Wikipedia:Maqala baslawshılar ushın qısqa qollanba

Bul qollanba jańa paydalanıwshıǵa óziniń eń birinshi maqalasın jaratıwǵa járdem beriw ushın islep shıǵılǵan.

Taza maqalanı tez jaratıw

Taza maqalanı tez jaratıw ushın tómendegi tekst maydanına maqala atamasın kirgiziń hám «Ótiw»di basıń, natiyjede siz ózińiz saylaǵan atamadaǵı maqala betine ótesiz, yamasa, eger maqala ele Wikipediada joq bolsa, sistema tárepinen sizge onı jaratıw usınıs etiledi. Biraq birinshi maqalańızdı jaratıwdan aldın usı qollanbanı aqırına shekem oqıp shıǵıwıńızdı soraymız. «Izlew»di basıw arqalı bolsa kirgizilgen tekst ushırasatuǵın barlıq maqalalar shıǵıp keledi.

 

• Ótiw - Maqalaǵa ótiw (bar bolsa)/Taza maqala jaratıw (joq bolsa)
• Izlew - Tekst ushırasatuǵın barlıq maqalalardı izlew

Basqısh 1: Maqalańız ushın tema saylań.

Ózińizge qızıqlı bolǵan temanı ǵana saylań. Házirgi waqıtta jámiyette áhmiyetli bolǵan, biraq ózińizge qızıq bolmaǵan temanı saylamań. Basta siz bul temanı jaqsı biliwińiz shárt emes, biraq bul temanı jaqsılap úyreniw niyetińiz bolıwı kerek. Aldınnan isenimli, anıq maǵlıwmattı qay jerden alıwdı oylap kóriń.

Basqısh 2: Maqalańız ushın atama saylań.

Wikipediadaǵı maqalalar ataması birlik sanda boladı, máselen: Tawıq, Dárya.

• Eger maqala ataması kóp mánili bolsa, maqala ataması qasına túsindirmesin de qawıs ishinde qosıp qoyıń, máselen: Moskva (futbol klubı), Muxabbat (film).
• Adamlar haqqında maqala jaratqanıńızda, atama ushın sol adamnıń original tilindegi atın paydalanıń, máselen: Mikelanjelo emes, al Michelangelo. Adamlardıń atları original tilinde qanday bolıwın bilmeseńiz, Inglis Wikipediasına kirip izlep tabıwıńızǵa boladı.

Basqısh 3: Aldın bul maqala jaratılǵan yaki jaratılmaǵanlıǵın tekserip kóriń.

Shep tárepte jaylasqan «izlew» aynashasında siz tańlap alǵan temanıń tayanısh sózlerin kirgiziń hám sál tómenirekte jaylasqan «Izlew» belgisin basıń. Izlewdiń nátiyjeleri silteme túrinde payda boladı. Eger sizdi qızıqtırǵan maqala álleqashan jaratılǵan bolsa, sol maqalaǵa ótip, maqalanıń joqarısında jaylasqan «Redaktorlaw» tabın basıń. Solay etip, siz bul maqalanı ózgertiwge tayarsız.

Basqısh 4. Maqalanı jaratıń.

Al eger sizdi qızıqtırǵan maqala Wikipediada ele joq bolsa, onı jaratıw kerek. Bunıń ushın usı maqalanıń basında jaylasqan «Taza maqalanı tez jaratıw» bólimindegi tekst maydanına maqala atamasın jazıń hám «Ótiw»di basıń. Eger bul maqala ele Wikipediada joq bolsa, sistema sizge onı jaratıwdı usınıs etedi.

Basqısh 5. Maqalanı durıs baslań.

