Svante Pääbo

Wikipedia, erkin enciklopediya
[[Fayl:Professor Svante Paabo ForMemRS (cropped).jpg|280px|súwret]]
Tuwılǵan sánesi 20-aprel 1955(1955-04-20) (68 jasta)

Svante Pääbo yaki Svante Peebo[1] (Aytılıw|Savante Paabo) (1955-yil 20 -aprel,Stokgolm) shved biologi,genetik alım.Fiziologiya hám medicina boyınsha Nobel sıylıqı bayraqdori (2022). Nobel komitetinde Pääboning dóretpeleri ilimiy jámiyetshilik tárepinen insan evolyutsiyasın jaqsılaw túsiniw ushın ájayıp qóllanba ekenligi ta'kidalb ótildi[2].

Pääbo Svante Shveciya Korollıǵılıq Pánler Akademiyasi (2000), Leopoldina (2001),AQSh Milliy Pánler Akademiyasi (2004),Fransiya Pánler Akademiyasi (2015)[3] hám London Korollıǵılıq Jámiyetiniń aǵzası esaplanadı (2016).

Ómirbayanı[redaktorlaw | derekti jańalaw]

Pääbo bioximiyalıq Sune Bergström[4][5][6] hám estoniyalik ximik Karin Pääbo(1925-2013) dıń perzenti esaplanadı[7]. Onıń ákesi fiziologiya hám medicina boyınsha Nobel sıylıqi (1982) bayraqdori. Pääbo Bagarmossenda ósińki. Ol anası tárepinen tárbiyalanǵan (onıń anası Sunening laboratoriyasında laborant bolıp islegen), sebebi Sune Bergströmning sol waqıtta basqa shańaraǵı bar edi[8].

Ol Uppsala qalasındaǵı Awdarma etilmegen 5|Shveciya qurallı kúshler mektep|Shveciya qurallı kúshler mektep|sv|Tolkskolanning dilmashlar klasında rus tilin (1975—1976 )[9], bir waqtıniń ózinde 1975—1977-jıllarda Uppsala universitetida Egipetologiya,Qibtiy tilini úyrengen[10]. 1980-jılda Uppsala universiteti medicina fakultetin tamamlaǵannan keyin, ol qısqa múddet shıpaker bolıp islegen hám 1981-jılda Uppsala universitetine qaytıp kelgen onda Sitologiya kafedrası aspiranturasına oqıwǵa kirgen. Molekulyar immunologiya boyınsha kandidatlik dissertatsiyasın qorǵaw etken (1986). Keyin Pääbo qısqa múddet Cyurix universitetindegi Molekulyar biologiya orayında hám LondondagiSaraton izertlewleri institutıda islegen. 1987—1990 -jıllarda ol Tuyıqeleydagi Californiya universitetida, Allan Uilson laboratoriyasında doktoranturadan keyingi izertlewler alıp barǵan. Pääbo labaratoriyada zamanagóy dáwirde joǵalıp ketken qaldıqlar hám haywanlardıń genetikalıq materialın ajıratıp alıw menen shuǵıllanǵan. 1990—1997-jıllarda Myunxen universitetida ulıwma biologiya professorı, 1997-jıldan Leipzigdagi Evolyutsion antropologıya institutında genetikalıqa kafedrası direktorı lawazımlarında iskerlik júrgizgen.

2008-jılda ol óziniń kásiplesi, amerikalıq primatolog hám genetikalıq Linda vigilantmenen turmısqa shıqtı, ol menen bir ul hám bir qızı bar[11].

Jetiskenlikleri[redaktorlaw | derekti jańalaw]

Pääbo paleogenetika pániniń tiykarlawshilerinen biri bolıp, genetikalıq usıllar járdeminde birinshi adamlar hám gominidlarni úyreniw menen shuǵıllanǵan. Ol bul tarawdaǵı iskerligin 1984-jılda Evropa muzeyleri kolleksiyalaridan áyyemgi Egipet mumiyalarini úyreniwden baslaǵan hám piramidalarǵa Egipetshunoslik kafedrası oqıtıwshı járdeminde kirisiw múmkinshiligine iye bolǵan. 1985-jılda tariyxda birinshi ret mumiyalardan genetikalıq material alınǵan[12]. 2006 -jılda ol neandertal genomini tolıq dekodlash rejesin járiyalaǵan. 2009 -jıl fevral ayında dáslepki nátiyjeler daǵaza etilgen hám 2010 -jıl may ayında olar Science jurnalında baspadan shıǵarılǵan. 2010 -jıl mart ayında Oltoydagi Denisova g'orida tabılǵan suyek bóleginen alınǵan DNKni úyrengen Pääbo toparı áyyemgi dáwirde ilgeri belgisiz bolǵan gominidlar turi — Denisov adamı ámeldegi degen juwmaqqa kelgenler. 2016 -jılda Pääbo toparı dúnya boylap derlik 2000 kisiniń genomlarini salıstırıwiy analiz qılıw tiykarında neandertallar hám homo sapiensning túrli gruppaları ortasında shaǵılıstırıwdıń keminde ush epizodi bolıwı múmkin degen juwmaqqa kelgenler. 2002-jılda Pääbo toparınıń „gen tili“ esaplanǵan FOXP2 ning jańalıq ashılıwı haqqındaǵı daǵazası keń jámiyetshilik kelispewshilikine hám ilimiy dodalawlarǵa sebep bolǵan.

