Plis Nurpeysov Qolgeldievich
|
| Plis Nurpeysov Qolgeldievich | |
|---|---|
 | |
| Atı | Plis Nurpeysov Qolgeldievich |
| Tuwılǵan | 1919-jılı |
| Qaytıs bolǵan | anıqlanbaǵan |
| Sıylıqları | Sovetler Awqamınıń Qaharmanı, "Qızıl bayraq" ordeni, "1-dárejeli Watandarlıq urıs" ordeni |
| [[Fayl:|280px|súwret]] | |
| Tuwılǵan sánesi | 23-dekabr 1919 |
|---|---|
| Qaytıs bolǵan sánesi | 23-aprel 1945 (25 jasta) |
Nurpeysov Plis Qolgeldievich – 2-Belorussiya frontı 4-hawa kúshleri 47-gvardiyası ayrıqsha rezvedka aviaciyası polkınıń razvedkashı ushıwshısı, gvardiya aǵa leytenantı bolǵan.
Biografiyası[redaktorlaw | derekti jańalaw]
1919-jılı Qaraqalpaqstannıń Taxtakópir rayonında tuwılǵan. 1939-jılı Qızıl Armiya qatarına shaqırılǵan. Melitopol áskeriy aviaciyalıq mektebin pitkergen. 1943-jıldıń dekabr ayınan Ekinshi jer júzilik urıs sawashlarında joqarı shtab hám áskeriy-hawa kúshleri bas shtabınıń tapsırmaların orınlap, ayrıqsha razvedka polkına ótken. Polktıń párwaz hám navigaciyalıq otryadı kúshli, joqarı tájiriybege, jawıngerlik qúdiretke iye edi. Plis Nurpeysov tez arada tájiriybeli hám isenimli skautları qatarına kirdi. Polkta birinshilerden bolıp ol kúndizgi waqıtları úlken front artı obektlerin izlep tabıw ushın usha basladı. Onıń samolyotı kúnine on márte Berlin, Dancig, Gdiniya ústinen, segiz márte Kenigsberg, altı márte Shtettin hám basqa qalalarda payda bolatuǵın edi. Onıń razvedkalıq párwazlarınan soń hújimge ótken samolyotlar hám áskeriy kúshler dushpanǵa úlken zıyan jetkerdi.
Erlikleri[redaktorlaw | derekti jańalaw]
Nurpeysov ekipajı 148 aerodrom, 3646 temir jol eshelonı, 1735 zenit batareyası, hár qıylı awırlıqtaǵı 925 keme hám basqa obektlerdi súwretke túsirgen. 1944-jıl 15-mayda Belorussiyada temir jol kesilispeleri hám aerodromların anıqlaw waqtında onıń ekipajı awır hám qáwipli jaǵdayǵa túsip qaldı. Mogilevte fashistler onıń samolyotın kúshli oq jawdırıp, qarsı aldı. Solay bolsa da, ekipaj artqa qaytıp ketpesten, obektlerdi súwretke túsirdi. Bobruyskta olar jáne bir márte oqqa tutıldı. Fashistlerdiń oqları samolyottıń shep motorın isten shıǵarǵan bolsa da, olar obektlerdi súwretke túsirip, óz aerodromına qayttı. 1944-jıl 7-sentyabrde ekipaj Shıǵıs Prussiyadaǵı Xaylsberg, Morungen, Allenshteyn, Ortelsburg temir jol kesilispelerin qayta súwretke aldı. Ortelsburg rayonı aymaǵında olardıń samolyotı fashistlerdiń 3 qırıwshısı tárepinen oqqa tutıldı. Ekipaj dushpanǵa qarsı oq jawdırıp, manyovr qollanıw nátiyjesinde olardan uzaqlasıp úlgergeni menen dushpanlardıń oqları samolyotınıń oń dvigatelin isten shıǵarǵan edi. Olar samolyottı Osovec qalası aymaǵına qondırmaqshı bolǵanında jáne bir márte artilleriya tárepinen oqqa tutıldı. Ekipaj súwretler túsirilgen kassetalar menen ózlerin qutqarıwǵa eristi. 1945-jıldıń apreline shekem aǵa leytenant P.Nurpeysov ekipajı 100 den aslam náwbetshiliklerdi ámelge asırdı. Olardan 10 náwbetshilik kúndizgi sharayatta, front artı hám dushpan qorǵanıw obektlerin súwretke túsiriw menen ótti. Sonıń menen birge, 27 náwbetshilik awır sharayatlarda, tómen biyiklikte, Germaniya áskerleri hám temir jol eshelonlarına jáne kolonnalarǵa bolǵan hújimleri menen birge dawam etti. Berlin ushın bolıp ótken sawashlarǵa razvedka xızmeti de qosıldı. Bazı waqıtları hawaǵa úsh-bes márte kóteriliwge tuwra keletuǵın edi. 1945-jıl 23-aprel… Fashistler basqarıwınıń táslim bolıwınan bir hápte aldın. Usı kúni ekipaj Berlin ústinen úsh márte ushıp ótti hám hár saparı qurǵaqlıqtaǵı áskeriy otryadlar ushın áhmiyetli bolǵan materiallardı toplap qayttı. Tórtinshi márte de ushıwǵa tuwra keldi. Ol shtab tárepinen berilgen tapsırmanı orınladı hám radio arqalı shtab-kvartiraǵa xabar berdi:
«Wazıypanı orınladım, úyge qaytıp baratırman».
Biraq, ol úyge qaytpadı. Pútkil ekipaj qaytıs bolǵan edi. 1945-jıl 18-avgustta SSSR Joqarǵı Keńesiniń qararına muwapıq, Plis Nurpeysovqa «Sovetler Awqamınıń Qaharmanı» húrmetli ataǵı berildi. Ol urıstaǵı qaharmanlıqları ushın Lenin ordeni, eki márte Qızıl bayraq ordeni, 1-dárejeli Watandarlıq urıs ordeni hám medallar menen sıylıqlanǵan.
Atın máńgilestiriw[redaktorlaw | derekti jańalaw]
Onıń atın máńgilestiriw maqsetinde Nókis qalasındaǵı universitette onıń atına memoriallıq taxta ornatılǵan, Taxtakópir rayonındaǵı mektepke onıń atı berilgen. Kaliningrad qalasında onıń atı Kenigsberg sawashınıń qaharmanları qatarında tilge alınıp, altın háriplep menen jazıp qoyılǵan.