Zulfiya
| Tuwılǵan sáne | 1 (14) mart 1915 |
|---|---|
| Qaytıs bolǵan sáne | 1-avgust 1996 (81 jasta) |
Zulfiya Israilova (1915-jıl 1-mart — 1996 -jıl 1-avgust) — „Zulfiya“ atı menen belgili bolǵan Ózbekstanlı shayıra, jurnalist, awdarmashı, jámiyetlik ǵayratker. Ózbekstan xalıq shayırası (1965) hám Socialistik Miynet Qaharmanı (1984).
Bilimlendiriw
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]1931-jıl Hayal-qızlar pedagogika bilim jurtına oqıwǵa kirip, 1934-jıl tamamlaǵan. 1935-jıl Ózbekstan SSR Pánler komiteti qasındaǵı Til hám ádebiyat institutı aspiranturasına oqıwǵa kirgen.
Iskerligi
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]1938—1940-jıllarda Jaslar hám óspirimler ádebiyatı baspasında redaktor, Ózbekstan mámleketlik baspasında bólim basqarıwshı (1941—1950), „Ózbekstan hayal-qızları“ („Saodat“ jurnalı) jurnalında bólim basqarıwshı (1950—1953), bas redaktor (1954—1985) bolıp islegen.
Dóretiwshiligi
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]Onıń dáslepki qosıǵı 1931-jılda „Ischi“ gazetasında shıqqan. Dáslep 1932-jılda „Hayot varaqalari“ qosıqlar toplamı baspadan shıqqan. Soń onıń „Temiroy“ (1934), „Sheʼrlar“, „Qizlar qóshiǵi“ (1939 ) qosıq kitapları shıqqan. Zulfiya dóretiwshiliginiń parlawı „Uni Farhod der edilar“ (1943), „Hijron kunlarida“ (1944) hám „Hulkar“ (1947) toplamları menen baylanıslı. Ásirese, Hamid Alımjannıń erte óliminen keyin (1944) jazılǵan, psixik dizbekler hám kewil tınıshsızlanıwları menen jazılǵan qosıqları Zulfiya dóretiwshiliginde saldamlı ózgerisler júz bergeninen derek beredi. Ol jeke baxıtsızlıq kórinisi arqalı Ekinshi jáhán urısınan úlken shıǵın hám joǵaltıwlar menen shıqqan xalıqtıń dárti hám ruwxıy azapların kórsetip bere aldı.
1940-jıllardıń aqırında Sovet Awqamınıń kórkem óner hám ádebiyat haqqındaǵı qararları ózbek ádebiyatına da úlken zıyan keltirdi. Zulfiya pessimistik keshirmeler kúyshisi sıpatında minnet gáp tasları astında qaldı. Sonnan keyin ol basqa qálemkesh dosları sıyaqlı „dáwir ideyaları“n ańlatıwshı qosıqlar jazıwǵa ótedi. Biraq kóp ótpey ózbek hayalları ómirin jaqsı biliwshi shayıra hám jurnalist sıpatında dosları haqqında qosıq hám publicistikalıq maqalalar jazdı. Olardı social belsendilikke shaqırıp, insaniy haq-huqıqlarınıń ayaq astı bolmawı ushın gúresti.
1950-jıllardıń 2-yarımında ol Aziya hám Afrika jazıwshılarınıń tınıshlıq hám xalıqaralıq awızbirshilik uranı astında ótken háreketinde belsendi qatnasıp, jáhánniń kóplegen mámleketlerinde boladı. Indiya, Egipet, Yaponiya hám qońsılas respublikalarǵa etken saparı shayıra dóretiwshiliginde tereń iz qaldırdı. „Mushoira“, „Óǵlim, sira bólmaydi urush“, „Qozoǵiston ólanlari“, „Men chizolmagan surat“ sıyaqlı qosıqları Zulfiyaga maba keltirdi. Zulfiya qosıqlarında súwretlenip atırǵan turmıs kólemi keńeyip, dóretiwshiligine shet el xalıqlarınıń turmısı tábiyat kórinisileri de kirip keldi.
Zulfiyanıń „Óylar“ (1965) qosıqiy gúldástesi menen baslanǵan haqıyqatlıqtı filosofiyalıq aqıl etiw principi „Visol“ (1972), „Yillar, yillar…“ (1975) qosıq kitaplarında dawam etip, shayıra dóretiwshiliginde anıq kórkem rawajlanıw dáwiri baslanǵanın kórsetti. Ol keyin jáne dástan janrına qaytıp, ustazı Aybektiń sońǵı saparına arnalǵan „Quyoshli qalam“ (1970) dástanın jarattı. Usı waqıtta shayıra balalarǵa arnalǵan toparlıq qosıqların da jazdı („Lolaqizg'aldoq“, 1975).
