Press reliz
Press-reliz, baspasóz ushın tayarlanǵan xabar; press-relizdi járiyalaǵan shólkem (itimal jeke shaxs) haqqındaǵı xabardı óz ishine alǵan informaciya xabarı, hár qanday másele boyınsha óz poziciyasın bayanlaw hám ǵalaba xabar qurallarında baspadan shıǵarıw ushın tayarlaǵan xabar.
Press-reliz anglichan sóz bolıp, onıń leksikalogik mánisi baspasózge uzatıw bolıp esaplanadı. Taǵı da anıqlaw aytqanda press-reliz qandayda shólkem baspasóz xizmetiniń ǵalaba xabar quralları ushın tayarlaǵan xabarnaması bolıp tabıladı. Dereklerde tariyxdagi eń birinshi press-reliz 1906 -jıl 28-oktyabrde AQShda júz bergen temir jol hádiysesi haqqındaǵı informaciya teksti bolǵanlıǵı aytnadı.
Press-relizler jurnalistlar ortasında brifing hám baspasóz ánjumanlarında tarqatıladı yamasa elektron mánzilleri arqalı jiberiledi.
Eger, haqıyqattan da qızıqlı jańalıq bolsa, press-reliz jazıwǵa arzıydı, keri jaǵdayda jurnalistlar tárepinen informaciyaǵa tiykarlanǵan hám kereksiz press-relizler itibarǵa alınbaydı hám bunday press-relizde islew mánisiz boladı.
Baspasóz basılıwınıń materialları maqsetli ǵalaba xabar qurallarında baspadan shıǵarılıwı ushın tómendegi qaǵıydalarǵa juwap beriw usınıs etiledi:
- press-relizdiń maǵlıwmatları qızıqlı, professional jóneltirilgen bolıwı hám press-reliz jiberilgen baspanıń auditoriyasına mútáj bolıwı kerek;
- maǵlıwmatlar aktual, jańa faktlar, nátiyjeler, málimleme statistikasın óz ishine alıwı kerek;
- maǵlıwmatlar oqıwshılar tárepinen social áhmiyetke iye bolǵan ańsat bolıwı kerek.
- maǵlıwmatlar "jańa" bolıwı kerek — búgingi kúnde júz bergen waqıya, sońǵı ilaj retinde-keshe yamasa jaqın keleshekte kutilgan nátiyjelerdi óz ishine alıwı kerek;
Sonıń menen birge, press-relizde kompaniya basshısı, tema boyınsha eń abıraylı ekspertler, bul tema boyınsha bir yamasa bir neshe pikir basshıları (newsmeykerlar) sózleri bolsa jaqsı boladı.
Baspasóz bayanatı joqarıdaǵı qaǵıydalarǵa qanshellili jaqsı hám anıqlaw juwap berse, baspasózde daǵaza etiliwi yamasa baspadan shıǵarıw ushın materialdı tayarlawda isletiliwi múmkinshiligı kóbirek.
Eger, shólkem bir waqttıń ózinde maǵlıwmatlarǵa bay bolmaǵan baspasóz xabarların jiberse, sol shólkemnen shıqqan basqa materiallar haqqında jurnalistler unamsız pikirge iye boladı.
Press-relizdi jazıwdıń eń keń tarqalǵan usılı málim bir zárúrli waqıya, arnawlı bir dáwir ushın nátiyjeler yamasa haqıyqattan da ámeldegi bolmaǵan sane menen baylanıslı jańalıqlar.
Baspasóz basılıwınıń tarqatılıwı ǵalaba xabar qurallarında bul press-reliz paydalanıw ushın juwapker bolǵan jurnalistler menen tikkeley yamasa telefon baylanısları menen birge bolǵanında júdá nátiyjeli.
Press-reliz túrleri[redaktorlaw | derekti jańalaw]
Press-reliz-daǵaza — bunday press-relizde informaciya tek júz bolıwı kerek bolǵan waqıya haqqında xabar beredi. Waqıtı-waqıtı menen bunday baspasóz bayanatı ilajda baspasóz wákilleriniń bar ekenligin támiyinleydi.
