William Shakespeare

Wikipedia, erkin enciklopediya
Tuwılǵan sánesi -aprel 1564[1]
Qaytıs bolǵan sánesi 23 aprel (3-may) 1616[2][3][4]
William Shakespeare

William Shakespeare (aytılıwı:William Shekspir; aprel, 1564 - 23 aprel, 1616) inglis jazıwshısı. Ol pesalar ha'm poeziya jazg'an. Ko'plegen adamlar onı ha'mme da'wirdin' en' ullı inglis jazıwshısı ha'm du'nyanın' ullı jazıwshılarının' biri esaplaydı. Ol tragediya, komediya ha'm tariyxıy shıg'armalar jazg'an. Onın' poeziyası ha'm pesaları muxabbat, qızg'anısh, ashıw ha'm basqa da sezimlerge iye adamlar haqqında. Du'nya ju'zi boylap mektep oqıwshılar ol haqqında uyrenedi. Ol jumısların 1590-1613 jıllar aralıg'ında do'retken.

O'miri[redaktorlaw | derekti jańalaw]

Shakespeare 1564-jılı aprel ayında Angliyanın' Stratford-upon-Avon qalasında tuwılg'an, John Shakespeare ha'm Mary Ardennin' balası. Shakespeare 1582-jılı 28-noyabrde o'zinen 8 jas u'lken Anne Hathawayge uylenedi. Anne u'sh aylıq ha'mledar edi. Olardın' u'sh balası bolg'an: Susanna ha'm egizekler Hamnet ha'm Judith. Uylengennen keyin Shakespeardin' atı 1592-jılg'a shekem shıqpaydı, sebebi ol Londonda jazıwshılıq penen shug'ıllanadı.

1596-jılı Hamnet qaytıs boladı. Olardın' atlarının' uqsaslıg'ı sebepli, geybir adamlardın' oyınsha, onın' o'limi Shakespearedin' 1600-1602 jılları jazg'an Daniya printsi Gamlettin' tragediyalıq tariyxı pesasının' ideyasın tuwdırg'an.

1598-jılg'a kelip Shakespeare Londonda, Temza da'ryasının' arqasında jaylasqan Michael Turner degen jerde jasag'an ha'm ol Ben Johnson ta'repinen jazılg'an Ha'r kim o'z yumorında pesası aktyorlar diziminin' en' joqarısında bolg'an.

Shakespeare "Lord Chamberlain adamları" dep atalatug'ın aktyorlıq toparda islegen. Topar, sol waqıtları basqalar sıyaqlı, og'an pul ajıratqan Lord Chamberlainnin' atı menen atalg'an. Bul topardın' ataqlı bolg'anı sonshelli, 1613-jılı Elizaveta I xanshayımının' o'liminen keyin, jan'a patsha James I topardı qollap quwatlag'an. Topar atı "Patsha adamları" atına o'zgertiledi.

Londonda Shakespearedin' a'wmeti ku'sheygen. Ol Londondag'ı Blackfriars degen jerden uy satıp alg'an ha'm u'lkenligi boyınsha Stratfordtag'ı ekinshi orında bolg'an New Placeti iyelegen.

Shakespeare jumıs islewdi 1613-jılı toqtatqan ha'm 1616-jılı qaytıs bolg'an. Ol o'limine shekem Anne menen jasag'an. Onın' qa'bir tasında (a'wliyede jatqan jerindegi tasında) bılay jazılg'an (inglisshe):

Good Friend, for Jesus' sake forbear
To dig the dust enclosed here:
Blest be the man who spares these stones,
And cursed be he that moves my bones.

