Túrkiya siyasatında hayallar

Turkiyadaǵı hayallar milliy siyasatta belsendi qatnaspaqta hám aqırǵı saylawlarda Turkiya parlamentindegi hayallar sanı turaqlı artıp barmaqta.

Hati Shirpen, Turkiya parlamentindegi birinshi hayallarınan biri, 1935-jıl.

Turkiya Respublikası 1923-jıl 29-oktyabrda Osmanlılar imperiyasınıń ornında shólkemlesken. Ayırım valide Sultanlardıń (xanzada analardıń ) Osmanlı sultanları ústinen siyasiy kúshi sezilerli bolsa da, ásirese, hayallar sultanlıǵı dep atalǵan dáwirde, Osmanlılar dáwirinde hayallardıń hesh qanday rásmiy siyasiy lawazımda xızmet etiw múmkinshiligi joq edi.

Respublika dáwirinıń dáslepki kúnlerindegi belgili hayal siyasiy belsendilerden biri 1923-jıl iyun ayında Turkiyada birinshi hayallar partiyasına tiykar salǵan Nezihe Muhiddin edi. Biraq, ol hesh qashan nızamlastırılmaǵan, sebebi respublika ele rásmiy daǵaza etilmegen. Respublika tiykarshısı Mustafo Kámal Atatúrk mámleketti modernizaciyalaw, atap aytqanda, birinshi ret hayallar ushın puqaralıq hám siyasiy teńlik sıyaqlı qatar reformalardı basladı. 1926-jıl 17-fevralda Turkiya jańa puqaralıq kodeksin qabılladı, oǵan kóre túrk hayalları hám er adamlarınıń huqıqları saylaw huqıqınan tısqarı teń dep daǵaza etildi^[1]. Túrk hayalları jergilikli saylawlarda dawıs beriw huqıqına iye boldı.

Húkimet wázirleri

Turkiya húkimetiniń birinshi hayal ministri Turkan Akyol, 1971-jıl. Ol Nihat Erimniń texnokratik húkimetinde Densawlıqtı saqlaw ministri bolǵan. (Turkiyanıń 33-húkimeti)^[2].1983-jılda ol SODEP tiykarlawshılarınan biri bolǵan, Social-demokratiya partiyasınıń qısqartpası bolǵan jańa partiya. 1980-jıllarda Turkiyanıń tiykarǵı siyasiy partiyalarınan birine aynalǵan.

Parlament spikeri orınbasarı

Ayshe Nur Bahchekapili, Turkiya parlamenti spikeri orınbasarı

Búginge shekem Turkiya Ullı Millet Májilisinde qanday da bir hayal keńesi baslıǵı islemegen bolsa da, bir qansha siyasatshılar túrli dáwirlerde parlament baslıǵı orınbasarı bolıp islegen. 1972-jılda Turkiya Respublikası Prezidentiniń birinshi hayal orınbasarı CGP parlament deputatı Nermin Neftshi bolǵan. Basqa bir neshe hayal spiker orınbasarları Meral Akshener (MHP), Guldal Mumju (CHP) hám aqır-aqıbette Ayşe Nur Bahçekapili (AK Partiya ) edi^[3]^[4]^[5].

Derekler

↑ Sina Akşin:Kısa Türkiye Tarihi, Türkiye İş bankası Kültür yayınları,İstanbul,2011,ISBN 978-9944-88-172-2 p.188.
↑ Türkiyeʼnin 75 yılı, Hürgüç Gazetecilik,, İstanbul,1998
↑ „İlk kadın TBMM başkanvekili vefat etti“. www.hurriyet.com.tr.
↑ Parliament page/Meral Akşener (in túrkshe)
↑ Parliament page/Şükran Güldal Mumcu (in túrkshe)

[1] Sina Akşin:Kısa Türkiye Tarihi, Türkiye İş bankası Kültür yayınları,İstanbul,2011,ISBN 978-9944-88-172-2 p.188.

[75_yıl-2] Türkiyeʼnin 75 yılı, Hürgüç Gazetecilik,, İstanbul,1998

[3] „İlk kadın TBMM başkanvekili vefat etti“. www.hurriyet.com.tr.

[4] Parliament page/Meral Akşener (in túrkshe)

[5] Parliament page/Şükran Güldal Mumcu (in túrkshe)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]