Grigoriy kalendarı

Grigoriy kalendarı (yamasa jańa usıl) - Rim papası Grigoriy XIII tárepinen Yulian kalendarı (eski usıl) ornına 1582-jılı engizilgen kalendar. Perudji universiteti oqıtıwshısı Luidji Lilio 1576-jılı usınıs etken joybar boyınsha dúzilgen. Yulian kalendarında jol qoyılǵan qáteshilik dúzetilip, esaplaw 10 kún aldıģa kóshirildi. Báhárgi teń kúnlik, yaǵnıy 21-martqa tuwra kelgen. Qátelik jáne tákirarlanbawı ushın hár 400 jılda kabisa jılı 3 kúnge qısqartılǵan, yaǵnıy 100 kabisa jılı ornına 97 kabisa jılı engizilgen. Grigoriy kalendarı boyınsha aqırǵı 2 cifrı 4 ke bólinetuģın jıllar kabisa jılları bolıp tabıladı, biraq 2 nól menen tamamlanıp, 400 ge bólinbeytuģın jıllar buǵan kirmeydi, máselen, 1700-, 1800-, 1900 hám 2100-jıllar ápiwayı jıl, 1600-, 2000, 2400 hám 2800-jıllar bolsa kabisa jılları bolıp tabıladı. Sol esapta jıldıń dawamlılıǵı 365, 242500 sutkanı qurap, tropikalıq jılģa qaraǵanda hár jılı 26 sekund artıp baradı hám sál kem 3300-jılda 1 kún qáte islenedi. Grigoriy kalendarınıń birden-bir qolaysızlıǵı aylardaǵı kúnler sanınıń hár qıylılıǵı bolıp tabıladı. Sovet Awqamına (sonıń ishinde, Ózbekstanda) Grigoriy kalendarı 1918-jıl 14-fevraldan (eski usılda 1-fevraldan) baslap qabıl etilgen.