Táwekelxan

Táwekel, Táwekelxan, Tawekqul sultan (? — 1598) - Qazaq xanlıǵı xanı(1582—1598). Shıǵayxannıń balası.

1581—82 jıllarda Abdullaxon II sarayında xızmet etken. Táwekel hám ákesi Shıǵayxan AbdullaxonnıńTashkent hám Turkstannıń shayboniylerden bolǵan hákimi Babaxan (Baba sultan ) ǵa hám geypara qazaq sultanlarına qarsı gúresinde úlken járdem bergen. Sol xızmetleri sebepli 1575-jıl Shıǵayxanǵa Xo'jend wálayatı Tarxan yamasa suyurg'al jol menende berilgen. Barakallakent wálayatı Táwekelge sıy etilgen (1582). Biraq xannıń oǵan salıstırǵanda mámilesi jamanlasqanınan gmanlı bolıp Sahrası Qıpshaqqa qaytqan. Ǵárezsiz bolıw ushın Monǵolstan hám Buxara xanlıǵı menen gúres alıp barǵan. Abdullaxanǵa qarsı gúreste járdem bergeni ushın Babaxan Yassi hám Sabron wálayatların oǵan suyurǵal qılıp bergen. Táwekel Arqa Turkistandaǵı Shalısh hám Turfan wálayatlarınıń ishki jumıslarına aralasqan, bul wálayatlar hákimi onıń kórsetpesi menen tayınlanǵan. Rossiya menen dos sıpatında baylanıs ornatıwǵa háreket etken. Rossiya Orta Aziya xanlıqları menen ózara kelisiwlerde Tawekelden dáldalshı retinde paydalanıwǵa hám de Táwekel menen Iran shaxı Abbas I ortasında Buxara xanlıǵına qarsı birlesiw shártnaması dúziliwi ushın kóp urınǵan. 1594-jıl yanvarda patsha húkimeti Táwekelge áskeriy járdem beriwdi wáde etken. 1595-jıl may-iyuldaTáwekel janında Velyamin Stepanov basshılıǵındaǵı orıs elshileri bolǵan. Abdullaxon jáne onıń balası Abdulmo'minxan óliminen keyin Táwekel Mawarawnaxrdı iyelewge urınǵan. Úkesi Jumısımxon menen aldın Tashkentti, keyninen Samarqandttı iyelep, Buxaraǵa júrgen. Buxara qasındaǵı urısta awır jaradar bolıp Tashkentke qaytqan hám sol jerde kóz jumǵan.

Derekler

ÓzME,Birinshi tom,Tashkent, 2000-jıl