Transpozonlar

Kóship júriwshi elementler Úlgi:Organizmler evolyuciyasında áhmiyetli orın tutatuǵın genetikalıq birlikler bolıp, olar xromosomalardıń bir orınnan ekinshi orınǵa kóship júriwshi fragmentleri bolıp tabıladı. Bunday elementler ótken ásirdiń 40-jıllarında AQSh ilimpazı B. Mak Klintok tárepinen ashılǵan hám bul jumısı ushın ilimpaz 1984-jılı Xalıq aralıq Nobel sıylıǵı menen sıylıqlanǵan. Kóship júriwshi elementlerdiń úsh túrli tipi bar hám olar bir-birinen dúzilisi, kóship júriw tipi hám viruslarǵa uqsas yaki uqsas emesligi menen parıqlanadı. Solardan birinshisi transpozonlar bolıp, olar DNKnıń bir ornınan ajıralıp shıǵıp, ekinshi orınǵa barıp ornalasadı. Bunda DNK muǵdar jaqtan ózgermeydi. Transpozonlar hár qıylı bolıwına qaramay barlıq transpozon molekulalarınıń eki shetinde arnawlı nukleotidler izbe-izligi, oraylıq bóliminde bolsa DNK molekulasın belgilengen orında «jabısqaq» ushlar payda etip kesiwshi transpozaza fermentin sintez qılıwshı gen bar. Transpozonlar xromosomada óz ornın ózgerttirgende násilde ózgeredi.