Qıtay Olimpiada oyınlarında
Dáslep 1924-jildan (Jazǵi Olimpia óyinlari) 1976-jilǵa shekem (Qısqı Olimpia óyinlari) Qıtay Respublikasi (ROC) delegatsiyasi sıpatında Olimpia óyinlarinda qatnasqan.Qıtay birinshi marte Olimpia óyinlarinda Qıtay Xalq Respublikasi (QXR) ati menen qatnasqan.1952-jilda Finlyandiyaniń Xelsinki qalasinda bolip ótken jazǵi óyinlarda olar tekǵana bir ilajda qatnasıw ushin óz waqtinda jetib kelgen.Sol jili Xalqaraliq Olimpiya Sholkemi(XOSH) QXR hám ROC Qıtay Respublikasi)(Qıtay puqaralar urisinan keyin Taywanǵa qashib ketgen) na basekelesıwge ruqsat berdi, biraq ekinshisi narizaliq sipatinda óyindan shigip ketdi.Qıtaydiń siyasiy mártebesi boyınsha kelispewshilikler sebepli XXR 1980-jılda AQShdiń Leyk-Plasid qalasında bolıp ótken Qısqı Olimpiada oyınlarına shekem taǵı Olimpiada oyınlarında qatnaspadi.Olardıń 1952-jıldan keyin Jazǵı Olimpia oyınlarında birinshi kórinisi 1984-jılda Los-Anjelesda (AQSh) bolıp ótken jazǵı Olimpiada oyınları edi.Qıtay Xalıq Respublikası Avstraliyaniń Melburn qalasındaǵı XVI Olimpiada oyınlarına, Italiyanıń Rim qalasındaǵı XVII Olimpiada oyınlarına, Yaponiyanıń Tokıo qalasındaǵı XVIII Olimpiada oyınlarına, Meksikanıń Mexiko qalasındaǵı XIX Olimpiada oyınlarına, XX Olimpiada oyınlarına boykot sholkemlestirdi. Germaniyanıń Myunxendegi Olimpiadası hám Kanadanıń Monrealidaǵi XXI Olimpiada oyınları. Qıtay, sonıń menen birge, SSSRdiń Moskva daǵı XXII Olimpiada oyınların Amerika basshılıǵındaǵı boykot hám basqa mámleketlikler menen birge dawam etip atırǵan Qıtay -Sovet bólınıwı sebepli boykot etdi[1].
2022-jıl jaǵdayına qaraǵanda , Qıtay jazǵı Olimpia oyınlarında bir ret birinshi, úsh ret ekinshi, eki ret úshinshi hám qısqı Olimpiada oyınlarında bir ret úshinshi orındı iyeledi. Qıtay jazǵı Olimpiada oyınlarında 11-shi hám qısqı Olimpia oyınlarında 12-shi qatnasıwı menen Qıtay Aziya-Okeanıya regionindegi eń tabıslı mámleket bolıp, olardı Olimpiada tariyxındaǵı AQSh, Sovet Birlespesi, Germaniya, Ullı Britaniyadan keyin 5-orındı iyeledi.
Qıtay olipia sholkemi házirgi korinisinde 1979-jilda tan alinǵan.Qıtay puqaralar urısı aldınnan sportshılar Olimpiadada Qıtay Respublikası (ROC) retinde qatnasǵan. ROC 195-jıldan (Jazǵı Olimpiada oyınları ) 1976 -jılǵa shekem (Qısqı Olimpiada oyınları ) qatnasıwdı dawam ettirdi, biraq tek Tayvan atawınan kelgen sportshılardı qorǵaw etdi (eger 1960 -yilǵi Olimpiada oyınlarında ROC futbol jámááti aǵzalarınıń kópshiligi Gonkongerlar edi). Qıtay atınan paydalanıw boyınsha tartıs XXRdiń bıyılǵı jıllar dawamında oyınlardı pútkiley boykot qılıwına alıp keldi.1979-jılda Xalqaraliq Olipia sholkemi ROC terma jamaasi Qıtay Taypeyi deb belgilew haqqinda qarar qabil qildi hám bul XXR diń Olimpia hareketine qosılıwı úshin esik ashti[2].
Gonkongda 1950-jıldan berli bólek Milliy Olimpiada komiteti bar hám 1952-jıldan berli Oyınlarda qatnasıp keledi. Aymaq XXRǵa qaytarılǵannan hám 1997-jılda Gonkong arnawlı basqarıw aymaǵı islengennen keyin, bul tártip dawam etdi hám Gonkong basqa mámleketlerden ǵárezsiz túrde Gonkong, Qıtay atı menen básekelesdi[3].
