Qoyqırılǵan qala
 | Bul maqalada derekler <ref></ref> teglerine alınbaǵan, yamasa ulıwma kórsetilmegen. Márhámat, qaǵıydalar hám qollanbalarǵa sáykes túrde maqalanı wikilestiriń. |  |
Qoyqırılg'an qala bunnan 2,5 mın' jılģa shamalas waqıt burın salıng'an jáhán ma'deniyatında kórnekli esteliklerdiń biri esaplanadı. Tórtkúl qalasınan 22 km. arqa-shıģısta jaylasqan bul biybaha ģáziyne áyyemgi grek hám rim mádeniyatınıń dúrdanaları menen bir qatarda turadı.
Qala birinshi ret 1936-jılı anıqlanıp, 1952-1957-jıllarda tolıq arxeologiyalıq jaqtan qazıp izertlendi. İlimiy izertlewler dáwirinde estelikten tabılģan tabılmalar menen toplanģan maģlıwmatlar arasında qalanıń atı jóninde birde derek ushıraspaģan. Sonıń ushın da jergilikli xalıq tárepinen qoyılģan Qoyqırılģan qala atı menen úlkemizde belgili bolıp qoymay, dúnya iliminde de solayınsha kirgizilgen. Qalanı qazıp izertlew nátiyjesinde kóplegen kórnekli kórkem-óner shıģarmaları, sonıń ishinde Ámiwdáryanıń tómengi jaģalawındaģı eń áyyemgi freska (sabawģa salınģan sırlı súwret), mayda skulptura, patsha mórleri menen olardıń tańbaları, qarıw-jaraqlar, gúlal, tas ıdıslar, qola, temir, qımbat bahalı taslardan islengen bezeniw buyımları tabıldı. Olardıń arasında alımlardı ayrıqsha tań qaldırģan tabılmalardıń birine kúnniń biyikligin ólshewge arnalģan múyeshlik ásbap — astrolobiyanıń tabılıwı menen astronomiyalıq ásbaptı ornatıw ushın tırnaqtıń ashılıwı boldı. Estelikten tabılģan maymıl statuetkası, Rim mádeniyatına tiyisli shiyshe ıdıslar, Mısır fastaları Qoyqırılģan qalanıń Hindistan, Mısır, Jer orta teńiz qalaları menen baylanısların kórsetedi.