Mámleketlik shegaralardı ózgertiw
 |
Mámleketlik aymaqtın' shetleri jer maydanı kibi shegaralar menen belgilenedi. Usı shegaralar mámleket aymag'ın qon'sı mámleketler aymag'ı yaki onı aymag'ına tiyisli bolmag'an aymaqlardan ajıratıp turadı. Mámlekettin' xalıqaralıq shegaraları dep atalatug'ın bunday shegaralar xalıqaralıq ta'n alıng'an ha'm xalıqaralıq belgilengen bolıwı lazım.
Xalıqaralıq ta'n alıng'an mámleketleraralıq shegaralar o'tkiziliwi qon'sı mámleketler menen kelisilgen shegaralar bolıp tabıladı. Mámlekettin' xalıqaralıq ta'n alıng'an ha'm belgilengen shegaraları onın' aymag'ın mámleketlik aymaq esaplanbag'an aymaqtan da ajıratıp turadı (a'dette bul aymaqlıq ten'izdin' sırtqı shegaraları esaplanadı). Usı shegarlar usı mámleket ta'repinen demilitatsiyalang'an ha'm shegara sızıqlarının' o'tkiziliwi basqa mámleketler ta'repinen ashıq yaki u'ndemey ta'n alıng'an boladı, sebebi bul belgilengen xalıqaralıq-huqıqıy talaplarg'a juwap beredi.
Eger mámleketler arasındag'ı shegara da'rya shegarası bolsa ha'm onda keme qatnawı a'melge asırılsa, shegara sızıqları talvega boyınsha o'tkiziledi, da'ryanın' en' teren' bo'leginen yaki bas farvarterdin' ortasınan, basqa jag'dayda da'ryanın' ortasınan belgilenedi. Ulıwma alg'anda qon'sı mámleketlerdin' o'z-ara kelisiwine muwapıq basqasha ta'rtipte de bolıwı mu'mkin.
Da'rya shegaralarının' huqıqıy ta'rtibi ha'm ma'pli mámleketler ta'repinen o'z-ara kelisiwi tiykarında belgileniwi mu'mkin.
Ha'zirgi xalıqaralıq huqıqqa muwapıq shegaralardı eki tiykarg'a bola:
- birinshiden, xalıqlar ha'm milletler ta'repinen o'z ta'g'dirin o'zi belgilew huqıqın a'melge asırıwı na'tiyjesinde (bul jag'dayda mámleketlerdin' bo'liniwi yaki qosılıwı ju'z beredi ha'm, ta'biyiy, onın' aqıbetinde jan'a mámleket shegaraların ornatıw yaki biykarlawg'a za'ru'rlik tuwıladı);
- ekinshiden, shegaralas mámleketler arasında onsha u'lken bolmag'an aymaqlardı almasıw na'tiyjesinde o'zgertiw mu'mkin.