Sherali Jurayev ushın derekti kóriw

{{Qosıqshı infoqutısı|atı=Sherali Jórayev|foto=Sherali_Joʻrayev.jpg|túsindirme=|puqaralıǵı={{flagicon|Ózbek SSR}} [[Ózbek SSR]]<br />{{UZB}}|kásipleri=[[Qosıqshı]],[[muzıkashı]],[[kompazitor]],[[aktyor]]|janr=Ózbek milliy muzıkası|tuwılǵan sánesi={{tuwılǵan sánesi|1947|4|12}}|tuwılǵan ornı=[[Asaka rayoni|Lenin rayonı]], [[Andijan wálayati|Andijan]], [[Ózbekstan SSR]], [[SSSR]]}}{{Shaxs infoqutısı}}
'''Sherali Jórayev'''  (1947-jıl 12-aprel, Lenin rayonı, Ándijan, Ózbekstan SSR, SSSR - 2023-jıl 4-sentyabr, Tashkent, Ózbekstan ) - belgili ózbek qosıqshısı, kompozitorı, shayırı hám aktyorı. 1987-jıl Ózbekstan xalıq artisti ataǵı, 2018-jılda bolsa Tadjikistan xalıq artisti ataǵı berilgen<ref>Sherali Jórayev: „Biz tóxtab qolmadik. Biz hali bormiz“</ref><ref>Ózbekiston xalq artisti Sherali Jórayev yosh qóshiqchi bilan qarindoshligi haqidagi mish-mishlardan gʻazabda</ref>. 1991-jıl oǵan Alisher Nawayı atındaǵı Ózbekstan Respublikası Mámleket sıylıǵı berilgen. 2022-jıldıń 12-aprelida Prezident pármanına qaray óziniń 75 jıllıq yubileyinde Jórayev „El-jurt húrmeti“ ordeni menen de táǵdirlengen<ref>{{Web deregi|title=Prezident Sherali Jórayevti sıylıqladı|url=https://qalampir.uz/uz/news/preziden-sherali-zhurayevni-tak-dirladi-59428|website=[[Qalampir.uz]]|accessdate=4-sentyabr 2023-jıl|date=12-aprel 2022-jil}}</ref>. Jórayev atqarǵan qosıqlar ózbekler arasında belgili.

== Ómir bayanı ==
Sherali Jórayev 1947-jıl 12-aprelde [[Ándijan wálayatı|Andijan wálayatınıń]] Lenin rayonında (házirgi asaka [[Asaka]] qalasında ) tuwılǵan. Onıń qaysı kúnde tuwılǵanı belgisiz. Qosıqshı 12-apreldi  óz tuwılǵan kúni etip tańlaǵan. 12-aprelde orıs kosmonavtı Yuriy Gagarin keńislikke ushqan. Qosıqshı aytıwına qaray, onıń bul saneni óz tuwılǵan kúni etip tańlawına taǵı bir sebep ol oqıwshılıq dáwirinde 12-aprel kúni bolıp ótken velosportta jeńimpaz bolǵan<ref>{{Web deregi|url=http://www.ozodlik.org/content/article/3555225.html|title=Sherali Jórayev 64 yoshda|date=13-04-2011|work=[[Ozodlik radiosi]]|accessdate=12-06-2012}}</ref>.

Jórayev 1972-jıl Tashkent teatr hám súwretshilik kórkem óneri institutın tamamlaǵan. 1976-jıl Mannon Uyǵur atındaǵı Tashkent mámleket kórkem óner institutın juwmaqlaǵan.

2023-jıldıń 4-sentyabrinde uzaq dawam etken kesellik sebepli qaytıs bolǵan<ref name="Daryo2">{{Web deregi|title=O‘zbekiston xalq artisti Sherali Jo‘rayev vafot etdi|url=https://daryo.uz/2023/09/04/ozbekiston-xalq-artisti-sherali-jorayev-vafot-etgani-aytilmoqda|website=[[Daryo.uz]]|accessdate=4-sentyabr 2023-jıl|date=4-sentyabr 2023-jıl}}</ref><ref name="OzodlikR4">{{Web deregi|title=Xalq hofizi Sherali Jo‘rayev vafot etdi|url=https://www.ozodlik.org/a/xalq-hofizi-sherali-jo-rayev-vafot-etdi/32578306.html|website=[[Ozodlik radiosi]]|accessdate=4-sentyabr 2023-jıl|date=4-sentyabr 2023-jıl}}</ref>.

== Dóretiwshiligi ==
Jórayev ózbek mámleket estradasi (1972-1973), „Shadlıq“ qosıq hám oyın ansamblı (1972-1979 ), Ándijan wálayatı filarmoniyasi (1979 -1986 ), [[Ózbek mámleket filarmoniyasi]] (1986 -1996 ), „Ózbeknavo“ birlespesinde (1999-jıldan )  jeke atqarıwshı qosıqshı bolǵan.

