Bernulli

Bernulli (Bernoulli) — shvetsariyalıq ilimpazlar shańaraǵı. Jáhánge 11 alım alıp kelgen. Pánge salmaqlı úles qosqan wákilleri:

1.Yakob Bernulli (1654— 1705) — matematikalıq, Bazel universiteti professori (1687). Úkesi Iogann Bernulli menen birge variatsion esapqa tiykar salǵan. Onıń atı menen atalıwshı itimalıqlar teoriyası teoremasini tastıyıq tapqan. Fizika tarawında da izertlewler alıp barǵan.

2. Iogann Bernulli (1667—1748) — matematikalıq, Bazel universiteti professorı (1705), Peterburg Pánler akademiyası eń húrmetli aǵzası. Differencial hám integral esaptı jaratıwda aktiv qatnasıp, onı birinshi ret izbe-iz juwmaqlaǵan. Differencial teńlemelerdi sheshiw usıllarında islep shıqqan. I. Bernulli geodezik sızıqlar haqqındaǵı klassik máseleni tariyplegen hám olardıń ózine tán geometriyalıq ózgesheligin tapqan, keyinirek olardıń differencial teńlemelerin de shıǵarǵan. Mexanikada da iri jańa ashılıwları bar (soqqı urıw teoriyası, deneniń tosıqlı ortalıqtaǵı háreketi, teńsalmaqlıqtıń analitik qaǵıydası ).

3.Daniil Bernulli (1700—82) — Iogann Bernullidiń balası, mat. hám mexanika menen shuǵıllanǵan. Peterburg Pánler akademiyasınıń eń húrmetli aǵzası. Algebralıq teńlemelerdiń qaytalanıwshı qatarlar járdeminde sheshiw usılın islep shıqqan, menshikli tuwındılı diffenencial teńlemeni sheshiw ushın trigonometrik qatarlardan qollaǵan (qarań Fure qatarları ). Ideal suyıqlıqlar turaqlı háreketiniń tiykarǵı teńlemesi onıń atı menen ataladı. Ol Parij Pánler akademiyasınıń mat. hám fizikadan eń jaqsı dóretpeleri ushın beriletuǵın sıylıǵı menen 10 ret sıylıqlanǵan.

Derekler

ÓzME, Birinshi tom, Tashkent, 2000-jıl