Rabǵuziy
| Tuwılǵan sánesi | Lua error package.lua moduli ishindegi 80 jolında: module 'Module:RomanNumber' not found. |
|---|---|
| Qaytıs bolǵan sánesi | 1351 |
Burxanatdin Rabatiy Nasritdin Rabǵuziy XIV ásirdiń orta gezinde Xorezmde ómir súrgen belgili sóz ustalarınıń biri. Ol jaslıǵınan ádebiyat, tariyx hám filosofiyaǵa qızıǵıp, el awzınan kóp ǵana ańız hám qıssalardı jıynap, onı xatqa kóshirip aytıp júrgen. Ol arab tilinde jetik bolǵanlıǵı ushında sol túrdegi kóp kitaplardı oqıp, ondaǵı áwliye hám payǵambarlar haqqındaǵı qıssalar jóninde bir kitap jazıp, bul tuwralı óz xalqı menen pikirlespekshi boladı. Sebebi sol waqıttıń ózinde arab tili "qudaydıń tili" esaplanıp, Quran súreleri hám basqa ráwiyatlar basqa tilge awdarılıw múmkinshiligine iye emes edi.
Rabǵuziy bul ráwiyatlardıń eń kerekli jerlerin alıp, ózinshe onı ádebiy usılda islep túrki tilinde ápiwayı xalıqqa túsinikli bolǵan qıssalar dúrkinin payda etpekshi boldı. Onıń aldına qoyǵan máqseti, eń dáslep adamlardı dúnya hám jaratılıstıń payda bolıwı haqqında tanıstırıw edi. Sońınan jin, shaytan, perishte hám ázireyiller haqqında qıssalar toqıp, "o dúnyanıń" jaqsılıq hám jamanlıq álamatları tuwralı pikirler júrgizedi.
ózi Rabat úlkesiniń qazısı bolıp islep turǵanda bul kitaptı jazıwdı qolǵa alǵan hám sol jerdiń ámiri Toqbuǵaǵa sıylıqqa bergen. Rabǵuziy qıssalarınıń XV ásirde kóshirilgen bir nusqası Londonda Britaniya muzeyinde saqlanbaqta. Al XVI ásirde Xiywada tabılǵan bir nusqa ózbekstan İlimler Akademiyasınıń ábu Rayxan Beruniy atındaǵı Shıǵıstanıw institutında saqlanǵan.
"Qıssasul ánbiya" 1859-1881-jılları Qazan qalasında bir neshe mártebe baspadan shıqtı. Sońınan Tashkent qalasında basıldı. Rabǵuziy qıssaları Qazan baspasında "Qıssasul ánbiya" dep atalǵan bolsa, negizgi nusqalarda "Qissaiy Rabǵuziy" dep ataladı. Rabǵuziy qıssaları negizinen 72 qıssadan ibarat bolıp, bulardıń ishinde úlken hám kishi qıssalar da bar. Máselen, Shiys, Muwsa, Salıx, Yusip haqqındaǵı qıssalar kólemi jaǵınan ádewir bar. Hátte Yusip haqqındaǵı qıssa bir lirikalıq povest dárejesine kóterilgen.
Qıssalar negizinen payǵambarlardı násiyatlaw tiykarında jazılǵan bolıp Muwsa, Nuh, Salıx, İbrayım, Isaq, İsmayıl, Yaqıp, Yusip, Lot, Ayub, Dawıt, Sulayman, İysa, Yunus payǵambarlar hám ánbiyalardıń ómirine baǵıshlanǵan hikayatlar menen tolıqtırılǵan.
Ádebiyatlar
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]- Qisasi Rabǵuziy, 1—2-kitap, T., 1990 -91.
- Ózbek ádebiyatı tariyxı [5 j. li], 1 j., T., 1977.
- Dos Abdunazar[1] á
Derekler
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw] | Bul maqalada Ózbekstan milliy enciklopediyası (2000-2005) maǵlıwmatlarınan paydalanılǵan. |
 | Bul shala maqala haqqında ulıwma úlgi bolıp, ilajı bolsa ol jáne de anıqlaw úlgige almastırılıwı kerek. |