Qitoy Xalıq respublikasi eki marte Olimpia óyinlarina mezbonliq qilǵan. Pekin jazǵi hám qısqı Olimpia óyinlarina mezbonliq qilǵan birinshi qala[4][5][6][7][8].
Burınǵı Qıtaylıq shıpaker Syue Insyan 2012 hám 2017-jıllardaǵı Olimpiada oyınlarında (hám basqa xalıq aralıq sport jarıslarında ) Qıtaylıq sportshılardıń úzliksiz túrde dopiń tutınıw etkeni haqqında dawa etdi. Onıń atap ótiwinshe, Qıtayda 10 000 dan artıq sportshı Qıtay húkimetiniń sistemalı dopiń programmasında dopiń tutınıw etken hám olar 1980 hám 1990 -jıllarda nátiyjelilikti asırıwshı dárilerdi qabıl etken. Onıń atap ótiwinshe, 1980 hám 1990 -jıllarda Qıtay sportshıları tárepinen qolǵa kiritilgen barlıq xalıq aralıq medallar (da Olimpiada hám basqa xalıq aralıq jarıslarda ) biykar etiliwi kerek. Bul Qıtay húkimetiniń sistemalı dopińǵa baylanıslılıǵın biykarlaw etken hám sportshılar individual túrde dopiń tutınıw etkenin dawa etken aldınǵı bayanatlarına zid bolıp tabıladı. Xalıq aralıq olimpiada komiteti hám Pútkil dunya antidopiń agentligi bul dawalardı hesh qanday juwmaq hám sharalar kórmesten tekserdi.
Qıtay diskvalifikaciyalardan sóń tórt Olimpiada medalinan mahrum boldi[9].
1949 -jılda Qıtay Xalıq Respublikası islengennen keyin XXR birinshi martta, 1952-jılda Finlandiyaning Xelsinki qalasında bolıp ótken jazǵı Olimpiada oyınlarına Olimpiada oyınlarına delegatsiya jiberdi. Kitay delegatsiyasi (sportshılar hám rásmiy shaxslar menen birge) 38 dana er adam hám 2 dana áyelden ibarat edi. Rásmiy jarısta qatnasıw ushın tek júziwshi waqıtında jetip keldi. Futbol jámááti eki joralıq ushırasıwı ótkerdi.Qıtaylıqlar Xelsinkida on kún qalıp, jabılıw dástúrinde qatnastı. Qıtay Respublikası (ROC) jámááti 17-iyul kúni XOQning XXR hám ROK sportshıları hám áyelleri qatnasıwına ruxsat beriw tuwralıǵı sheshimine juwapan oyınlardı tark etdi.Bul Olimpiada háreketindegi " eki Qıtay" kelspewshiliksınıń baslanıwı edi, nátiyjede Chinese Olympic Committee 1958-jıl avgust ayında XOQ quramınan shıqti[10].
Derekler:[redaktorlaw | derekti jańalaw]
- ↑ https://web.archive.org/web/20200606181553/http://www.china.com.cn/economic/node_7111030.htm
- ↑ https://web.archive.org/web/20210817081804/https://bugun.uz/2021/03/31/hitoj-hukumati-pensiya-yoshini-oshirishga-qaror-qildi-mamlakat-aholisi-zhadal-keksajmoqda
- ↑ https://web.archive.org/web/20210817081804/https://bugun.uz/2021/03/31/hitoj-hukumati-pensiya-yoshini-oshirishga-qaror-qildi-mamlakat-aholisi-zhadal-keksajmoqda
- ↑ Welle (http://www.dw.com). „Systematic doping of Chinese athletes in Olympic Games revealed by former doctor | DW | 21-oktabr 2017-yil“ (en-GB). DW.COM.
- ↑ „Wada is accused of sitting on mass China doping claims for five years“ (en). the Guardian (23-oktabr 2017-yil).
- ↑ „China to make doping a criminal offence and warns athletes who test positive could be sent to prison“. www.insidethegames.biz. 29-dekabr 2018-yilda túp nusqadan arxivlendi.
- ↑ . https://www.reuters.com/article/us-doping-china-idUSKBN1CT09Y.
- ↑ Chavez. „Former doctor reveals more than 10,000 Chinese athletes were doping“ (en-us). Sports Illustrated.
- ↑ „Countries With The Most Stripped Olympic Medals“ (en-US). WorldAtlas (16-iyun 2021-yil).
- ↑ https://web.archive.org/web/20210817081804/https://bugun.uz/2021/03/31/hitoj-hukumati-pensiya-yoshini-oshirishga-qaror-qildi-mamlakat-aholisi-zhadal-keksajmoqda