Televiziyalıq ocherk

Televiziyalıq ocherk - telejurnalistika janrları arasında eń qıyın, eń ziyrek, ıqsham, házirjuwap janr. Televiziyalıq ocherk russha "Чертить", "очерчивать" sózinen alınǵan bolıp, "átirapına sızıq tartıw", "sızıw", "bayan etiw", "súwretlew" degen mánislerdi bildiredi. Usı kóz-qarastan qaraǵanda, televiziyalıq ocherk juwmaqlastırılǵan faktler, waqıya hám hádiyselerdiń eń zárúr belgileri, adamlar xarakterindegi eń tiykarǵı qásiyetlerdi kórkem-publitsistikalıq sáwlelendiredi hám teletamashagóyde ayrıqsha hám tamamlanǵan kórinis jáne qısqa, ıqsham, konkret túsinik payda etedi. Televiziyalıq ocherktiń qısqalıq dáslep tema hám obekttiń tiykarǵı negizin anıq belgilep alıwdan ibarat.

Televiziyalıq ocherkte qatań belgilep alınǵan nárse - bul tiykarǵı mazmundı sáwlelendiriwde avtor kórkem-publitsistikalıq qısqalıq hám anıqlıqqa ámel etedi. Ocherk - qısqalıq mazmundı qısqartırıw esabın emes, bálki sol mazmunnıń eń tiykarǵı mańızın, áhmiyetli qásiyetlerin, eń xarakterli kórinis, sóz hám sóz dizbeklerinde, tipik turmıslıq sıpatlarda anıq ashıp beriw, ómir kórinisleri tiykarında tuwılǵan jańa pikir-talaslar qaymaǵın anıq obrazlı sóz etiw.

Televiziyalıq ocherkte insan obrazı oraylıq orındı iyeleydi. Onda gúrrińdegi sıyaqlı insannıń individual obrazı dóretiledi. Sonday-aq televiziyalıq ocherktegi tiykarǵı ideyalıq tiykar insan obrazı menen baylanıslı ráwishte tuwrıdan-tuwrı áshkara, yaǵnıy publitsistika sóz etiledi.

Televiziyalıq ocherkshi qahraman obrazın, yaǵnıy prototipindegi bul tiykarǵı jetekshi qásiyetti televiziyalıq ocherk talabına muwapıq eki jol menen kórkem kórinisli hám publitsistikalıq súwretlewler arqalı sáykeslendiredi.

Publitsistika latınsha "publikus" sózinen alınǵan bolıp, "jámiyetlik" degendi bildiredi. Ol avtordıń waqıya hám hádiyseler, qahraman xarakteri, onıń táǵdiri, televiziyalıq ocherkte sáwlelendirilip atırǵan jámiyetlik mashqalalar haqqında waqıya dawamında úzliksiz ashıq bayan etilgen jámiyetlik, ulıwmalıq pikir-talaslar bolıp tabıladı. Publitsistika dáslep, avtordıń waqıya úzliksiz aralasıwınan payda boladı. Jurnalist televiziyalıq ocherkshi waqıyada personaj sıpatında qatnasadı, qahraman hám basqa adamlar menen birge háreket etedi. Sáwbetlesedi, ol yaki bul hádiyse, faktler tuwralı pikir usınıslardı bayan etedi. Bunday qásiyetti ásirese saparnama televiziyalıq ocherklerinde dárhal kóriw múmkin.

Portret televiziyalıq ocherklerde avtor waqıyaǵa tuwrıdan-tuwrı aralasıwı múmkin. Publitsistikalıq pikir-talaslar televiziyalıq ocherkte qatnasıwshı personajlar sóylewinde, tilinde de bayan etiledi. Bazıda avtor óz pikir usınısların personaj tili arqalı málim etedi. Bunday jaǵdaylarda qahraman xarakteri menen publitsistikalıq pikir-talaslar ortasında sáykessizlik kelip shıǵadı. Bunday pikir-talaslardı teletamashagóy isenimsizlik penen qabıl etedi. Televiziyalıq ocherk qahramanı tilinde aytılıp atırǵan publitsistikalıq pikir-talaslardıń tásirsheńligi onıń obraz xarakteri logikasına anıq say bolıwı esaplanadı.

Sonday-aq televiziyalıq ocherkte publitsistikanıń tásirsheńligi, onıń original obrazlı hám de jańa pikirlerden ibarat bolıwdı talap etedi. Televiziyalıq ocherkte haqıyqıy obrazlı súwretlengen publitsistika aqıl hám sezimge tásir etiwshi haqıyqıy kúshke aylanadı.

Publitsistikalıq simbollıq reń-bereń boyawlarda sáwlelenedi.

