Yagellon universitetı
Yagellon universitetı (polyaksha Uniwersytet Jagielloński, latınsha Universitas Jagellonica Cracoviensis) yamasa Krakov universitetı - Krakovdaģı joqarı oqıw jurtı, Polshadaǵı eń áyyemgi hám eń irilerinen biri, Evropadaǵı eń áyyemgilerinen biri.
Tariyx
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]Universitetti shólkemlestiriw tuwrısındaǵı xat 1364-jıl 12-mayda Kazimir III tárepinen baspa etilgen. On bir kafedra dúzildi: segizta huqıqtanıw, eki medicina hám bir erkin kórkem óner. Sol waqıtta teologiya kafedrasın shólkemlestiriw ushın papaning ruxsatı ele alınbaǵan edi. Onıń iskerligi hám keyingi rawajlanıwına ǵamxorlıq qılıw ushın universitet basshısı Korollıǵılıq kansleri boldı. Shólkemlestirilgen hám qurılıs jumısları baslandı. Biraq, olar patsha opatınan keyin toqtap qalıwdı hám Vengriya Lui húkimranlıǵı universitetti rawajlandırıw ushın eń qolay bolmaǵan.
1400-jıl 26-iyulda Polsha patshası hám Litva ullı gertsogi Vladislav Yagello Xanzada Yadvigining qayı-ehsonlari sebepli universitet iskerligin tikledi (bul onıń atınıń túsintiredi-Yagelloniya universiteti), bul tekǵana Polsha ushın, bálki ullı Litva knyazligi ushın da bólek áhmiyetke iye edi (na Königsberg (1544) na vilna universitetleri ele tashkil etilmegen). 1579 ). Krakov universiteti knyazlik jasları ushın tiykarǵı joqarı mektep edi. Yagello universitette oqııp atırǵan Litvalıqlardı qollap -quwatladi: 1409 jılda ol jarlı studentlerdi, ásirese "Litva hám Rossiyadan kelgenler" ni jaylastırıw ushın úy ajıratıwdı buyırdı. Krakov universitetinde Litvadan 70 ke jaqın jaslar, sonıń menen birge, aristokratlar (Gedroyts, Sapegi, Svir, Golshan shahzodalari) oqıǵan. hám Herman, Shahzoda Giedroyski, Patsha shańaraǵı tárepinen tayınlanǵan (Patsha Jagielloning tórtinshi hayalı Sofiya Golshanskaya Shahzoda Hermanning tuwısqan aǵalarınıń balaları edi) Yagellon universitetiniń isenimli wákili retinde.
1977-jılda oppoziciya studenti Stanislav Pyas opat etkeninen keyin, Yagellon universiteti studentler birshilik komitetleri háreketiniń orayına aylandı[1], 1980 jılda ǵárezsiz studentler awqamı.