Qızılqum

Qızılqum shólistanı tiykarınan qumlı tegisliklerden turadı, bul qumlı tegislikler Qızılqum arqa-batıs bólegin óz ishine alıp maydanı 3,5 mln ga jerdi iyeleydi. Arqa-batıs Qızılqum keń tegislik bolıp (75—100 m) jaylasqan. Aral teńizi shól zonalar menen qorshalǵan teńizdi arqa-batısın Qızılqum hám batısında Ámiwdarya deltası menen shegaralanǵan. Qızılqumda tóbeshikli jerler ushırasıp olardıń biri Beltaw, onıń eni 1-2 km uzınlıǵı batıstan-shıǵısqa deyin 100 km di iyeleydi. Ortasha biyikligi 70—80 m (teńiz betinen) bálentlikte, al arqa tárepi teńizge qaray jıljımaqta. Keń maydandı iyeleytuǵın Jańadarya úlken tegisliklerdi úz ishine aladı, ol jerde tiykarınan taqırlı taslandı jerler esaplanadı.

Shıǵıs tárepinde Sultanuzdag tawı, ol Ámiwdaryanıń góne deltasınan baslap shıǵıstan-batısqa deyin Xojakólge shekem sozılǵan bolıp uzınlıǵı 40 km, eni 10—15 km aralıqqa deyin sozılıp, onıń teńiz betinen 485 m bálentlikte jaylasqan. Taw shoqqılarınan Nurataw, Sultanuzdag hám olardıń arasınan áyyemgi tóbeshiklerinen paleozoydan qalǵan porodaları ushırasadı. Topıraq quramı sazlı hám taslı jerlerden turadı. Suw deregi tiykarınan grunt suwları nátiyjesinen bolıp, onıń tereńligi 6—60 m tereńlikte jaylasqan. Qızılqumda mıńlaǵan qudıqlar qurılǵan, olardıń kópshiliginde dushshı suw bolıp onı mal sharwashılıǵında shopanlar keńnen qollanadı.

Klimat

Klimatı júdá qurǵaq bolıp, keskin kontinentallı, Chabazǵan meteostantsiyası maǵlıwmatı boyınsha ortasha jıllıq temperatura 10—12°C qa jetedi (maksimal +41,5—+45°C, minimal +22—+28°C), qısı suwıq bolıp arqadan arktika suwıq aǵımı keledi. Qıs ayları qardıń qaplap jatıwı 8-22 kún. Birinshi qar oktyabrden túsip, eń sońı aprelde toqtaydı. Jıllı kúnler 157-191 kún dawam etedi. Atmosferalıq jawın-shashın jılına 67—136 mm di quraydı. Ulıwma jawın-shashın jıllıq muǵdarı az jawadı.