Qızılqum

Qızılqum shólistanı tiykarınan qumlı tegisliklerden turadı, bul qumlı tegislikler Qızılqum arqa-batıs bólegin óz ishine alıp maydanı 3,5 mln ga jerdi iyeleydi. Arqa-batıs Qızılqum keń tegislik bolıp (75—100 m) jaylasqan. Aral teńizi shól zonalar menen qorshalģan teńizdi arqa-batısın Qızılqum hám batısında Ámiwdarya deltası menen shegaralanģan. Qızılqumda tóbeshikli jerler ushırasıp olardıń biri Beltaw, onıń eni 1-2 km uzınlıģı batıstan-shıģısqa deyin 100 km di iyeleydi. Ortasha biyikligi 70—80 m (teńiz betinen) bálentlikte, al arqa tárepi teńizge qaray jıljımaqta. Keń maydandı iyeleytuģın Jańadarya úlken tegisliklerdi úz ishine aladı, ol jerde tiykarınan taqırlı taslandı jerler esaplanadı.

Shıģıs tárepinde Sultanuzdag tawı, ol Ámiwdaryanıń góne deltasınan baslap shıģıstan-batısqa deyin Xojakólge shekem sozılģan bolıp uzınlıģı 40 km, eni 10—15 km aralıqqa deyin sozılıp, onıń teńiz betinen 485 m bálentlikte jaylasqan. Taw shoqqılarınan Nurataw, Sultanuzdag hám olardıń arasınan áyyemgi tóbeshiklerinen paleozoydan qalģan porodaları ushırasadı. Topıraq quramı sazlı hám taslı jerlerden turadı. Suw deregi tiykarınan grunt suwları nátiyjesinen bolıp, onıń tereńligi 6—60 m tereńlikte jaylasqan. Qızılqumda mıńlaģan qudıqlar qurılģan, olardıń kópshiliginde dushshı suw bolıp onı mal sharwashılıģında shopanlar keńnen qollanadı.

Klimatı júdá qurģaq bolıp, keskin kontinentallı, Chabazģan meteostantsiyası maģlıwmatı boyınsha ortasha jıllıq temperatura 10—12°C qa jetedi (maksimal +41,5—+45°C, minimal +22—+28°C), qısı suwıq bolıp arqadan arktika suwıq aģımı keledi. Qıs ayları qardıń qaplap jatıwı 8-22 kún. Birinshi qar oktyabrden túsip, eń sońı aprelde toqtaydı. Jıllı kúnler 157-191 kún dawam etedi. Atmosferalıq jawın-shashın jılına 67—136 mm di quraydı. Ulıwma jawın-shashın jıllıq muģdarı az jawadı.