Jórayev tábiyiy shireli dawısqa iye bolǵan. Atqarıw usılı monologik, dramatik tınıshsızlanıwlarǵa tiykarlanǵan. Onıń atqarıwındaǵı qosıqlar  itibarlılıǵı, filosofiyalıq mazmunga baylıǵı, insandı ózine tartatuǵınlıģı hám tereń insaniy dártliligi menen ajralıp turadı. Jórayev repertuari kóp qırlı bolıp, qosıqlarınıń  tiykarın Shıǵıs eski (Alisher Navaiy, Zahiriddin Muhammad Bobur, Sa'diy Sheroziy, Qurandı yadǵa biletuǵın adam, Mashrab, Ogahiy, Jaloliddin Rumiy, Jomiy hám basqalar ) hám zamanagóy (Erkin vohidov, Abdulla Oripov hám basqalar ) shayırlardıń qosıqları quraydı<ref>[https://president.uz/uz/lists/view/5123 Ózbekiston Respublikasi Prezidentining farmoni]</ref>. 2008-jıl Jórayev úyinde Rumiyxanliq keshelerin shólkemlestirgen<ref>{{Web deregi|url=http://www.ozodlik.org/content/article/1364745.html|title=Sherali konsert berdi|date=30-12-2008|work=Ozodlik radiosi|accessdate=30-01-2012}}</ref>.

Jórayev óziniń uzaq jıllıq dóretiwshiligi dawamında júzlegen qosıqlar jazıp, olardı atqarǵan. Onıń eń ataqlı qosıqları arasında „Bahor ayyomi“ (Bobur sheʼri), [[:uz:Birinchi muhabbatim|„Birinchi muhabbatim“]] (Abdulla Oripov sheʼri), „Inson qasidasi“ (Erkin Vohidov sheʼri), [[:uz:Karvon (qóshiq)|„Karvon“]], „Meni kutgil“ ([[:uz:Konstantin Simonov|Konstantin Simonov]] sheʼri), „Oshiqlar sardori“ ([[:uz:Rasul Hamzatov|Rasul Hamzatov]] sheʼri), [[:uz:Ózbegim (qóshiq)|„Ózbegim“]] (Erkin Vohidov qosıǵı) , „Óxshamas“(Alisher Nawayi ǵázzeli) qosıqları bar.

Jórayevtıń „Ózbegim“ qosıǵı World Music Network britan leybli 2005-jıl shıǵarǵan „Orta Aziya muzıkası boyınsha ulıwma qollanba“ (anglichan: Rough Guide tap the Music of Central Asia) albomına kiritilgen. 2004-jıl 23-aprelde Britaniya xanzadası Elizabeth II ning 78 jasqa tolıw munasábeti menen Britaniya elshisi Craig Murray [en] mıńnan aslam qonaqtı elshixanaģa shaqırǵan. Tashkenttegi ilajǵa Sherali Jórayev, Sevara Názerxon hám Vladimir Neimer dirijorlıq etken orkestr shaqırılǵan. Sol waqıttataǵı Britaniyanıń Ózbekstandaǵı elshixanası Battlefield Band [en] shotland toparınıń Ózbekstan boylap túrin shólkemlestirgen. Bul gruppa menen Jórayev ta birge qosıq aytqan.

Jórayev akser qosıqları qosıqların ózi jazģan (atap aytqanda, „Birinshi muhabbatim“, „Ózbegim“, „Karvon“, „Ashshı haqıyqat“, „Yaralgan“, „Aslamlar sárdari“, „Insan táripsi“, „Aslam bolıń“ hám basqalar ). Birpara qosıqlarınıń tekstin de ózi jazǵan. Bular arasında „Baba Diyqan“, „Zaman“, „Qarawlarga“, „Ana Turkiston“, „Sahıpqıran“, „Dos bolsań, qasımda tur“, „Qayon ketmekdasiz? “ qosıqları bar.

1992-jılda Ózteleradiokompaniyası Jórayev dóretiwshiligine arnalǵan „Bir ullı el, xalıq bar jáhánda“ film-esse jaratqan. Qosıqshı Evropa, Aziya mámleketlerinde gastrolda bolǵan.

Jórayev 1990-jıldan 1995-jılǵa shekem Ózbekstan Respublikası Joqarı Keńesi aǵzası bolǵan. Ol „Sherali hám Oybarchin“ filmine ssenariy jazǵan hám filmde bas roldi oynaǵan. 1998-jıl „Bala jerdiń sultanı“ (russha Rebenok — sultan Zemli) dep atalıwshi kitap jazǵan<ref>{{Web deregi|url=http://www.biblus.ru/Default.aspx?book=5b35b29v9|title=„Bola yerning sultoni”|work=Biblus|accessdate=12-06-2012|language=ruscha}}</ref>.

