Qoblan dástanı

Qoblan dástanı qaraqalpaqlar arasında keńnen taralǵan. Bul dástannıń I.A.Belyaev variantın esaplanǵanda sońǵı jılları jazıp alınǵan 7 variantı bar. "Qoblan" dástanınıń qaraqalpaqsha variantıń birinshi ret xatqa túsirgen qaraqalpaq awızeki ádebiyatın jıynawdıń dáslepki baslawshılarınan biri rus ilimpazı I.A Belyaev boldı. I A Belyaevtiń Qıpshaqta turatuǵın Imamqul degen jırawdan jazıp alǵan "Qoblan" dástannıń qol jazbası menen onda dástan Qoblannıń Kóbiklige atlanıwınan baslanıp, Alshaǵırdı joq etip, muratı-maqsetke jetiwi menen tamamlanadı. Bul nusqa birinshi ret jazıp alınıwı hám baspadan kóriniwi jaǵınan úlken áhmiyetke iye. Sonıń menen birge "Qoblan" bul nusqası til ózgesheligin izertlew máselesinde de ayrıqsha kewil awdararlıq. "Qoblan" dástanınıń ekinshi nusqası 1940-jılı ataqlı qaraqalpaq jırawı Nurabullaev Esemurattan N.Japaqov tárepinen jazıp alındı.

"Qoblan" dástanınıń Esemurat jırawdan jazıp alınǵan nusqası usı dástannıń qaraqalpaqsha nusqasınıń mazmunı hám kórkemligi jaǵınan eń tolıǵı, úlkeni, eń bahalısı. Onıń kólemi 7000 ǵa jaqın qosıq qatarlarınan ibarat. Dástannıń úshinshi nusqası 1959-jılı Arzımbet jırawdan jazıp alındı. Qoblannıń Qurtqaǵa atlanatuǵın jerinen baslanıp, dástan Qoblannıń Kóbikli Alshaǵırdı jeńip, Aqshaxandı óltiriwi menen tamamlanadı. Tórtinshi nusqası 1960- jılı Karam jıraw bergen. Karam jıraw Qoblan dástanın óziniń ákesi Naǵım jırawdan úyrengen. 1960-jılı avtor baslaǵan ekspedińiyalıq otryad bul dástannıń jáne de úshinshi nusqasın jazıp aladı. Qaraqalpaq qaharmanlıq dástanlarında ásirler boyı xalıqtıń awızında sóz bolǵan batırdıń hám hayalınıń, ata-anasnıń sonday-aq onıń dushpanlarınıń tiplik obrazları dóretilgen. Bul dástanda Qoblan, Qurtqa, Qádirbay, Bozkempir, Mırzasayım, Polat, Ersayım, Sharıqlı t.b. obrazlar bunıń dálili bola aladı.