AQSh bilimlendiriw sisteması
Qurama Shtatlardaǵı tálim tálimniń bólek basqıshlarınan ibarat — mektepke shekem, baslawısh, orta hám joqarı. Úsh dárejede qadaǵalaw etiledi hám finanslastırıladı: federal, shtat hám jergilikli húkimetler.
Tariyx[redaktorlaw | derekti jańalaw]
1862-jılda Mámleket jerlerin mutqa beriw tuwrısındaǵı Morrill nızamları qabıl etildi hám tálim sistemasına mámleket járdemi awıl xojalıǵı hám texnika pánlerin oqıtıw hám qurallı kúshlerde xızmet etiwge tayarlanıw ushın Universitetlerge mámleket jerlerin beriw arqalı baslandı. Nızam AQSh Kongressine 1857-jılda Vermont wákili Justin Morill (1810 -1898) tárepinen kiritilgen[1].
Dúzilisi[redaktorlaw | derekti jańalaw]
Májburiy tálimdi baslaw múddeti hám jası shtattan shtatqa parıq etedi. Olar 5 jastan 8 jasqa shekem shınıǵıwlardı baslaydı hám 18 jastan 19 jasqa shekem tawsıladı.[2]
Shama menen 5 jasta amerikalıq balalar baslawısh mektepke baradı.Kóplegen shtatlarda nol klası qálegenshe bolıp tabıladı[3].Biraq, derlik barlıq amerikalıq balalar baqshaǵa baradı. Amerika Qurama Shtatlarında balalar baqshaları bólek bar bolıp, olar shın mániste „mektepke shekemgi“ dep ataladı.
Orta maǵlıwmatqa iye bolǵanlar jámiyetlik kolledjlerge barıwı múmkin. Statistikada bunday oqıw orınları eki jıllıq kolledjler (eki jıllıq kolledjler) dep ataladı, basqa atlar da keń tarqalǵan kolledj, kishi kolledj, texnikalıq kolledj yamasa qala kolledji. Bul mákemeler eki jıllıq oqıwdan keyin ilimiy dáreje beredi, Rossiya Federatsiyasınıń orta arnawlı tálimi yamasa basqa bir qatar mámleketlerde, sonday-aq Kanadada shákirt (shákirt) yamasa sayaxatshı (sayaxatshı ) ilmiy tájriybesi menen salıstırıladı. Biraq 9-klasstan keyin bunday tálim shólkeminde oqıwdı baslawıńız múmkin bolǵan Rossiya Federatsiyasınan ayrıqsha bolıp, siz tolıq orta bilim beriwdi tamamlaǵannan keyin ǵana AQSh kolledjine kiriwińiz múmkin[4].Tálimdi dawam ettiriwdiń taǵı bir múmkinshiligi — bul kolledj yamasa universitetlerge barıw bolıp tabıladı, ol jerde siz ádette tórt jıl ishinde bakalavr dárejesin alasız. Bakalavr dárejesine iye bolǵanlar magistr (2-3 jıl ) yamasa PhD (3 jıl hám onnan artıq ) dárejesin alıw ushın qosımsha oqıwları múmkin. Qabıllaw ushın bakalavriat dárejesinde arnawlı tayarlıq zárúr bolǵan bólek akkreditatsiya etilgen fakultet jáne universitetler (aspiranturalar ) medicina pánleri doktorı hám yuridikalıq pánler doktorı ilimiy dárejelerin beredi.
Baslawısh hám orta tálim[redaktorlaw | derekti jańalaw]
Balalardıń úlken bólegi mámleket mekteplerinde oqıydı. Mısalı, 2013-jılda mektep jasındaǵı balalardıń derlik 87 procenti biypul mámleket mekteplerinde, 10 procentke jaqını menshikli mekteplerde[5],3 procenti bolsa úyde tálim alǵan. Biraq, AQShta dizimnen ótiw ornında bolmaǵan biypul mektepten paydalanıw qadaǵan etiledi, hátte ol „joqarı dárejeli“ bolıp sezilse de. Kóplegen pullıq menshikli mektepler diniy bolıp tabıladı. XIX ásirdiń ekinshi yarımında Irlandiyalıq emigrantlar tárepinen islengen katolik mektepleriniń eń keń tarqalǵan tarmaǵı. Studentlerdi abıraylı universitetlerge kiriwge tayarlaw ushın kóbinese júdá qımbat hám geyde joqarı básekige shıdamlı basqa menshikli mektepler bar. Hátte Nyu-Xempshirdegi Phillips Exeter akademiyası sıyaqlı pútkil mámleket boylap studentlerdi tartatuǵın internet mektepleri bar.
Derekler[redaktorlaw | derekti jańalaw]
- ↑ „Development of the Land-Grant System: 1862–1994“ (en). The Land-Grant Tradition. Úlgi:Iw (2012). 4-dekabr 2010-jılda túp nusqadan arxivlendi.
- ↑ National Center for Education Statistics, Compulsory school attendance laws: 2017(Inglisshe)
- ↑ V 2018 godu 18 shtatov trebovali ot uchenikov poseщeniya nulevogo klassa. 43 shtata garantirovali nalichie programm nulevogo klassa v kajdom shkolnom okruge: National Center for Education Statistics, Types of state and district requirements for kindergarten entrance and attendance: 2018
- ↑ Олеся Шахраюк. „Обучение в США: среднее и высшее образование“ (ru). edusteps.com.ua (11-fevral 2022-jıl).
- ↑ „CAPE – Private School Facts“ (en). Council for American Private Education.