Usınday kórinislerdiń biri faktler tuwralı baqlawlar hám logikalıq juwmaqlardıń konkret sáwleleniwi.
Televiziyalıq ocherkte publitsistikalıq simbollıq uqsatıw, sıpatlaw, hár qıylı assotsiativ pikir-talaslar formasında da sáwlelenedi. Televiziyalıq ocherkshiniń turmıslıq tájiriybesi qánshelli mol, jámiyetlik-filosofiyalıq kóz-qarasları qanshelli keń hám tereń bolsa, televiziyalıq ocherkke simbollı oy-óris sonshelli reńli hám tereń simvollıq mániske ie boladı.
Televiziyalıq ocherkte simbollıq kerekli emotsionallıq bolıp esaplanadı. Jańa pikir túsinigi jan sezimi menen baylanısqanda, tásirsheńlik júzege keledi. Televiziyalıq ocherkte lirikalıq kewil-tuyǵı mazmun boladı, turmıslıq, jańa, original lirikalıq kewil keypiyat bolıp tabıladı. Sonday-aq, ol psixologtıń izertlew quralı.

Televiziyalıq ocherktıń ideyalıq tematikası, súwretlew usılı, janr hám basqa qásiyetlerge bola, hár qıylı túrlerge bólinedi. Bulardıń janr qásiyeti tárepinen mınaday úsh túri bar;

Portret televiziyalıq ocherki
Jol (saparnama) televiziyalıq ocherki
Mashqalalı televiziyalıq ocherk

Portret frantsuzsha "súwretlew" degen mánisti bildiredi. Portret túsinigi jurnalistika dóretpelerinde adamnıń sırtqı kórinisi, qáddi qáwmeti, kiyiniwleriniń ózine tánligi, kórkem sóz arqalı konkret hám janlı túrde sáwlelendiriliwi. Televiziyalıq ocherkte "portret" sózi joqarıdaǵı mánisti bildiriwi menen birge janr túri sıpatında da qollanıladı. Portret televiziyalıq ocherkte tiykarınan bir adamnıń ómiri, táǵdiri oraylıq orındı iyeleydi. Basqa personajlar qahraman obrazın ashıwǵa xızmet etiwshi qural rolin atqaradı. Portret televiziyalıq ocherki bul tárepinen gúrrińge uqsaydı. Onda tema hám mashqalanı biri-birinen ayırıw kerek. Portret televiziyalıq ocherkimizde adamlarımız kórinisi, miynet háreketindegi zárúr jańalıq ashıp beriliwi lazım. Usı kóz-qarastan alıp qaraǵnımızda, portret televiziyalıq ocherktiń tiykarın turmıslıq máseleler quraydı.

Jol televiziyalıq ocherki. Avtordıń awıllar, qalalar hám mámleketler aralıq sapar payıtında jıynaǵan-kórgenleri, ushırasqanları, pikir-talasları, úyrengen hám esitkenlerdiń jáne kórgenlerdiń kórkem-publitsistikalıq kórinisine saparnama (jol televiziyalıq ocherki ) dep aytıladı.

Saparnama eski janr. Saparnamanıń janrlıq qásiyetlerinen biri sonda, saparnama sayaxatta baqlanǵan hár qıylı fakt hám hádiyselerdiń biri-birine birikpegen jartı-jartı bóleginen ibarat emes, bálki jámiyetlik bahaǵa iye turmıs materialları málim ideyalıq maqset tiykarında saralanıp, tipiklestirilip, sáwlelendirilip tamamlanǵan shıǵarma. Saparnamada avtor pikirleri qıyın insanlıq keshirmeler sıyaqlı reń-bereń qáliplerde payda boladı. Jol ocherkinde portret televiziyalıq ocherki hám mashqalalı televiziyalıq ocherk, málimleme, reportaj, sáwbet, feleton, pamfletke tán stil qásiyetleri ushıraydı.

Mashqalalı televiziyalıq ocherk. Áhmiyetli, siyasiy, jámiyetlik, ruwxıy mashqalalar; adamlar obrazları; simbollıq publitsistikalıq qurallar arqalı arnawlı izertlengen televiziyalıq ocherkler mashqalalı televiziyalıq ocherkler dep ataladı. Televiziyalıq ocherk orayında turǵan áhmiyetli turmıslıq mashqala esittiriw kompozitsiyasın, syujet baǵdarın belgileydi. Turmıslıq materiallar berilgen mashqala tiykarında ayırılıp alınadı, tipiklestiriledi. Televiziyalıq ocherkte syujet. waqıya, xarakter, ideya rawajlanıwı bolıp esaplanadı. Mashqalalı televiziyalıq ocherkte tiykarǵı mashqalanıń mánisin, onıń jámiyet rawajlanıwındaǵı rolin anıqlaw, bul mashqalanı júzege keltirgen turmıslıq-jámiyetlik baǵdarlardı tekseriw hám sheshiw jolların kórsetiw tiykarında televiziyalıq ocherk syujeti rawajlanadı. Televiziyalıq ocherkte mashqala, birinshiden adamlar obrazları, ekinshiden, avtordıń publitsistikalıq talqı hám kóz-qarasları arqalı sáwlelenedi, usınıladı.