Robototexnika
Robototexnika (chex. — májúriy miynet + áyyemgi grekshe: τέχνη — kórkem óner; ingl. robotics — robotika) – robotlardıń dúzilisi menen, jumısı hám qollanılıwı menen shuǵıllanatuǵın, sonıń menen bir qatarda basqarıw, seziniw hámde maǵlıwmattı qayta islew menen shuǵıllanatuǵın mexanikalıq, elektr hám elektronlı injeneriya menen kompyuter ilimleriniń birlesken tarawı.
Robototexnika robotlardan basqa avtomatlastırılǵan texnikalıq sistemalar menen óndirislik processlerdiń eń jańa texnikalıq dúzilisin tayarlaw menen qollanıw usılların izertleytuǵın ilim.
Avtomatlastırılǵan mashinalar, adamlardıń ornına qáwipli jerlerde yamasa zavodtaǵı awır jumıslardı isley aladı. Robotlar sırtqı kelbeti boyınsha, adamlarǵa uqsas bolıwı múmkin. Házirgi waqıtta alımlar gumanoid robotlardı qoldan kelgenshe adamlarǵa uqsas etip islep shıǵıwǵa háreket etip atır.
Avtonom túrde jumıs isleytuǵın robotlar tuwralı maǵlıwmat burınnan baslap payda bolǵan, biraq sol temadaǵı izertlewler XX ásirge shekem baslanbaǵan. Búgingi kúnde robototexnika tez alǵa ilgerlep baratırǵan taraw. Texnologiya qalay tez rawajlansa, robototexnika da solay tez rawajlanadı, óytkeni robototexnika texnologiya menen tıǵız baylanısta. Texnologiya rawajlanǵan sayın izertlewlerde artadı, sonıń nátiyjesinde robotlardı qollanıw sheńberide keńeyedi. Házirgi waqıtta robotlar úyde, zavodlar menen áskeriy tarawda qollanıladı. Kóplegen robotlar minalar menen bombalardı zıyansızlandırıw sıyaqlı ámellerdi orınlaydı, bul bolsa adamlarǵa tikkeley zıyan keltiriwdiń aldın aladı.
Robototexnikada qandayda bir robotlardı izertlep tayarlamasa da, ol robotlar Ayzek Azimovtıń úsh nızamına boysınıwı tiyis. Ol nızamlardı 1942 jılı jazılǵan “Xorovod” atlı gúrrińinde bayanlanǵan. Ol nızamlar tómendegishe jazılǵan.
- Hár qanday robot adamǵa zıyan keltirmewi kerek, yamasa háreketsizligi menen zıyan keltiriwge ruqsat etilmeydi.
- Robot adamnıń buyrıqların birinshi nızamǵa qarsı kelmegen jaǵdayda ǵana orınlawg'a minnetli.
- Birinshi hám ekinshi nızamlarǵa qarsı kelmese, robot óz qáwipsizligin támiyinlewi kerek, robototexnika
Etimologiyası[redaktorlaw | derekti jańalaw]
"Robototexnika" (yamasa «robotika», «robotics») sózi eń birinshi ret Ayzek Azimovtıń 1941 jılı járiyalanǵan ilimiy-fantastikalıq “Jalǵanshı” (“Лжец”) atlı gúrrińinde qollanılǵan.