Zulfiya ómiriniń zárúrli bir bólegin Hamid Alımjannıń kórkem ádebiyatqa baylanıslı miyrasların úyreniw hám baspadan shıǵarıw jumısına baǵıshlaydı. Áne sol processtiń ajıralmas bólegi sıpatında ol shayırdıń „Semurǵ yoki Parizod va Bunyod“ dástanı tiykarında quwırshaq teatrı ushın „Semurǵ“ pyesası (S. Somova menen birgelikte) hám „Zaynab va Omon“ operası librettosın jazdı.
Awdarmaları
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]A. S. Pushkin, M. Y. Lermontov. N. A. Nekrasov, M. Voqif, L. Ukrainka, M. Dilboziy, S. Kaputikyan, E. Ognetsvet, M. Karim, P. Amrita, Y. Bagryana hám basqalardıń dóretpelerin ózbek tiline awdarmalaǵan. Onıń dóretpeleri kóplegen shet tillerde, sonıń menen birge, tuwısqan túrkiy xalıqlar tillerinde baspadan shıqtı.
Sıylıqları
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]Zulfiya xalıqaralıq „Javaharlal Neru“ (1968), „Nilufar“ (1971) sıylıqları hám de Hamza atındaǵı Ózbekstan mámleket sıylıǵınıń (1970) laureatı. Sonıń menen birge, ol Bolgariyanıń „Kirill hám Mefodiy“ (1972) ordenine iye bolǵan.
Ózbekstan húkimeti ataqlı shayıranıń mádeniyatımız rawajlanıwındaǵı úlken xızmetlerin itibarǵa alıp, Zulfiya atındaǵı Mámleket sıylıǵın shólkemlestirdi[1]. Tashkenttegi kóshelerdiń birine onıń atı berilgen.
2008-jıl 1-mart kúni Tashkentte onıń yadına arnalǵan háykel ashıldı[2]. 2014-jılda estelik bronza menen almastırıldı. 2017-jıl dekabr ayında estelik Jazıwshılar qıyabanına kóshirildi[3].
Baspadan shıqqan dóretpeleri
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]Tanlangan asarlar (3 tomlıq). Tashkent. Ǵafur Ǵulam atındaǵı Ádebiyat hám kórkem óner baspası, 1983—1986.
Shańaraǵı
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]Ómirlik joldası — Hamid Alımjan, publicist, ádebiyatshı hám jámiyetlik ǵayratker.
Qızı — Hulkar.
Ájaǵası — Karimjan Israilov.
Ájaǵası — Normat Israilov, NKVD Xorezm bóliminde islegen. 1937-jıl repressiyaǵa ushırap, Tashkentte atıp taslanǵan.
Aqlıǵı — Lala Muhiddinova, táriyxshı hám awdarmashı.
Siltemeler
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]Biografiyası (russha)
Ádebiyatlar
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]- Sultonova M., Ijod sahifalari, Tashkent, 1975; Zulfiya [bibliografiya], Tashkent, 1977; Sultonova M., Zulfiya, Tashkent, 1985; Ibrohimov M., Quyoshli sheʼriyat ijodkori, Tashkent, 1986; Ehtirom [baspaǵa tayarlawshılar: Rahima Shomansurova, Raʼno Rahmonova], Tashkent, 1995.
- Naim Karimov. m. G. Gulyama, 1983.
- Qayumov L. Shoira Zulfiya. Tashkent, Oʻzadabiynashr, 1965.
- Mirvaliev S. Oʻzbek adiblari. Tashkent: „Yozuvchi“, 2000.
- Tanlangan asarlar (3 tomlıq), Tashkent, 1985.
Derekler
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]- ↑ „О ПОДДЕРЖКЕ ПРЕДЛОЖЕНИЙ ПО УЧРЕЖДЕНИЮ ГОСУДАРСТВЕННОЙ ПРЕМИИ ИМЕНИ ЗУЛЬФИИ“. lex.uz. 14-iyul 2015-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 15-sentyabr 2015-jıl.
- ↑ „В Ташкенте открыт памятник Народной поэтессе Узбекистана Зульфие“. uzreport.uz. 26-noyabr 2015-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 15-sentyabr 2015-jıl.
- ↑ „Памятники Зульфие, Х. Алимджану и Г. Гуляму перевезены на Аллею литераторов“ (ru). Газета.uz (11-dekabr 2017-jıl). Qaraldı: 21-yanvar 2023-jıl.