Bul hesh kimnin' qa'bir tastı qozg'awı yamasa onın qa'birin ashıwg'a haqlı emesligin an'latadı. Egerde kimde-kim onın' denesin qozg'awg'a ha'reket etse, bul adamdı a'wmetsizlik ku'tedi. Geybir adamlardın' aytıwınsha, Shakespeare jazg'an basqa jumısları onın' qa'birinde, biraq hesh kim bunı teksermegen, a'wliye tasındag'ı so'zlerden qorqqan bolıwı mu'mkin. Tariyxshılar Shakespeare ta'repinen jazılg'an hesh bir jumıs onın' menen birge jerlengenine isenbeydi.

Shakespearedin' belgili jumısları[redaktorlaw | derekti jańalaw]

Shakespearedin' pesalarının' tolıq dizimi:

  • Shakespeare tragediyaları:
    • Romeo and Juliet (Romeo ha'm Julietta)
    • Macbeth (Makbet)
    • King Lear (Patsha Lir)
    • Hamlet (Gamlet)
    • Othello (Otello)
    • Titus Andronicus
    • Julius Caesar (Yuliy Sezar)
    • Antony and Cleopatra (Antony ha'm Kleopatra)
    • Coriolanus
    • Troilus and Cressida (Troilus ha'm Kressida)
    • Timon of Athens (Afina Timonı)
  • Shakespeare komediyaları:
    • The Comedy of Errors (Qa'teler komediyası)
    • All's Well That Ends Well (Jaqsı juwmaqlang'an is jaqsı)
    • As You Like It (Sizin' qa'lewin'izshe)
    • A Midsummer Night's Dream (Jazg'ı tu'ndegi tu's)
    • Much Ado About Nothing (Taqır jerden shan' shıg'arıw)
    • Measure for measure
    • The Tempest (Dawıl)
    • Taming of the shrew
    • Twelfth Night or What You Will (On ekinshi tu'n yamasa sizin' qa'lewin'iz)
    • The Merchant of Venice (Venetsiya sawdageri)
    • The Merry Wives of Windsor (Windsordın' kewilli hayalları)
    • Love's Labour's Lost (Su'yikli jumıs paydasız)
    • The Two Gentlemen of Verona (Veronanın' eki djentlmeni)
    • Pericles Prince of Tyre
    • Cymbeline
    • The Winter's Tale (Qıs gu'rrin'i)
  • Shakespearedin' tariyxıy shıg'armaları:
    • Richard III
    • Richard II
    • Henry VI, 1-bolim
    • Henry VI, 2-bolim
    • Henry VI, 3-bolim
    • Henry V
    • Henry IV, 1-bolim
    • Henry IV, 2-bolim
    • Henry VIII
    • King John (Patsha Djon)

"Shakespeare"di kim jazg'an?[redaktorlaw | derekti jańalaw]

Shakespearedin' o'liminen 150 jıllardan keyin, geybir ilimpazlar "Shakespeare" dep atalg'an jumıslar haqıyqatında William Shakespeare ta'repinen jazılmag'anlıg'ı haqqında ayta basladı. Bunday dep aytıwı ushın bir neshe sebepler bar edi. Ma'selen, "Shakespearedi" jazg'an adam basqa ma'mleketler (a'sirese Italiya) haqqında ko'p mag'lıwmatqa iye bolg'an, biraq bizlerge belgili bolg'anınday William Shakespeare hesh qashan Angliyadan basqa jaqqa shıqpag'an.

"Shakespeare" di jazg'an basqa bir neshe jazıwshılar Francis Bacon, Christopher Marlowe ha'm Oxford Grafı Edward de Vere bolg'an dep shamalanadı. Ko'plegen ilimpazlar William Shakespeare atı menen atalg'an jumıslardı haqıyatında da o'zi jazg'anlıg'ına isenedi, biraq "Shakespearedi" basqa birew jazg'anlıg'ı haqqındag'ı pikir ele ko'p talıqlanbaqta.

Siltemeler[redaktorlaw | derekti jańalaw]

Open Source Shakespeare

  1. (unspecified title)
  2. (unspecified title)
  3. (unspecified title)
  4. (unspecified title)