Press-reliz-jańalıqlar — qashannan berli júz bergen waqıya haqqında maǵlıwmat beredi. Bul jerde ilaj shólkemlestiriwshi shaxslarınıń qısqasha túsindiriwlerin qosıwıńız múmkin.
Informacion-press-reliz házirgi, ele juwmaqlanbaǵan waqıya haqqında maǵlıwmat beredi. Bul press-relizde tek ámeldegi ózgerisler yamasa waqıyalardıń jańa sheshimi haqqında esabat berilgen, bunday ilajdıń mánisi qashannan berli málim bolǵan esaplanadı.
Press-reliz strukturası[redaktorlaw | derekti jańalaw]
Press-reliz strukturası qanday qáliplesedi hám ol jaǵdayda neler sáwleleniwi kerek?
Tómende press-reliz tekstiniń basqıshpa-basqısh bólimlerde jazılıwın úyrenemiz:
1. Bas bet: ol jaǵdayda brend yamasa usınılıp atırǵan xizmet túrinıń tolıq atalıwı, ol menen baylanıslı ilajdiń atı kórsetiliwi shárt.
Press-relizdiń bası zerikerli bolmawı ushın ol jaǵdayda shólkem yamasa brend atı, ilajdıń maqseti anıqlama beriliwi, tiykarǵı informaciya haqqında qısqa, qısqasha hám qızıqlı jazıw kerek. Sonıń menen birge, bas bet reńi hám shrifti menen sáwlelenip, tekstten ajralıp turıwı kerek. Bul detallarǵa áhmiyet beriwińiz siziń press-relizińizdi «Kimdir oqıydıma?» degen sorawǵa «Awa, oqıydı!» degen juwap boladı.
Bas bettı tekstten aldın yamasa tekstti jazıp bólǵannan soń aqırında (yaǵnıy processtiń qaysı waqtında) dúziwdiń áhmiyeti joq. Tiykarǵısı, ol oqıwshın qızıqtıra alıwı kerek.
2. Lid: bul bólim teksttiń tiykarın quraydı.
Lid bas bettıń «inisi». Eger, bas betea «Kim ne qıladı? » (yamasa «Ne júz beredi?») sorawına juwap bolsa, LID «Kim, qay jerde, qashan, qanday qılıp hám ne ushın? ne qıladı? » degen sorawǵa juwap bolıp, bas betke anıqlıq kirgiziwi menen áhmiyetli bolıp tabıladı. Lid kóbi menen 3 ta gápten ibarat bolǵan, ıqsham hám tuwri tekst bólegi bolıp tabıladı.
3. Tiykarǵı bólim (tekst): lidtiń logikalıq dawamı bolıp, jańalıqtıń mánisin ashıp beriwi kerek. Bul jerde izertlewlerden, faktlardan, sanlar, statistikalıq maǵlıwmatlar, intervyular (ekspert sáwbeti, administraciya oy-pikirleri), dálillerden mısallar hám basqa zárúr informaciya jay alıwı kerek. Sebebi, bul bólekte press-relizdiń «qaymaǵi» sáwlelengen boladı.
Eslep qalıń: eń zárúrli informaciya teksttiń birinshi abzacta (taza jolında) bolıwı kerek!
Tiykarǵı jańalıq teksttiń birinshi abzacta (taza jolında) anıqlama beriwge sebep oqıwshınıń dıqqatı taza joldan taza jolǵa ótken tárepke tómenlep baradı. Sol sebepli, tiykarǵı gapti «keyinge» jıljıtıw maqsetke muwapıq emes.
Press-reliz tekstiniń quramalılıǵı sonda, ol jaǵdayda haqıyqatlıq sáwleleniwi, lekin tekst kórkemlesip ketpewi kerek. Oqıwshın tek faktlar, dáliller, qurǵaqlay sanlar hám statistika menen tartıw qıyınshılıqlı. Íqsham tekst jaratıw uqıpı rásmiylik hám kórkemlik arasındaǵı «altın ortalıq» tı tabıw hám de oqıwshı itibarın qosıwda.
