Telereportaj

Telereportaj - jurnalistikanıń eń quramalı janrlarınan esaplanadı. Búgingi kúnde telereportaj turmıs waqıyaların haqıyqat sáwlelendiriwi shárt. Waqıyanıń kemshilik tárepin de jetiskenlik tárepin de televidenieniń sáwlelendiriw quralları menen súwretlew zárúr. Waqıyaǵa hár qanday "ton kiydiriw" hám faktlerdi bórttiriw yamasa páseytiriw menen telereportajdıń tásirsheńligin asırıp bolmaydı.

Reportaj tiykarında latınsha "jetkeriw", anglichan tilinde bolsa "xabar beriw" mánisin bildiredi. Ol házirgi zamanagóy jurnalistikada eń jawınger, jıldam janrlardan esaplanadı. Ol barlıq janrlarǵa qaraǵanda ómirge biraz jaqın turıp, waqıya júz berip atırǵan ornınan jáne júz berip atırǵan waqıtta alıp beriliwi menen basqa janrlardan ajıralıp turadı.

Reportaj bolıp atırǵan waqıya haqqında sol waqıttıń ózinde túsinik beredi, onıń dawıslı jaǵdayın "kóshiredi" hám tıńlawshılardı bul waqıyanıń jaǵdayı, sharayatına alıp kiredi. Biraq, telereportaj waqıyanıń anıq kórinisi emes, ol turmıstıń kóp qırlılıǵın xabarshı qarım-qatnası arqalı kórsetip beredi.

Telereportajdıń zárúrli tárepleri onıń waqıyanıń barısın beriw hám tezligi bolıp esaplanadı. Ol hámiyshe jańalıqlar haqqında xabar beredi. Reportaj úzliksiz ráwishte televidenieniń barlıq súwretlew quralları birlestirilgen, dawıslı sóz, kórkem ha'm hújjetli shawqımlar, muzıka, eń baslısı, qaytalanbas kórinis.

Jurnalisttiń sózi hám akustikalıq súwretlew qatlamı waqıyanı qabıl etiwdi qıyınlastırmaslıǵı, kerisinshe, onıń mazmunlıǵın kúsheytiriwi hám rawajlandırıwı kerek.

Telereportajda jurnalisttıń róli ayrıqsha issheń hám juwapkershilikli bolıp tabıladı. Ol waqıyanıń qatnasıwshısı, gúwası bolıp ǵana qalmay, teletamashagóylerge bul waqıyanıń ortalıǵına "kirip shıǵıwǵa", onı túp tiykardı "seziw" ge kómeklesiwi kerek. Waqıya kóriwshiler tárepinen tuwrı qabıl etiliwin támiyinlew ushın xabarshı onı anıq hám túsinikli sóz etiwi lazım. Bul talap ayrıqsha júdá zárúr áhmiyetke iye.

Telereportaj sonday anıq jazılıwı, jazıw tasmasına túsiriliwi hám efir arqalı beriliwi kerek, tamashagóy onı bir kóriiwden-aq qabıl etiwi múmkin bolsın. Sebebi, telereportajda tamashagóylerge bir márte qatnas jasaw múmkin, olar telereportajdı qayta kóriw múmkinshiligine iye emes. Sonıń ushın anıq hám ápiwayı turaqlı montaj tiykarı talap esaplanadı.

Xabarshınıń sholıwı anıq hám qatań tártiplengen bolıwı kerek. Telereportajdıń temporitmin teletamashagóylerge waqıyanıń barısın baqlap hám qátelespey qabıl etiliw múmkinshiligin jaratıw zárúr. Intanatsion qurılısı da waqıya mazmunına say keliwi kerek.

Teleko'rsetiwdiń teksti, jiynalǵan hám "reportaj" ǵa jazılǵan kórinisli jáne dawıslı materialdı beriw, jurnalisttiń hawazı hám intonatsiyası, dinamikası. Usı barlıq usıllardı biri-birine úzliksiz, sheberlik penen baylanıstırıw nátiyjesinde telereportajdıń pútinligi támiyinlenedi.

Eger sol elementlerdiń birewi ulıwma materialǵa tuwrı kelmese, tamashagóyler waqıya tuwralı qáte túsinikke iye bolıwı múmkin.

Telereportajdıń tómendegi sıyaqlı túrleri bar:

• waqıyalı reportaj. Xabarshınıń dıqqat orayında waqıyanıń ótiw barısı, onıń dinamikası. Máselen: xalıq saltanatları, jańa kárxananıń ashılıwı, delegatsiyalardı kútiw hám gúzetiw, sport jarıslarınıń konferentsiyaları hám taǵı basqa.
• problemalı reportaj. Bul reportajda waqıya málim bir problemanıń jańa táreplerin ashıwda hám onı sheshiwde sebep rolin atqarmaqta. Ulıwma problema anıq bir waqıya arqalı dúzilip, sheshiledi.

Mazmun boyınsha telereportajlardı tómendegi túrlerge bóliw múmkin.

1. Jámiyetlik siyasiy reportaj.
2. Ekonomikalıq (islep shıǵarıw) reportaj.
3. Mádeniyat hám kórkem óner tarawlarındaǵı waqıyalarǵa arnalǵan reportajlar.

Orınlanıwı boyınsha tuwrıdan-tuwrı jetkeriletuǵın reportaj hám magnit tasmasına jazılǵan reportajlardı ayırıwı múmkin.

Tuwrıdan-tuwrı efirge jiberiletuǵın reportaj "translatsion" tárizde berilip, efirde, ádette, ózgerissiz kórsetiledi.

Magnit taspaǵa jazılǵan reportaj bolsa, avtordıń ideyası jáne wazıypaları kózde tutılǵan jaǵdayda montaj etiledi. Onda waqıya barısınıń tártibi de, bazı tárepleri de ózgertilip efirge jiberiledi.

Video kassetaǵa jazılǵan telereportajda montajdıń róli úlken. Montaj waqıyanıń eń zárúr bolǵan jaǵdayların tıńlaw hám waqıttı qısqarttırıw múmkinshiligin beredi. Montaj printsip tárepinen tekst redaktorlawına uqsap ketedi.

Telereportajdı montaj etip atırǵan waqtında mına qaǵıydalardı yadta tutıw kerek:

1. Waqıya bolıp atırǵan orında telejurnalist barlıq tamashagóylerdiń wákili ekenligin umıtpaw;
2. Bolǵan waqıyanı tamashagóylerge haqıyqat jáne, tuwrıdan-tuwrı jetkeriw;
3. Efirge tayarlanǵan telereportajda ayırım elementler jetispese, bul kemshilikti durıslaw ushın barlıq sharalardı kóriw shárt.