Finlyandiya banki
Finlyandiya banki (fin: Suomen Pankki, shvedshe: Finlands Bank) Finlyandiyanıń oraylıq bankı hám Evropa Oraylıq bankler diziminiń aǵzası.Ol ózin Shvetsiya Riksbankı, Angliya bankı hám Franciya bankinen keyin dúnyadaǵı eń áyyemgi tórtinshi oraylıq bank retinde kóredi[1]. 1999-jılǵa shekem Finlyandiya banki mámlekettiń burınǵı valyutası marka (fın: markka) ushın juwapker edi. Finlyandiya 1999-jıl 1-yanvardan óz valyutası retinde evronı qabılladı, marka teńgeleri hám banknotları 2001-jıl 31-dekabrge shekem (evro nominalları retinde) paydalanıwda dawam etti. Bunnan tısqarı, toǵız ret Olimpiada oyınları chempionı Paavo Nurmi húrmetine 10 marka nominallı banknot berildi.
Tariyxı[redaktorlaw | derekti jańalaw]
Finlyandiya bankiniń ótken zamanlası Waihetus, Laina-ja Depositioni-Contori Suomen Suuren-ruhtinaanmaassa (Finlyandiya Ullı Knyazlıǵı ayırbaslaw, kredit hám depozit mákemesi) 1812-jıl 1-martta Turku qalasında Rossiya imperatorı Aleksandr I tárepinen islengen[2][3].1819-jılda ol Helsinkige kóshirildi.1840-jılǵa shekem banktiń tiykarǵı maqseti imperiya rublin engiziw ushın valyuta reformasın ótkeriw edi[2]. Bank 1860-jılda inauguratsiya etilgeninen baslap Finlyandiya 1999-jılda evronı qabıl qilamanǵa shekem Finlyandiya markasın emissiya etti hám tártipke saldı[2].
Mandatı, múlikshiligi hám dúzilisi[redaktorlaw | derekti jańalaw]
Finlyandiya banki mámlekettiń oraylıq banki bolıp, Evropa Oraylıq bankleri sisteması hám Evro dizimniń aǵzası esaplanadı[4]. Bank pul-kredit organı sanalıp, mámlekettiń valyuta támiynatı hám valyuta rezervleri ushın juwapker bolıp tabıladı.
Finlyandiya banki Finlandiya Respublikasına tiyisli. Fin parlamenti Parlament Gúzetiw keńesi hám Bank keńesi arqalı basqarıladı. Basqarıw banktiń atqarıw organı bolıp, Parlament Gúzetiw keńesi bolsa, bank basqarıwı hám iskerligin baqlaw hám de nızam hújjetlerinde názerde tutılǵan basqa wazıypalar ushın juwapker bolıp tabıladı. Bank 1998-jılda qabıl etilgen Finlyandiya banki tuwrısındaǵı nızamǵa kóre basqarıladı.
Banktiń Kuopio, Tampere hám Oulu qalalarında filialları iskerlik kórsetip atır. Bankte 380 ge jaqın xızmetker isleydi[5].
Banktiń eń joqarı lawazımlı shaxsı baslıq bolıp, ol da basqarıwǵa basshılıq etedi. 2018-jıl avgust jaǵdayına kóre, Basqarıw aǵzaları Olli Ren (baslıq), Marja Nykanen [fi] (baslıq orınbasarı ) hám Tuomas Valimaki [fi] lardan ibarat[5].
BOFIT[redaktorlaw | derekti jańalaw]
BOFIT [fi] Finlyandiya bankiniń aqıl orayı (think tank) bolıp, ol tariyxıy jaqtan Finlyandiya Rossiyanıń ekonomikalıq jaǵdayı haqqında tolıq maǵlıwmatqa iye bolıw minnetlemesinen kelip shıqqan. Ol 1991-jılda islengen hám óz atınıń departamentiniń finshe atınan kelip shıqqan, yaǵnıy BOF Finlyandiya bankın, IT bolsa idäntutkimus óz-ara [Fin-rus] sawdasında izertlew mánisin ańlatadı. Oraydıń tolıq atı jıllar dawamında ózgerdi, 2021-jılǵa shekem „Finlyandiya bankiniń ótiw dáwiri ekonomikaları institutı“ hám 2021-jıldıń noyabrinen baslap „Finlyandiya bankiniń rawajlanıp atırǵan ekonomikalar institutı“ dep atalmaqta[6].1995-jılda orayǵa jumısqa kirgen Iikka Korhonen [fi] 2009-jıldan beri BOFITqa basshılıq etip keledi.
Derekler[redaktorlaw | derekti jańalaw]
- ↑ „History“. Bank of Finland. 28-oktyabr 2014-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 28-oktyabr 2014-jıl.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 {{{title}}}.
- ↑ „Wäxel- Låne och Depositions-Contoiret i Stor-Furstendömet Finland“ (sv). histdoc.net. 13-sentyabr 2017-jılda túp nusqadan arxivlendi.
- ↑ „Eurosystem and ESCB“. Bank of Finland. Qaraldı: 24-mart 2023-jıl.
- ↑ 5,0 5,1 „Organisaatio“ (fi). Bank of Finland. Qaraldı: 14-aprel 2017-jıl.
- ↑ Olli Rehn. „Remarks - Bank of Finland Institute for Emerging Economies' (BOFIT) 30th Anniversary Dinner“. Bank for International Settlements (úlgi:date).