Press-reliz jazıw dóretiwshilik qábilyetińizdı sınaytuǵın shınıǵıw emes. Press-reliz — ǴXQ informaciyası. Sol sebepli ol jaǵdayda oǵada «aqllı» sózlerdi qollawdan, «jıraqta» hám uzın gáplerden qashıń.
Úlgili press-relizdiń kem ushraytuǵın detalı bul — pikirler. Ekspertlerdiń pikiri, administraciyanıń oy-pikirleri tekstti «janlantıradı», oǵan isenimililik baǵıshlaydı. Ulıwma, press-relizdiń tiykarǵı «jańalıǵı» baslawshısı bolǵan qánigeniń pikiri kópshilik itibarın juwapker shaxsqa tartadı. Soń juwmaq.
Press-reliz shablonı :
Shapkada kompaniya atı, logotipi, jaylasqan adresi, telefon nomerleri, press-relizdi taratıwshı shólkemlestiriwshiler (Eger, kompaniya PR agentlik xizmetin jallaǵan bolsa ) atı kórsetilgen bolıwı kerek.
Mısal[redaktorlaw | derekti jańalaw]
Press reliz
“Jas isbilermen” gazetasınıń ashılıw máresimi bolıp ótedi. Bul gazetanıń shólkemlestiriwdiń baslı sebebi Ózbekstan Respublikasında isbilermenlikti rawajlandırıw hám aldıńǵı qatarda kiyatırǵan jas isbilermenlerdi xalıqqa tanıstırıw. Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń usı taraw haqqında párman hám qararları menen waqtında tanıstırıp barıw.
Gazetamız bas redaktorı Meńlimuratova Aziza, nusqa 1000 dana, háptesine eki mártebe (siyshembi hám shembi kúnleri) baspadan shıǵadı.
Azamat Orazaliev – Jas isbilermenler mektebiniń direktorı;
Sársen Mátmuratov – Qaraqalpaqstan Respublikası jas isbilermeni;
Gúlnaz Qalmuratova – Ózbekstan Respublikası Isbilermenlikti rawajlandırıw Nókis filialı baslıǵınıń orınbasarı;
Inobat Xalmuratova – “ÓzLiDep” partiyası aǵzası.
Mánzil: “Jas isbilermen” gazetası redakciyası Sharap Rashidov kóshesi №176 jay.
Baǵdar: Qaraqalpaqstan Respublikası Bilimlendiriw Ministrligi
Telefon: 99 567 89 99; 90 345 72 27
www.jas_isbilermen_gazeta.uz
Press-relizdi tayyarlaw ushın[redaktorlaw | derekti jańalaw]
Málimleme xizmetiniń jumısın dóretiwshilik uqıbı ǴXQ na tarqatılatın press relizde ayqın kórinedi. Shólkem tárepinen ótkerilip atırǵan konferenciyaǵa kelgen jurnalistlerge prezz reliz usınılıwı zárúr. Ol ıqsham qısqa hám anıq informaciya teksti menen beriliwi lazım. Jańadan kirip kelgen bul termin leksikologiyalıq mánisi jaǵınan hár qıylı atalıp keldi. Geypara qánigeler dáslep baspa sóz xabarnaması depte atadı. Press-reliz qısqasha maqseti anıq tiliniń tuwrılılıǵı faktlerge bay bolǵan xabar teksti bolıp tabıladı. Bir sóz benen informaciya deregi dep atawmızǵa boladı. Press-relizdi tayyarlaw ushın nelerge itibar qaratıwımız kerek?
1) Onıń joqarsına press-relizdiń túsindiriwshi baǵıtı shólkemniń tolıq atı mánzili, telefon nomeri, electron pochtası hám aqırında tayarlanǵan sáne kórsetiliw kerek.
2) Shólkem haqqında qısqasha sıpatlama beriliwi soń konferenciyaǵa tiyisli fakt hám nomerler; konferenciyanıń ótkeriwindegi maqseti hám onıń mánisi sáwlelendiriliwi kerek.
3) Press-relizdi oqıǵanda bul material ne haqqında konferenciya qashan hám qayjerde bolatının jámiyet ushın qanday áhmiyeti bar ekenligi anıq sáwleleniwi kerek.
