Vaxsh
Bul bette basqa tillerde jazılǵan, atap aytqanda, ózbek, rus, inglis, qazaq tillerindegi sózler kóp. Betti tolıq túrde qaraqalpaq tiline awdarıń. Paydalanıwshılardıń bir bólegi maqalalardı ózbek, rus, inlis, qazaq tillerinen awdarıp jaratqanı ushın, bul bette basqa tillerdegi sózler bar. Bul betti óshiriwdiń ornına, qaraqalpaq tiline awdarıw kerek. Márhamat, betti awdarıń. |
Vaxsh (Surxob) yaki Kyzyl-Suu (Qırǵızsha: Kizil-Suu ) — Tadjikistandaǵi daryo,Panj dáryasınıń oń irmoǵi. Uzınlıǵı 524 km². Háwiziniń maydanı derlik 39,1 mıń km². Vaxsh Arqa Olay dizbesiniń arqa qaptal qushaǵından baslanıp, Olay oypatlıqsı boylap oqadi; Kirgizstande Qızılsuv,Tadjikistan aymaǵına ótkennen keyin Surxob («Qızılsuv») dep ataladı, keyininen eń iri irmoǵi — Obihingov dáryası qosılǵannan keyin vaxsh atını aladı. Vaxsh joqarı aǵımında ayırım orınlarda tereń daradan ibarat úlken qıyalıqtaǵı oypatlıqta tez oqadi. Tómen aǵımında keń oypatlıqǵa shıǵadı. Jilikól awılıǵa shekem hám odan tómende, tap Panj dáryasına quyilguncha dárya ózeni tarmaqlanadı, qalıń toǵayzorlar, kól hám batpaqlıqlar kóp ushraydı. Vaxsh Panj menen qosılǵannan keyin Amudarya payda boladı. Vaxsh háwizinde ulıwma maydanı 4518 km² ni quraytuǵın 862 mızlıq bar. Vaxsh mızlıq, qar suwidan tóyinadi, jıllıq aǵımınıń 50 % iyul—sentabrda oqib ótedi. Qishda (dekabr—fevralda) aǵıs muǵdarı 10 % ni quraydı. Ortasha suw sarpı 661 m³/sek. Vaxsh eń ılaylı dáryalardan, onıń hár 1 m³ suvida 4, 5 kg ılaylı bar, jıllıq muǵdarı 90 mln. t ga teń. Noyabr—fevralda qıraq muzları, muz úzindileri aǵımı gúzetiledi. vaxsh energiya rezervlerine bay. Norak GES hám Roǵun GES qurılǵan. vaxshning suwı tómen aǵımında bólekan suwǵarıwǵa sarplanadı. Tómen aǵımında keme qatnaydi. vaxsh boyında Norak,Qórǵontepa (oypatlıqta ) hám b. Qalalar jaylasqan. Vaxshdan iri vaxsh hám Kebiroobod kanalları shıǵarılǵan. Vaxshdan hám háwizindegi kóldan jılına 200— 900 s baliq ovlanadi.[1]
Derekler
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]![]() | Bul maqala shala. Siz onı bayıtıp, joybarǵa járdem beriwińiz múmkin. Bul shala maqala haqqında ulıwma úlgi bolıp, ilajı bolsa ol jáne de anıqlaw úlgige almastırılıwı kerek. |
![]() | Bul maqalada Ózbekstan milliy enciklopediyası (2000-2005) maǵlıwmatlarınan paydalanılǵan. |