Kontentke ótiw

1984 (roman)

Wikipedia, erkin enciklopediya
On toǵız seksen tórt
Negizgi atıNineteen Eighty-Four
AvtorıGeorge Orwell
Janr
MámleketBirlesken Korollik
Kitap jazılǵan tilinglisshe
Original baspa jılı8-iyun, 1949-jıl(1949-06-08)
Bas redaktorSecker & Warburg
Muqabasın sızǵanMichael Kennar
Betler sanı328
SeriyaPrint (qattı hám qaǵaz formada)
ISBN470015866
Aldınǵı kitapMalxana

On toǵız seksen tórt (inglisshe Nineteen Eighty-Four, sonday-aq, 1984 atı menen baspadan shıǵarılǵan) inglis jazıwshısı Jorj Oruell tárepinen jazılǵan distopiyan jámiyetlik-ilimiy fantastikalıq romanı hám eskertpe ertek. Ol 1949-jıl 8-iyunda Secker & Warburg tárepinen Oruelldiń ómiri dawamında juwmaqlanǵan toǵızınshı hám aqırǵı kitabı sıpatında baspadan shıǵarılǵan. Tematikalıq tárepten roman totalitarizm, ǵalabalıq baqlaw hám adamlar hám jámiyettegi is-háreketlerdiń repressiv rejim aqıbetlerine qaratılǵan[1][2]. Demokrat socialist esaplanǵan Orwell Stalinist Rossiya hám Fashistler Germaniyası haqqındaǵı romanında avtoritar mámleket úlgisin jaratqan[1][2][3]. Tolıqraq etip aytqanda, roman haqıyqat hám faktlerdiń jámiyettegi roli hám olardı manipulyaciya etiw usılların úyrenedi.

Gúrriń 1984-jılda, dúnyanıń úlken bólegi máńgi urısta bolǵan qıyalıy keleshekte júz beredi. Házirde Airstrip One atı menen tanılǵan Ullı Britaniya totalitar mámleket Okeaniya provinsiyasına aylandı, oǵan partiyanıń Pikirler policiyası tárepinen islep shıǵılǵan kúshli shaxsqa boysınıw tárepinen qollap-quwatlanatuǵın diktator lider Úlken Biradar basshılıq etedi. Partiya Haqıyqat ministrligi arqalı global baqlaw, tariyxıy biykarlawshılıq hám turaqlı úgit-násiyattı individual hám erkin pikirlew menen shuǵıllandı[4].

Bas qaharman Uinston Smit Haqıyqat ministrliginiń orta buwındaǵı aktiv jumısshısı bolıp, partiyadan jasırınsha jaman kórip júredi hám kóterilisti árman etedi. Smit qadaǵalanǵan kúndelik jazıp júredi. Ol kásiplesi Juliya menen múnásábetlerdi baslaydı hám olar "Biradarlıq" dep atalǵan sayalı qarsılıq toparı haqqında bilip aladı. Biraq, olardıń Biradarlıq ishindegi baylanısı Partiya agentligi bolıp shıǵadı hám Smit qamaqqa alınadı. Ol Muhabbat ministrligi tárepinen aylar dawamında psixologiyalıq manipulyaciya hám qıynaqlarǵa dus keledi hám Úlken Biradardı jaqsı kórip qalǵanınan keyin azat etiledi.

On toǵız seksen tórt siyasıy hám distopik fantastikanıń klassikalıq kórkem ádebiyatqa baylanıslı úlgisine aylandı. Sonıń menen birge, ol "Orwelli" terminin kelbetlik feyil retinde ǵalabalastırdı, romanda isletiletuǵın kóplegen atamalar ulıwma paydalanıwǵa kirdi, atap aytqanda "Úlken biradar", "eki pikirlew", "Pikirler policiyasi", "pikir jinayatı", "Newspeak" hám "2+2=5". Roman teması hám basqa da temalar qatarında haqiyqıy turmıs totalitarizm, ǵalabalıq baqlaw hám pikir erkinligi buzılıwı jaǵdayları ortasında uqsaslıqlar jaratılǵan[5][6][7].