4) Press-relizde jay atları tolıq kórsetiliwi shárt.
5) Adam atları tolıq beriliwi lazım.
6) Mánzil atları tuwrı jazılıwı zárúr.
7) Cifrlardı bergenimizde de qátelikke jol qoymaw ushın qawıs ishine sóz benen keltiriliwi zárúr.
8) Tarawǵa tiyisli atamalarda qollawda qánigeler menen másláhátlesiw zárúr.
9) Orfografiyalıq qátelerge jol qoymawımız kerek.
10) Press relizdi tayarlap bolǵannan soń, mekemeniń juwapker shaxsı hám basshılarǵa kórsetip alıw lazım.
Press-reliz talap dárejesine tayarlanǵan bolsa, jurnalistler ushın jeńillik jaratıladı hám islegen jumıs operativ ǵalaba xabar qurallarında járiyalanadı.
15 usıl[redaktorlaw | derekti jańalaw]
Press-reliz tayarlawdıń bul qatıp qalǵan usılı emes. Professor Fayzulla Móminov bul temada 15 usıldı kórsetip berip shama menen usılarǵa qaratıla konferenciya gózlegen maqsetke erisilgen, -dep ataydı:
1. Predmet, waqıya, háreket haqqındaǵı maǵlıwmat teksttiń birinshi betinde bolıwı shárt.
2. Birinshi gáptegi waqıyanıń qısqasha mazmunı.
3. Press-relizdiń mazmunı tiykarǵı sorawlarına juwap beriwi zárúr.
4. Press-relizdiń electron nusqasın aldında barlıq orınlarǵa tarqatılıwı.
5. Press-relizde shólkem atı sáwlelendirilgen bet tayarlanǵanı maqul.
6. Press-reliz tekstleri mazmunlı bolǵanı zárúr.
7. Qaǵazdıń bir tárepinde 1,5 interval qaldırıladı.
8. Abzatslar qısqa 5-6 qatardan ibarat bolıwı kerek.
9. Kólemi 200-220 sózden ibarat bolıwı.
10. Zárúr bolǵanda press relizdiń qosımsha bayanatın tayarlap qoyıw.
11. ǴXQ wákilleriniń soralıwı múmkin bolǵan maǵlıwmatlardıń kiritiliwi.
12. Fotosúwret hám soǵan uqsas sızılmalar, diagrammalar beriliwi múmkin.
13. Ádette, press relizdi tayarlaǵan shaxstıń imzasıda kórsetiliwi kerek.
14. Ápiwayı tekst formasında beriliwi maqsetke muwapıq bolıp tabıladı.
15. 3 tilde berilgeni (ingliz, orıs, jergilikli) maqsetke muwapıq.
Tiykarınan búgingi kúnde málimleme xizmeti press relizdi tayarlaydı.
Paydalanǵan ádebiyatlar dizimi[redaktorlaw | derekti jańalaw]
1. Англо-Советско-Американское Коммюнике о Конференции трёх Министров в Москве, Московская декларация, 2 ноября 1943 года.
2. Резолюция Совета Безопасности ООН № S/RES/896, от 31 января 1994 года.
3. Асланов Т. PR-тексты. Как зацепить читателя. — СПб.: Питер, 2017 — С. 176. — ISBN 978-5-496-02559-1
4. Гундарин М. Книга руководителя отдела PR. Практические рекомендации. — СПб.: Питер, 2006. — С. 368. — ISBN 5-469-00880-0.
5. Игнатьев Д., Бекетов А. Настольная энциклопедия Public Relations. — М.: Альпина Паблишер, 2004. — С. 496. — ISBN 5-9614-0116-2.
6. Масленников Р. 101 совет по PR. — М.: Альпина Паблишер, 2012. — С. 74. — ISBN 978-5-9614-1760-9. Архивная копия от 25 января 2012 на Wayback Machine
7. http://library.ziyonet.uz saytınan;
8. http://yuz.uz saytınan;
9. http://hozir.org saytınan;
10. http://uz.m.wikipedia.org saytınan;
|