Vaxsh
Úlgi:Daryo bilgiqutisi vaxsh (Surxob) yaki Kyzyl-Suu (Qırǵızsha: Kizil-Suu ) — Tadjikistandag'i daryo,Panj dáryasınıń oń irmog'i. Uzınlıǵı 524 km². Háwiziniń maydanı derlik 39,1 mıń km². Vaxsh Arqa Olay dizbesiniń arqa qaptal qushaǵından baslanıp, Olay oypatlıqsı boylap oqadi; Kirgizstande Qızılsuv,Tadjikistan aymaǵına ótkennen keyin Surxob („Qızılsuv“) dep ataladı, keyininen eń iri irmog'i — Obihingov dáryası qosılǵannan keyin vaxsh atını aladı. Vaxsh joqarı aǵımında ayırım orınlarda tereń daradan ibarat úlken qıyalıqtaǵı oypatlıqta tez oqadi. Tómen aǵımında keń oypatlıqǵa shıǵadı. Jiliko'l awılıǵa shekem hám odan tómende, tap Panj dáryasına quyilguncha dárya ózeni tarmaqlanadı, qalıń toǵayzorlar, kól hám batpaqlıqlar kóp ushraydı. Vaxsh Panj menen qosılǵannan keyin Amudarya payda boladı. Vaxsh háwizinde ulıwma maydanı 4518 km² ni quraytuǵın 862 mızlıq bar. Vaxsh mızlıq, qar suwidan to'yinadi, jıllıq aǵımınıń 50 % iyul—sentabrda oqib ótedi. Qishda (dekabr—fevralda) aǵıs muǵdarı 10 % ni quraydı. Ortasha suw sarpı 661 m³/sek. Vaxsh eń ılaylı dáryalardan, onıń hár 1 m³ suvida 4, 5 kg ılaylı bar, jıllıq muǵdarı 90 mln. t ga teń. Noyabr—fevralda qıraq muzları, muz úzindileri aǵımı gúzetiledi. vaxsh energiya rezervlerine bay. Norak GES hám Rog'un GES qurılǵan. vaxshning suwı tómen aǵımında bólekan suwǵarıwǵa sarplanadı. Tómen aǵımında keme qatnaydi. vaxsh boyında Norak,Qo'rg'ontepa (oypatlıqta ) hám b. Qalalar jaylasqan. Vaxshdan iri vaxsh hám Kebiroobod kanalları shıǵarılǵan. Vaxshdan hám háwizindegi kóldan jılına 200— 900 s baliq ovlanadi.[1]
Derekler[redaktorlaw | derekti jańalaw]
{{derekler}