Qoyqırılǵan qala
 | Bul maqalada derekler <ref></ref> teglerine alınbaǵan, yamasa ulıwma kórsetilmegen. Márhámat, qaǵıydalar hám qollanbalarǵa sáykes túrde maqalanı wikilestiriń. |  |
Qoyqırılǵan qala bunnan 2,5 mın' jılǵa shamalas waqıt burın salınǵan jáhán mádeniyatında kórnekli esteliklerdiń biri esaplanadı. Tórtkúl qalasınan 22 km. arqa-shıǵısta jaylasqan bul biybaha ǵáziyne áyyemgi grek hám rim mádeniyatınıń dúrdanaları menen bir qatarda turadı.
Qala birinshi ret 1936-jılı anıqlanıp, 1952-1957-jıllarda tolıq arxeologiyalıq jaqtan qazıp izertlendi. İlimiy izertlewler dáwirinde estelikten tabılǵan tabılmalar menen toplanǵan maǵlıwmatlar arasında qalanıń atı jóninde birde derek ushıraspaǵan. Sonıń ushın da jergilikli xalıq tárepinen qoyılǵan Qoyqırılǵan qala atı menen úlkemizde belgili bolıp qoymay, dúnya iliminde de solayınsha kirgizilgen. Qalanı qazıp izertlew nátiyjesinde kóplegen kórnekli kórkem-óner shıǵarmaları, sonıń ishinde Ámiwdáryanıń tómengi jaǵalawındaǵı eń áyyemgi freska (sabawǵa salınǵan sırlı súwret), mayda skulptura, patsha mórleri menen olardıń tańbaları, qarıw-jaraqlar, gúlal, tas ıdıslar, qola, temir, qımbat bahalı taslardan islengen bezeniw buyımları tabıldı. Olardıń arasında alımlardı ayrıqsha tań qaldırǵan tabılmalardıń birine kúnniń biyikligin ólshewge arnalǵan múyeshlik ásbap — astrolobiyanıń tabılıwı menen astronomiyalıq ásbaptı ornatıw ushın tırnaqtıń ashılıwı boldı. Estelikten tabılǵan maymıl statuetkası, Rim mádeniyatına tiyisli shiyshe ıdıslar, Mısır fastaları Qoyqırılǵan qalanıń Hindistan, Mısır, Jer orta teńiz qalaları menen baylanısların kórsetedi.