Hák taslı tuf
Hák taslı tuf - traverting'ovakli, uyali jınıs; qaynoq yamasa suwıq bulaq suwida kalsiy gidrokarbonatning mono-karbonat formasında shógiwinen payda boladı. Kóbinese ósimlik túbirleri, geyde quriqliqta yamasa dushshı suwda jasawshı gastropoda (qarınoyokli) larning chig'anog'ida ushraydı. Kólemlik massası kem (1400 den 1800 kg/m3 ke shekem). Hák taslı tuf talay keń tarqalǵan. Qurılıs materialları, bezew tamaqtası retinde, sonıń menen birge, hakni kúydiriwde qollanıladı. Hák taslar - karbonatlı cho'kin-di taw jınısları. Quramı 50% ten artıq kalsitdan yamasa organizmlerdiń skeleti koldiklaridan, geyde aragonit mineralı (SaSO3) den ibarat. Kóbinese quramında autigen, diagene-tik hám epigenetik minerallar, chakiq (terrigen hám karbonat ) bólekler qospası ushraydı. Hák taslı tufning quramında 4- 17% ge shekem MgO bolsa, dolomitli O.; 6 - 21% SiO2+R2 O,- mergelli O.; kvars, opal hám xalsedon ko'shilsa - qumtoshli hám kremniylashgan Hák taslı tuf dep júritiledi. Strukturası kristallı, organogen-chakikli, chaqikli-kristallı hám sizib tóplanǵan (travertin, ohakli tuf) túrleri parq etiledi. Reńi aǵıw, sarg'ish, bo'zrang. Kópin-cha hák tas ishinde shıǵanaqlar da boladı. Payda bolıwına kóre, organogen, xemogen yamasa ximiyalıq, chaqiq boladı. Quramındaǵı jınıs ónim kiluvchi organizmlerdiń kópligine kóre, organogen Hák taslı tuf, foraminiferali, marjanlı, suvo'tli hám basqa ; xemogen hám chaqiqlari (bólekler) dıń úlkenligine karab bir neshe xilga bólinedi. Metamorfizm na-tijasida O. marmarta aylanadı. Hák taslı tuf eń kóp tarkalgan shógindi taw jınıslarınan biri, Jerdiń túrli relf formalarında qatnasadı. Hák taslı tuf barlıq jas daǵı (júzimembriydan tórtlamchi dáwirshe) jat-qızıqlarda ushraydı. Hák taslı tufning fizikalıq-mexanik ózgeshelikleri olardıń strukturası hám dúzilisine baǵlıq bolıp, júdá keń shegarada ózgeredi, mas, kólemlik salmaǵı 800 kg/m3 ten (shıǵanaqtoshlar, travertin) 2800 kg/m3 ke shekem (kristallı strukturalı O.). Shıǵanaq -taslar hám gewekli Hák taslı tuf salıstırǵanda ańsat kesiledi hám de yo'niladi, kristallı Hák taslı tuf bolsa, jaqsı ókpe keseliliklenedi. Hák taslı tuf sanaatda, awıl xojalıǵı hám qurılısda keń qollanıladı. Qara metallurgiyada rudaning kúyewi-shini asırıw hám shlak payda etiw ushın qosılatuǵın element (flyus) si-fatida; hák hám cement óndiriste shiyki onim; soda, mineral tóginler, shıyshe, qaǵaz óndiriste, neft ónimlerin tazalaw hám basqa processlerde qosımsha element retinde qollanıladı. Hák taslı tuf zárúrli qurılıs materialları toparın quraydı, olardan qoplovchi hám bezew taslar, músinshilik hám arxitektorlikda qollanıladıgen taslar hám t.b. tayarlanadı. Ózbekstanda kóplegen O. qazib alınatuǵın kánler, iri islep shıǵarıw birles-má kárxanaları (" O'zsanoatqurilishmateriallari", " O'zavtoyo'l", Navaiy hám Almalıq kán-metallurgiya kombinatları hám basqalar ) tárepinen isletilmaqta.
Travertin túrleri hám qosımshalar
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]Travertin travertin dep atalǵan travertin birdey kóz áynekli tosh bolıp tabıladı, sol sebepli adamlar ádetde onı travertin dep ataydılar. Travertin kontinent shógindi jınıslarına tiyisli bolıp, ol kaltsiy karbonat shógindileri. Kóbinese kaltsiy karbonat boyida payda bolǵan travertinli hák tas erleri suwda, kaltsiy karbonatında hám dárya, ko'lda hám basqa strukturalıq strukturalarda eriydi. Processdagi salmaqli birikpeler geyde bir waqtıniń ózinde tiykarǵı strukturalıq bólim bolıp, kaltsiy karbonat bolıp, suw korroziyasida eriydi, sol sebepli bul kánler kóplegen tábiyiy simmetrik bolmaǵan tesiklerde payda boladı.
Hák tastıń túrleri:
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]1-klassik
2-dárejeli aǵash Bej travertin
3-pıl súyeki aq traverten
4-qızıl traverten
5-qara tesik tas
Hák tas - bul tasdıń dáregi, tiykarǵı komponent - kaltsiy karbonat, kaltsiy magniy karbonat yamasa kaltsiy karbonat hám magniy karbonatınıń qospası. Qayta kristallangan hák tas, bekkem mikrokristalli hák tas hám cilalı kalker, ásirese, Qospa Shtatlarda, kalker yamasa marmar retinde reklama etiledi hám satıladı. Tábiyiy tas toqımaları tábiyiy, biraq tábiyaattan tısqarı názik, názik toqımalarǵa bay. Tayın ónimnen, tıǵızlıqtan, tegis bolmaǵan uyqaslıqtan, tap tek topıraqtan topıraq sıyaqlı, toqımalardıń toqımalarına, toqımalarına, tariyxıy civilizatsiyanıń tereń ızlarına, biraq ulıwma formadan dizayn usılın súwretlew ushın " zamanagóy moda" den paydalanıw múmkin, Ustazdı aytıp, húrmet etetuǵın, oqlangan, ónim qásiyetleriniń joqarı bólegin eń sheber tutqan, sebebi kóplegen mimarlar jaqsi koredi.