Shayxontohur (Shayıq Hovandi Tohur)
 | Bul maqalaǵa basqa heshbir maqaladan silteme berilmegen. (Iyun 2023) |
Shayıq Hovandi at-Tohur (Shayxontohur) — Ózbekstan, Tashkent qalasında jaylasqan arxitekturalıq estelik.
Shayıq Hovandi at-Tohur[redaktorlaw | derekti jańalaw]
Shayıq Hovandi at-Tohur (Shayxontohur) XIII ásir aqırında tuwılıwg'an. Ol sayyidlardan bolıp, yaǵnıy ol Muhammad payǵambardıń qáwimi bolǵan Quraysh qáwiminen ekenligin dawa etken. Onıń ákesi Shayıq Umar ekinshi roshid xalifa Umar ibn al-Xattobning on jetinshi áwladına tuwrıdan-tuwrı áwlad bolǵan, sol sebepli bul shańaraqtıń er adam aǵzaları da ataqlı Xoja hám Orif (Xoja) ataǵına iye edi. Shayıq Xo'ja Umar ıqlasmand so'fiy hám darvesh Hasan Bılǵarıy tárepdarlarınan biri edi. Ol Tashkentke Islam dinin tarqatıw, bilim jalǵawısh maqsetinde kelgen. Keyin ol tawlıq Baǵıston awılına kóship ótedi hám ol jerde omiriniń qalǵan bólegin jasadi. Sonday etip, Shayıq Xo'ja Hovandi at-Tahurning tuwılǵan jayı Ózbekstannıń Tashkent wálayatındaǵı Chorvoq ko'lige jaqın jaylasqan Baǵı tas[1] dep ataladi. Jas Shayxontohur darveshlarning Yasaviya jol menenti quramına kiretuǵın Yasi (házirgi Kazaxstandıń házirgi Turkistoni) qalasında sol dáwirde jol menent tiykarlawshisi bolǵan so'fiy Shayıq Xoja Ahmad Yassaviy húrmetine iye bolǵan. Shayxontohur Movarounnahr átirapında uzaq waqıt aylanıp, Tashkentke keledi hám onda xalıq yadında oyshıllardıń danishpan retinde saqlanıp qaldı. Shayıq 1355-1360 -jıllarda opat etken.
Shayxontohur mazarı[redaktorlaw | derekti jańalaw]
nobaý| Bog'-i Ston qishlog'idagi jonli saur Shayxontohur mazarı (mazarı ) 14-asirde qurılǵan, biraq onıń sırtqı kórinisi jıllar dawamında qayta -qayta ózgergen. Mazar qábir tamaqtasınıń janında kem ushraytuǵın múqaddes Iskandar Sauri jaylasqan. Saur - iynejapiraqli tereklerdiń jergilikli sortı bolıp, ol XV asirde pútkilley joq bolıp ketken. Olardıń kelip shıǵıwı Shıǵısda tań qalǵanday qaharman yamasa Alp retinde keń húrmetke iye bolǵan Makedonskiy Aleksandr atı menen baylanıslı dep iseniledi. Bul jay Shayxontohurdıń kómiletin jayı retinde saylanǵan bolıwı múmkin, sebebi bul jerde bul ájayıp Savrlar bar. Górdiń olshemleri: 16, 2 x 9 m. keńligi, 12, 8 m. bálentligi.
Shayxontohur mazarı kompleksi[redaktorlaw | derekti jańalaw]
Gór házirde Shayhontohur atı berilgen arxitekturalıq kompleks quramına kiredi. Shoʻrolar dáwirine shekem Shayxontohur atı Tashkent qalasınıń pútkil bir rayonına (jergilikli máhellege) tiyisli bolǵan. Song'i jıllarda bul jerde Tashkent tariyxınıń kóplegen ullı shaxsları kómilgen. Olardan biri Shayxontohurdıń Hákimi (máhelle baslıǵı ) XVIII asirde Tashkent yarım ǵárezsiz qala -mámleket bolǵan waqıtta Padshasi Yunusxo'ja edi. Bul jerde kómiw etilgen taǵı bir ataqlı shaxs 1864—1865-jıllarda Tashkentti orıslardan qorǵaw etken qo'qonlik general Alimqul Parvarchi edi, lekin oxir-aqıbet Chimkent aldındaǵı atıwmada, yaǵnıy general Mixail Grigorevich Chernyaev tárepinen 1865-jılda Tashkentti eki kúnlik qamal qılıw Ramazan yaki Qurban hayttan aldıńǵı kúninde qaytıs boldı., bul bolsa Chernyayev qalanı iyelewine jol ashtı
Shayxontohur áwliyesiniń on altı esteliginen tek ushewi buzılmastan qalǵan. Bul jerde Shayxontohur mazarınan tag'i bsqa Qarlıǵashbiy hám Mo'g'uliston xoni Yunusxon mazarları da jaylasqan.