Jórayev eń belgili ózbek qosıqshılarınan biri bolıwına qaramay, Ózbekstan húkimeti 2002-2016 -jıllarda onıń dóretiwshiligin barlıq ózbek telekanallarida kórsetiwdi qadaǵan etip, qosıqshınıń úlken sahnaģa shıǵıwına jol qoymay kelgen<ref name="OzodlikR4"/><ref>{{Web deregi|url=http://www.tol.org/client/article/20832-the-art-of-propaganda.html|title=Propaganda sanʼati|date=7-10-2009|work=EurasiaNet|accessdate=12-06-2012|language=ruscha}}</ref><ref>{{Web deregi|url=http://www.fergananews.com/article.php?id=5089|title=Ózbekiston: Milliy qóshiqchi Sherali Jórayev oltmish yoshga tóldi. Uning konsertlari — rasmiylar tomonidan man etiladi|author=|date=26-04-2007|work=Ferghana News|publisher=|accessdate=12-06-2012|language=ruscha}}</ref>. Ózbekstan prezidenti [[Islam Karimov]]ga Jórayevtiń sın kózqarastan qosıqları maqul kelmegen, degen pikir keń tarqalǵan. Qosıqshınıń ózi bolsa bul haqqında ashıqsha sóylewdi qálemegen<ref>{{Web deregi|url=http://www.bbc.co.uk/uzbek/news/story/2009/08/090824_shjuraev_dushanbe.shtml|title=Sherali Jórayev ógʻillarining óz yólini istaydi|date=25-08-2009|work=[[BBC]]|accessdate=12-06-2012}}</ref>. Dóretiwshiligi qadaǵan etilgen dáwirde Jórayev basqa mámleketlerde hám toy-dástúrlerde qosıq aytıp turǵan. 2016-jıl Karimov óliminen keyin oǵan qoyılǵan rásmiy bolmaǵan tıyım alıp taslanǵanı haqqındaǵı xabarlar artınan 2017-jıldan baslap Jórayev televidenie hám sahnalarda kórinis bere baslaǵan<ref name="OzodlikR4"/>.

2021-jılda qástelikke ushraģani sebepli taǵı kórkem ónerden waqtınshalıq ketken.

== Ólimi ==
2023-jıl 4-sentyabr Sherali Jórayev qaytıs bolģanlıģı haqqındaǵı xabarlar dáslep social tarmaqlarda tarqaldı. Xabardıń ras ekenligi bir neshe rásmiy saytlar tárepinen sol kúni-aq tastıyıqlanǵan<ref>{{Cite web|title=Ўзбекистон халқ артисти Шерали Жўраев вафот этди|url=https://www.gazeta.uz/uz/2023/09/04/sherali-juraev/|website=Газета.uz|date=2023-09-04|access-date=2023-09-05|language=uz-Cyrl}}</ref>. 2023-jıl 5-sentyabr kúni marhum Sherali Jórayevning azası Kókcha meshitinde peshin namazınan keyin óqilishi xabar berilgen<ref>{{Cite web|title=OYINA.UZ|url=https://t.me/oyinauz/12651|website=Telegram|access-date=2023-09-05}}</ref>. Qaytıs bolǵan adamnıń ólimi munasábeti menen Ózbekstan Respublikası prezidenti [[Shavkat Mirziyoyev]] óz qayģısın bildirgen<ref>{{Cite web|title=Ўзбекистон халқ артисти Шерали Жўраев вафоти муносабати билан ҳамдардлик|url=https://president.uz/uz/lists/view/6640|website=president.uz|access-date=2023-09-05|language=uz}}</ref><ref>{{Cite web|title=Shavkat Mirziyoyev Sherali Jo‘rayev vafoti munosabati bilan hamdardlik bildirdi|url=https://www.gazeta.uz/oz/2023/09/05/sherali-jorayev/|website=Газета.uz|date=2023-09-05|access-date=2023-09-05|language=uz-Latn}}</ref>.

== Diskografiyasi ==

; Albomları

* „Uzbekskiye narodniye pesni“ (1971)
* „Yor-yor“ (1980)
* „Oq qayin“ (1982)
* „Karvon“ (1986)
* „Kuy sehri“ (1987)

== Filmografiyasi ==

; Aktyor sifatida

{| class="wikitable sortable"
!Yil
!Film
!Rol
|-
| rowspan="1" |1989
|''Sherali va Oybarchin''
|Sherali
|}

; Ssenariy avtorı retinde

{| class="wikitable sortable"
!Yil
!Film
|-
| rowspan="1" |1989
|''Sherali va Oybarchin''
|}

== Derekler ==
<references group="" responsive="1"></references>

== Ádebiyatlar ==

* Ózbekiston milliy ensiklopediyasi. [https://web.archive.org/web/20191011073853/http://n.ziyouz.com/books/uzbekiston_milliy_ensiklopediyasi/O%25CA%25BBzbekiston%2520Milliy%2520Ensiklopediyasi%2520-%2520Sh%2520harfi.pdf Sh-harfi]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-jıl.

== Siltemeler ==

* Sherali Jórayev diskografiyasi Discogsda
* [http://www.sayyod.ucoz.org/forum/8-103-1 Sherali Jórayevning Sayyod.com nashriga bergan intervyusi]
* [https://web.archive.org/web/20090203010851/http://ziyouz.com/files/sherali.html Sherali Jórayev qóshiqlarining matnlari] Wayback Machine saytida arxivlandi (2009-02-03).
* https://web.archive.org/web/20120517212053/http://www.battlefieldband.co.uk/uzbek_diary.htm Wayback Machine saytida arxivlandi (2012-05-17).