Wikipedia maqalaları maqala atamasın qaytalawdan hám maqala predmetine anıqlama beriwden baslanadı, máselen: «Didaktikalıq materializm — filosofiyalıq ilim bolıp, ol ...», «Troya — ataqlı tariyxıy film bolıp ...». Qawıs ishinde bul terminniń kelip shıǵıwın kórsetiwge boladı. Insan haqqında jazılǵan maqalalarda adam atınan keyin qawıs ishinde tuwılǵan hám qaytıs bolǵan (eger dúnyadan ótken bolsa) sánelerin kórsetiw kerek, eger maqalada insannıń original tilindegi atınan paydalansańız, onıń qaraqalpaq tilinde qalay aytılıwın kórsetseńiz de boladı, máselen: «Leonardo da Vinci (aytılıwı: Leonardo da Vinchi, 15-aprel, 1452-jıl — 2-may, 1519-jıl) — Italiyanıń Florenciya qalasında tuwılǵan italiyalı súwretshi...».

Basqısh 6. Maqalanıń ózin jazıń.

Maqalanıń usınıs etiletuǵın eń kishi kólemi 500 belgi (simvol), maqala ilimiy, biraq túsinikli stilde jazıwı kerek. Bunnan tısqarı, Wikipedia ushın maqala jazǵan waqıtta kózde tutıw kerek bolǵan júdá áhmiyetli 2 princip bar:

1. Neytral kózqaras (NKQ). Bul princip maqala materialı pútkilley neytral kózqaras penen hám tolıq ashıp beriliwi kerekligin, maqala predmetine ózińizdiń jeke kózqarasıńızdı bildire almaytuǵınlıǵıńızdı ańlatadı. Eger qandayda bir sorawǵa bir neshe kóz-qaraslar bar bolsa, onda olardıń barlıǵı maqalada teń dárejede kórsetiliwi kerek.
2. Avtorlıq huqıqlardı saqlaw. Wikipedia jámiyetiniń maqseti – biypul hám hámme qollanıwı múmkin bolǵan enciklopediya jaratıw. Sol sebepli, Wikipediada avtorlıq huqıqqa iye bolǵan tekstler, súwretler hám taǵı basqa resurslardan nusqa alıwǵa bolmaydı. Eger maǵlıwmattıń huquqıy awhalı belgisiz bolsa, onnan Wikipediada paydalanbań. Wikipedianıń ózi "GNU FLD" licenziyası boyınsha is alıp baradı.

Basqısh 7. Maǵlıwmat alǵan dereklerińizdi kórsetiń.

Maqalanı jazıp bolǵannan keyin, maqala aqırında «Derekler» degen bólimdi jaratıń hám ol jerde ózińiz maqala jazıwda paydalanǵan dereklerińizdi dizim sıpatında kórsetip ótiń (materialdıń ataması, avtor(lar)ı, basıp shıǵarılǵan jeri hám jılı, betler sanı, hámde ilajı barınsha ISBN sanında kórsetiń). Keyin «Qosımsha maǵlıwmat» bólimin jaratıń, bul jerde jaratılǵan maqalaǵa tematikalıq jaqtan jaqın bolǵan basqa maqalalardı dizim sıpatında siltemeler arqalı kórsetiń. Maqalanıń eń aqırında «Siltemeler» bólimin jaratıń hám bul jerde maǵlıwmat alınǵan internet betlerin kórsetip ótiń. Bul bólimde sonday-aq, siz maǵlıwmat almaǵan bolsańız da, biraq maqala tematikasına jaqın bolǵan basqa qızıq saytlardı kórsetseńiz de boladı.

Basqısh 8. Maqalańızdı durıs hám shıraylı qılıp formatlań

Wikipediada formatlaw qıyın emes:

