayaxatlar shólkemlestiriledi. Joqarı sarqıramadaǵı baqqa kiriw pullıq, tómengi sarqıramadaǵı baqqa kiriw biypul. Baǵlar sulıwlı panoramalardı tamasha qılıw ushın jaylar, sonıń menen birge, restoran hám kafelar menen shólkemlestirilgen. Joqarı sarqıramanıń eski karst kanalı úńgirler formasında jaratılǵan. Quyash hám tómengi sarqıramanıń suw suspenziyasi kúnniń málim waqıtlarında oq jay payda etedi. Tómengi sarqıramanıń eń jaqsı kórinisi teńizden ashıladı, turistlik kemeler Antalyanıń eski qalasındaǵı porttan jóneydi. 2015-jıl gúzde tómengi sarqıramanı keshki payıt tamasha qılıw imkaniyatın beriwshi jaqtılandırǵıshlar ornatılǵan.
