Aqıl násiyat qosıqları

Aqıl násiyat qosıqları (yaki termeler) - qaraqalpaq xalıq qosıqlarınıń belgili bir túrin qurap turadı. Aqıl násiyat qosıqlarınıń ózgesheligi de onıń bárinen de burın aqıl aytadı, násiyat beredi. Bul qosıqlardı ata-babalarımızdıń ásirler boyı toplaǵan tájireybesi, aqıl oyı jámlesken.

Termeler - aqıl násiyat qosıqları óziniń mazmunı boyınsha aq penen qaranı, jaqsı menen jamandı, baxıt penen baxıtsızlıqtı, ádillik penen zulımlıqtı, qayǵı menen quwanıshtı, sabırlıq penen biy sabırlıqtı, múlayımlıq penen tákabırlıqtı, sıylasıq penen turpayılıqtı, miynetkeshlik penen jalqawshılıqtı, baylıq penen jarlılıqtı, bilimlilik penen nadanlıqtı, insanıylıq penen jalmawızlıqtı, opadarlıq penen opasızlıqtı, mártlik penen námártlikti, qorqaqlıq penen batırlıqtı qısqası adam minezine tán unamsız jaǵdaylar menen unamlı qásiyetler sheber qurastırılǵan. Mısalı:

Bir degende ne jaman?
Bilimsiz ósken ul jaman.
Eki degende ne jaman?
Erkelep ósken qız jaman.
Úshlenshi ne jaman?
Úshkilsiz pishken ton jaman.
Tórtlenshi ne jaman?
Tórde otırǵan tóre biy,
Tóresin buzsa sol jaman.

Qaraqalpaq folklorının qosıqqa arnalǵan V-tomında termelerdiń bir neshe túrleri basılǵan, olardıń "Hasıl tuwǵan boz ayǵır", "Jeti atası kórgensiz", "Maǵanshaq alsań arıwdan al", "Atası jaman qandaydı", "Gúldir-gúldir kisnetip", "Telbe birew baylansa", "Ala qayıs at minse", "Balpań-balpań basqan kún", "Jigirma beste, otızda", "Ata dárkar jigitke", "İyttúynekten qawın bolmas", "Esikte birew kórinse", "Erdin úyi desedi", "Qırıq jigittiń azamatın", "Artqı ayıldıń batqanın iyesi bilmese at biler" termelerin atap ótiwge boladı.