Sıylıqları[redaktorlaw | derekti jańalaw]

1 1992-jıl Leibniz sıylıqı
2 1998-jıl Evropa akademiyasi aǵzası
3 1999-jıl Berlin-Brandenburg pánler akademiyasi aǵzası
4 2004-jıl Sekseniya pánler akademiyasi aǵzası
5 2008-jıl " Xızmetleri ushın" ordeni
6 2009-jıl " Germaniya Federativ Respublikası aldındaǵı xızmetlerin ushın " ordeni
7 2011-jıl Amerika pánler akademiyasi aǵzası
8 2013-jıl Gruber sıylıqi
9 2014-jıl M. v. Lomonosov atındaǵı altın medal iyesi
10 2015-jıl Galway Irlandiya Milliy Universiteti eń húrmetli doktorı
11 2016-jıl Medicinalıq tarawdaǵı jetiskenlikleri ushın sıylıqı
12 2017-jıl Den David sıylıqı
13 2018-jıl Asturiya Malikasi sıylıqi
14 2018-jıl Körber sıylıqi
15 2018-jıl Nierenberg sıylıqi
16 2019-jıl Wiley sıylıqi
17 2019-jıl Darwin-Wallace medali
18 2020-jıl Yaponiya sıylıqi
19 2021-jıl Messri sıylıqi
20 2022-jıl Fiziologiya hám medicina boyınsha Nobel sıylıqi

Jazǵan shıǵarması[redaktorlaw | derekti jańalaw]

Neandertal adam : Joǵalǵan genomlarni izlep. — Trans. inglis tilinen. E. Naimark. — M.: AST. Korpus — 2018. — 416 b. — ISBN 978-5-17-091066 -3

Derekler[redaktorlaw | derekti jańalaw]

  1. ↑ veb deregi Kak pravil'no peredavat' familiyu Pääbo? kirisiw sánesi=2013-07-17|arxivsana=2013-06 -30
  2. ↑ Jańalıqlar deregi Homo sapiens poluchil Nobelevku za gominidov| work=«Kommersant'»
  3. ↑ veb deregi Liste-des-membres-de-l-Academie-des-sciences-/-P/svante-paabo. html|sarlavha=Svante Pääbo! Liste des membres de l'Académie des sciences / P! Listes mamıq ordre alphabétique! Listes des membres! Membres! Nous connaître archive.
  4. ↑ Claudia Dreifus. Searching for Answers ın very Old DNA. A conversation with Svante Paabo. The New York Times. June 23, 2014
  5. ↑ Elizabeth Kolbert. Sleeping with the Enemy. What happened between the Neanderthals and us? The New Yorker. August 15, 2011.
  6. ↑ Robin McKie. Svante Pääbo: the DNA hunter taking us back tap our roots. The Guardian. 15 February 2014. : „'' grew up as the secret extra-marital san of Sune Bergström''“.
  7. ↑ ''Svante Peabo''. Neandertales. v poiskax ischeznuvshix genomov. — M.: AST. Corpus — 2018. — 416 s.
  8. ↑ Svante Pääbo: The Neanderthal Man
  9. ↑ Karin Bojs. My European Family. The First 54, 000 years. Chapter 2. Neanderthals ın Leipzig
  10. ↑ Nick Zagorski. Profile of Svante Pääbo (PNAS)
  11. ↑ The Gruber Foundation: Svante Pääb o
  12. ↑ Jańalıqlar deregi Intact Genetic Material Extracted from an Ancient Egyptian Mummy| publisher=New York Times
"https://kaa.wikipedia.org/w/index.php?title=Svante_Pääbo&oldid=69758" saytınan alınǵan