Jazılıwı hám baspası

[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]

Ideası

[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]

London Universitet kolledjindegi Orwell arxivinde "On toǵız seksen tórt"ke aylanǵan idealar haqqında jańalanbaǵan derekler bar bolıp, betler "1944-jıldıń yanvarınan keshirek tamamlanǵan bolıwı dárgúmán" dep esaplanǵan hám "olardaǵı geypara materiallar urıstıń dáslepki dáwirine tuwrı keledi degen kúshli shamalaw bar"[8].

Jazılıwı

[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]

1944-jıl iyun ayında óziniń Secker & Warburg inglis baspasınıń tiykarshısı Fredrik Uorburg penen ushırasıwında, "Malxana" baspadan shıǵarılıwınan biraz aldın, Orwell jańa romanınıń dáslepki 12 betin jazǵanlıǵın járiya etedi. Ol tek jurnaldan ǵana pul tabıwı múmkin edi, biraq ol kitaptıń 1947-jılǵa shekem baspadan shıǵıwın boljaydı[9]. Rawajlanıw áste edi; 1945-jıl sentyabr ayınıń aqırına kelip Orwell 50 ge jaqın bet jazadı[10]. Orwell jurnalistika menen baylanıslı sheklewler hám basımlardan kewli qalǵan edi hám Londondaǵı qala turmısınan jerkenish kózi menen qaray baslaydı[11]. Onıń qáhárli qısta bronxoektatik hám bir ókpesinde jara barlıǵınan den-sawlıǵı jamanlasadı[12].

Roman Barnhill, Yura qalasında juwmaqlanadı

1946-jıldıń may ayında Orwell Shotlandiyanıń Yura atawına jetip keldi. Ol bir neshe jıllardan berli Devid Astor Barnhill shańaraǵı iyelik etetuǵın atawdaǵı uzaq fermada qalıwdı usınıs etken Gebrid atawında baspana tawmaqshı bolǵan[13].

Derekler

[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]
  1. ↑ 1,0 1,1 Benét's reader's encyclopedia, New York — 734 bet. ISBN 978-0-06-181088-6. OCLC 35572906. 
  2. ↑ 2,0 2,1 „1984: George Orwell's road to dystopia“. BBC News. Qaraldı: 8-fevral 2013-jıl.
  3. ↑ Orwell, George. Selected Writings. London: Heinemann, 1968 — 103 bet. ISBN 978-0-435-13675-8. „Every line of serious work that I have written since 1936 has been written, directly or indirectly, against totalitarianism and for democratic socialism, as I understand it. [italics in original]“ 
  4. ↑ Chernow, Barbara; Vallasi, George. The Columbia Encyclopedia, 5th, Boston: Houghton Mifflin, 1993 — 2030 bet. OCLC 334011745. 
  5. ↑ Crouch, Ian. „So Are We Living in 1984?“ (11-iyun 2013-jıl). Qaraldı: 3-dekabr 2019-jıl.
  6. ↑ Seaton, Jean „Why Orwell's 1984 could be about now“. BBC. Qaraldı: 3-dekabr 2019-jıl.
  7. ↑ „As Orwell's 1984 Turns 70 It Predicted Much of Today's Surveillance Society“. Forbes. Qaraldı: 3-dekabr 2019-jıl.
  8. ↑ „Orwell's Notes on 1984: Mapping the Inspiration of a Modern Classic“ (en-US). Literary Hub (18-oktyabr 2019-jıl). Qaraldı: 1-yanvar 2023-jıl.
  9. ↑ Bowker 2003, s. 330.
  10. ↑ Bowker 2003, s. 336.
  11. ↑ Bowker 2003, s. 337.
  12. ↑ Bowker 2003, s. 346.
  13. ↑ Bowker 2003, s. 319.
«https://kaa.wikipedia.org/w/index.php?title=1984_(roman)&oldid=99130» saytınan alınǵan