Alan Tyuring
| Alan Turing | |
|---|---|
_in_1936_at_Princeton_University.jpg) | |
| Tuwılǵan sánesi | 1952-jıl 23-iyun |
| Tuwılǵan jeri | Maide Vale. London. Angliya |
| Qaytıs bolǵan sánesi | 1954-jıl 6-iyun |
| Qaytıs bolǵan jeri | Wilmslow. Cheshire. Angliya |
| Puqaralıǵı | Ullı Britaniya |
| Ilimiy tarawı | Matematika hám Informatika |
| Ilimiy basshısı | Alonzo Church |
| Tanımalı shákirtleri | Robin Gandy |
| Belgili isleri | Enigmanıń kriptoanalizi, Turing mashinası, Turing testi |
| Sıylıqları | "Smith's Prize" "OBE" "FRS" sıylıqları |
| Qol úlgisi | |
 | |
Alan Tyuring (aytılıwı: Alan Tyuring) (inglisshe: Alan Mathison Turing) (23.06.1912 -07.06.1954)-inglis matematigi, kriptografi. Ol informatikanı rawajlandırıwǵa úlken úles qosqan. 1950-jılda kompyuterdiń intellektuallıǵın tekseriwshi Tyuring testin usınıs etken.
Tyuring Ekinshi jáhán urısında nemislerdiń "Enigma" atlı jasırın shifrlaytuǵın mashinasın buza alǵan. 1950-jıl oktyabr ayında "Mind" jurnalında baspadan shıǵarılǵan "Esaplaw mashinası hám intellekt" atlı ilimiy maqalasında bir tájiriybe qollawdı usınıs etken. Yaǵnıy, kompyuter insanlar menen baylanıs etkende adamlar sıyaqlı "pikirley aladı“'hám "baylanıs ornata aladı", yaǵnıy kompyuterdi úyretiw múmkin. Usı tájiriybe keyinirek "Tyuring testi" dep atalıp, kompyuterlerdiń intellektual dárejesin teksergen. "Tyuring testi"in keri orınlanıwı nátiyjesinde CAPTCHA (házirgi kúnde internette ataqlı, adamlardıń haqıyqattan adam ekenin tekseriwshi test) oylap tabılǵan.
Tyuring birinshilerden bolıp yadta programmalardı saqlaytuǵın kompyuter jaratıw múmkinligin tastıyıqlaytuǵın ilimiy jumısın usınıs etken. Ózi házirgi múmkinshiliktegi kompyuterlerdiń dáslepki áwladlarınıń jaratılıwında qatnasa almaǵan bolsa da, teoriyasın jaratıp bergen. Tyuring hátte shaxmattıń kompyuter versiyasın da islep shıqqan. Sonıń menen birge, ol matematikalıq biologiya hám ximiyaǵa da qızıǵıp, bul tarawlarda da izertlewler alıp barǵan.
Jeke ómiri
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]Tyuring Angliyada gomoseksuallarǵa qarsı nızam jábirleniwshisine aylandı. Qamaqta otırıw ornına ximiyalıq kastraciya jazasına kelisim bergen. Cianid penen uwlanıp, qaytıs bolǵan.
Óliminen soń
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]Tyuring óliminen 50 jıl ótip, alımnıń 100 jası múnasebeti menen ol aqlana basladı. 2009-jılda Ullı Britaniya bas ministri Gordon Brown Tyuring ushın óz xalqınan keshirim soradı. 2013-jılda Angliya xanzadası Elizabet II tárepinen aqlandı.
2002-jılda Tyuring — «Tariyxtaǵı eń ataqlı 100 britaniyalılardan biri» dep, 2009 -jılda «Ullı Britaniyadaǵı eń ataqlı gomofobiya jábirleniwshileriniń biri» retinde tán alınǵan.
Esaplaw mashinaları Awqamı (Association for Computing Machinery) dıń sıylıqlarınan biri Tyuring sıylıǵı dep ataladı. Informaciya texnologiyaları tarawındaǵı eń abıroylı usı sıylıq informatika boyınsha Nobel sıylıǵına teńlestiriledi.
Qosımsha oqıw ushın silteme
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]Alan Turing haqqında ózbekshe wikipedia maqalası
Alan Turing haqqında russha wikipedia maqalası