Elektromagnetizm

Jasın - túskendegi elektrik magnitlik qubılıs

Elektromagnetizm — elektrik qubılıslar arasında payda bolatuǵın elektromagnitlik tásir etiwshi, fizikanıń tarmaǵı.

Elektromagnitlik tásir etiwshi elekromagnitlik qır (elektr qırı, magnit qırı) hám jaqtılıqdı bildiredi.

Elektromagnitlik tásir etiwshi, kúshli tásir etiwshi, kúshsiz tásir etiwshi hám gravitatsiya bolıp - tórt túrli fundamental tásir etedi.

Elektromagnetizm sózi - ἤλεκτρον, ēlektron (ǵalabalıq) hám μαγνῆτις λίθος magnētis lithos (timer maydanı) yunan sózlerinnen kelip shıqqan.

Elektromagnitizm elektr hám magnit kúshlerin táswirlewshi Lorents kúshin payda etedi.

Elektromagnitlik tásir etiwshi kóndeleń turmıstaǵı ayberlerdiń ishki ózliklerinde eń áhmiyetli rol oynaydı: molekulalar arasındaǵı kúshlerdi bildiredi.

Elektromagnitizm bar ximik protseslerde top rol oynaydı.

Jaqtılıq tezligine jaqın tezlengendegi elektromagnit kórinislerge Albert Eynshteynnıń bólek shaǵıstırmalıq teoriyası dúzbeleri menen súwretlenedi.

Joqarı energiyada elektromagnitlik tásir etiwshi hám kúshsiz tásir etiwshi birlesedi.

Top nızamlar

Elektromagnitlik kórinislerde táswirlewshi top nızamlar:

• Kulon nızamı

${\vec {F}}_{12}=k\cdot {\frac {q_{1}\cdot q_{2}}{r_{12}^{2}}}{\frac {{\vec {r}}_{12}}{r_{12}}}$

• Bio-Savar-Laplas nızamı

$\mathbf {B} (\mathbf {r} _{0})={\mu _{0} \over 4\pi }\int \limits _{\gamma }{\frac {I[d\mathbf {r} \times (\mathbf {r} _{0}-\mathbf {r} )]}{|\mathbf {r} _{0}-\mathbf {r} |^{3}}}={\mu _{0} \over 4\pi }\int \limits _{\gamma }{\frac {I[d\mathbf {r} \times \mathbf {e_{r,r_{o}}} ]}{(\mathbf {r} _{0}-\mathbf {r} )^{2}}},$

• Lorents kúshi

$\mathbf {F} =q\left(\mathbf {E} +[\mathbf {v} \times \mathbf {B} ]\right)$

• Om nızamı

$I\!={\varepsilon \! \over {R+r}}$

Siltemeler

• Баумгарт К. К.,. Электромагнетизм // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
• Ландау Л. Д., Лифшиц Е. М. Краткий курс теоретической физики. В 2-х т. — М.: Наука, 1972. — Т. II. Квантовая механика. — 368 с.