1. Tekstti qalıń háripte kórsetiw ushın, tekstti úsh tırnaqsha menen qorshań, yaǵnıy «'''qalıń tekst'''». Qalıń hárip penen maqala ataması (Basqısh 5ti qarań), jáne tayanısh terminleri hám túsinikler kórsetiledi;
2. Kursiv ushın eki tirnaqsha talap etiledi: «''kursiv''». Kursiv penen áhmiyetli tekstti ayrıqsha qılıp kórsetiw ushın paydalanıladı, biraq ol onsha jaqsı oqılmaydı, sonıń ushın onı kóp paydalanbań;
3. Maqalanıń bólimleri ataması taza qatarda hámde eki (yamasa kishi bólimler ushın úsh) teńlik belgisi menen qorshaladı, máselen: «===Basqısh 8. Maqalańızdı durıs hám shıraylı qılıp formatlań===».
4. Wikipediada abzaclar bos qatar menen bólinedi – tek abzaclar arasında bos qatar taslap ketiwińiz jetkilikli.
5. Dizimler tómendegishe jasaladı: hár bir bólek qatarda «#» belgisi qoyıladı hám onnan keyin dizimniń keyingi elementi dawam ettiriledi. Qatar sanı qoyılmaytuǵın dizimler ushın «#» ornına «*» qollanıladı, máselen: «* Element 1;[taza qatar]* Element 2;[taza qatar]* Element 3.».
6. Ishki silteme (Wikipedianıń basqa maqalalarına siltemeler) «[[Maqala ataması|siltemeniń kórinetuǵın teksti]]» túrinde belgilenedi, máselen: [[Gipertekst|Ishki silteme]]. Eger siltemeniń kórinetuǵın teksti maqala ataması menen birdey bolsa, jumısımız jánede ańsatlasadı, máselen [[XX ásir]]de kóp nárseler ózgergen edi.... Jaqsı maqalanıń hár abzacında keminde 3 silteme bolıwı kerek.
7. Sırtqı silteme (Internettiń basqa saytlarına siltemeler) tómendegishe belgilenedi: [http://URL-adres siltemeniń kórinetuǵın teksti]. Máselen: [http://www.google.com/ «Google» izlew portalı]. Sonı este tutıń, Wikipediada pullı saytlarǵa silteme beriwge bolmaydı, ulıwma Wikipediada hár qanday daǵaza qadaǵan etiledi.

Basqısh 9. Maqalanı kategoriyalań.

Izlewdi ańsatlastırıw ushın Wikipedianıń hár bir maqalası bir yamasa bir neshe kategoriyaǵa jatqarıw kerek. Maqalanı qandayda bir kategoriyaǵa kirgiziw ushın aqırında («Siltemeler» bóliminen keyin) bos qatar taslap ketiw hám hár bir taza qatarda «Kategoriya:» sózinen keyin ekewlik kvadrat qawıs ishine kategoriyasın kórsetiw kerek. Máselen, [[Kategoriya:Kvant fizikası]] yamasa [[Kategoriya:Qaraqalpaqstan tariyxı]]. Adamlar haqqındaǵı maqalalar tuwılıwı hám qaytıs bolıwı boyınsha kategoriyalarǵa, máselen, [[Kategoriya:2-iyulda tuwılǵanlar]] yamasa [[Kategoriya:1890-jılı qaytıs bolǵanlar]]), jánede kásibi hám mámleketi kategoriyasına, máselen, [[Kategoriya:Ullı Britaniya filosofları]]) kiriwi shárt. Filmler, kompyuter oyınları hám romanlar shıǵıw jılına hám janrına baylanıslı kategoriyalarǵa bólinedi (máselen, [[Kategoriya:1910-jıl romanları]], [[Kategoriya:1977-jıl filmleri]] yamasa [[Kategoriya:Qorqınıshlı filmler]]).

Basqısh 10. Wikiler-ara (interwiki) siltemelerdi kórsetiń

Wikipedia bul bir neshe onlaǵan dúnya júzi tillerinde bólimleri bar xalıq aralıq enciklopediya. Hár qıylı tillerde jazılǵan maqalalar arasında baylanıs jasaw kerek (Wikiler-ara siltemeler arqalı). Bunıń ushın maqalańızdıń atamasın inglis yamasa nemis tiline awdarıń. Maqalanıń aqırında, kategoriyalardan keyin bos qatar taslap ketiń, sońınan keyingi qatarda mına kórinistegi tekstti kirgiziń [[til kodı:maqala atamasınıń awdarması]], bul jerde til kodında inglis tili ushın en al nemis tili ushın de ni paydalanıń. Máselen, «Kvant mexanikası» maqalası ushın [[en:Quantum mechanics]] yamasa [[de:Quantenmechanik]].