Zarafshan (qala)

Zarafshan
Зарафшан 13 мая 2020 (Узбекистан, Навои).jpg
41°34′0″N 64°12′0″E
Mámleket	Ózbekstan
Wálayat	Nawayı wálayatı
Hákimiyat
• Hákim	Nazirbek Raxmanov
Aldınǵı atları	Angrenshaxtaqurılıs
Jer maydanı	0.17 km²
Rásmiy tili	ózbek tili
Waqıt zonası	UTC+5
Pochta indeksleri	210300
Avtomobil kodı	10
Zarafshan

Zarafshan — Nawayı wálayatında jaylasqan qala. Qala 1965-jıllarda qurılǵan. Zarafshan Qızılqum shólinde jaylasqan. Xalıq sanı 86,5 mıń adamnan artıq (2023).

Táriyxı

Qalaǵa kiriw.

1958-jılda Samarqand geologiya-qıdırıw toparı aymaqtı (Bukantaw, Tamdıtaw hám Murıntaw tawları, Qızılqum shóli) úyreniwge kiristi. Bul aymaqta altın hám uran kánleri tabılǵannan keyin, SSSR Orta mashinasazlıq ministrligi asıǵıslıq penen Qızılqum wálayatın ózlestiriw jáne onı iri kán-sanaat orayına aylandırıw haqqında buyrıq shıǵardı.

Qala qurılısı 1960-jıllardıń baslarında baslanıp, SSSR bóleklengenge shekem dawam etken. 1965-jıl qala qurılısınıń rásmiy jılı esaplanadı. 1967-jıl 16-yanvarda Zarafshan qala tipindegi xalıq punkti abırayın aldı. SSSR bólekleniwi dáwirinde qala tipik sovet (3, 4, 5, 7 hám 9 qabatlı) úylerge iye 12 mikrorayondan ibarat bolǵan. Qalada 8 ulıwma bilim beriw mektep, 21 balalar baǵshası bolǵan.

Dáslep, qalada Nawayı kán-metallurgiya kombinatı quramına kiretuǵın Murıntaw káni hám Bessopan sanaat maydanshasında jaylasqan sanaat altın qazıp alıw obiektlerine xızmet kórsetiwshi jumısshılar jasaǵan. Murıntaw káninde altın qazıp alıw SSSRdaǵı ulıwma altın qazıp alıw shama menen 30% i shólkemlesken.

Nawayı kán-metallurgiya kombinatınıń eń iri bólimi Zarafshan qalasında jaylasqan. Bul Oraylıq kán basqarması bolıp, 29 tiykarǵı hám qosımsha bólimlerdi óz ishine aladı. Oraylıq kán basqarmasınıń tiykarǵı wazıypası qımbat bahalı metallar (altın, gúmis) kánlerin ózlestiriw hám olardı qazıp alıwdan ibarat.

Ózbekstan 1991-jılda ǵárezsizlikke eriskennen keyin qala hám oǵan tutas sanaat maydanlarında jańa kárxanalar hám zavodtıń jańa sanaat obiektlerin qurıw dawam ettirildi, atap aytqanda :

• „SKVZ“ káni;
• „Auminzo-Amantoy“ káni;
• 5-sanlı gidrometallurgiya zavodı;
• 7-sanlı gidrometallurgiya zavodı;
• Qızılqum fosforit kompleksi;
• „Zarafshan ayna“ kárxanası;
• „Agama“ trikotaj fabrikası hám basqalar.

Qala xalqınıń kópshiligi Nawayı kán-metallurgiya kombinatı quramına kiretuǵın bólimler hám sanaat obiektlerinde miynet etedi.

Geografiyası

Qala Qızılqum shóliniń oraylıq bóliminde, mámlekettiń eń iri altın káninen „Murıntaw“ dan 30 km uzaqlıqta jaylasqan.

Sanaatı

• „NKMK“ DK Oraylıq kán basqarması (altın, gúmis, metall bolmaǵan qurılıs materialların qazıp alıw).
• „Qızılqum fosforit kompleksi“ MChJ „Ózkimsanoat“ AJ (fosforit konsentratı qazıp alıw)
• „NGMK“ DK Zarafshan qurılıs basqarması (qurılıs),
• „NGMK“ mámleket kárxanasınıń „Agama“ PTF (kiyim islep shıǵarıw).

Infradúzilisi

Qalada Ámiwdaryadan suw támiynatı sisteması (250 km.ge jaqın trubalar), sovet dáwiri arxitekturalıq joybarları boyınsha jaqsılanǵan 12 turaq-jay imaratları mikrorayonları, mádeniyat (mádeniyat úyi, dóretiwshilik oraylar), sport (stadion, basseyn, sport zalları hám sport komplekslerin), sawda (dúkanlar, bazarlar, sawda orayları), medicina hám basqa mámleket mákemeleri, jasalma ósimlikler hám baǵlar bar.

Sport

Zarafshanda pauerlifting boyınsha Aziya chempionati (2003-jıl), jelkenli sport boyınsha MDH mámleketleri ortasında xalıqaralıq turnir hám sol sıyaqlı jarıslar bolıp ótken. Bir ǵana 2004-jıldıń ózinde Zarafshan qalasında túrli dárejedegi 150 sport ilajları ótkerilgen.

„Qızılqum“ futbol klubı 2000-jıldan beri Ózbekstan Joqarı ligasında oynap kelmekte (eń joqarı jetiskenlik 2002-jılǵı máwsimde 3-orın).