Jer silkiniw

1963-1998-jıllar arasında júz bergen jer silkiniwler.

Jer silkiniw, jer qıymıldaw — Jer qabıǵında yamasa mantiyanıń joqarǵı bóleginde kútilmegende jılısıw, sınıw yamasa jemiriliw júz beriwi áqibetinde payda bolatuǵın hám tolqınlı terbelisler formasında uzaqlarǵa tarqalatuǵın jer astı silkiniwleri hám terbelisleri. Sebeplerine kóre, tektonikalıq, vulkan hám jemiriliw jer silkiniwlerine bólinedi. Jer qabıǵınıń hár qıylı tereńliginde tábiyiy kúshler tásirinde júz beretuǵın silkiniwler tektonikalıq jer silkiniwler dep ataladı. Olar jer túbindegi háreket hám processlerdiń jemisi bolıp, bul processlerdiń kinetikalıq quwat tárizinde birden (1 minutta) sarıplanıwı áqibeti bolıp tabıladı. vulkanlı hám jemiriliw jer silkiniwleri tábiyatta júdá az júz beredi; olar kúsh jaǵınan tektonikalıq jer silkiniwlerdiń eń kúshsizine teń keledi. Jer sharında júz beretuǵın jer silkiniwler sanı jıl dawamında birneshe júz mıńǵa jetiwi múmkin. Solardan kópshilik bólegi seysmograflar ǵana sezetuǵın kúshsiz jer silkiniwler bolıp, adamlar sezetuǵınları birneshe mıńǵa jetedi. Xalıq xojalıǵına zálel jetkizetuǵın jer silkiniwler bolsa birneshe onnan birneshe júzge shekem jetiwi múmkin. Bir jıl dawamında júz bergen barlıq jer silkiniwler nátiyjesinde shama menen 0,510" J kinetikalıq quwat ajralıp shıǵadı. Bul quwat muǵdarı kútá úlken bolıwına qaramay, Jer túbinde júz beretuǵın processlerden ajralıp shıǵatuǵın ulıwma quwattıń 0,5% in ǵana quraydı.

Aytıwlarǵa qaraǵanda, keyingi eki ásir dawamında jer maydanına kiyatırǵan iri jarıqlardıń jarılıwı nátiyjesinde kúshli jer silkiniwler júz bergen.