Dáwletbay Shámshetov
| Dáwletbay Nuratdinovich Shámshetov | |
|---|---|
 | |
| Jeke maǵlıwmatları | |
| Tuwılǵan sáne | 21-yanvar 1948 |
| Tuwılǵan jeri | Shımbay rayonı |
| Qaytıs bolǵan sáne | 8-sentyabr 1998 (50 jasta) |
| Milleti | Qaraqalpaq |
Dáwletbay Nuratdinovich Shámshetov (1948–1998 Shımbay)—belgili siyasiy, mámleketlik, jámiyetlik hám ilim ǵayratkeri. 1991-1992-jıllarda Qaraqalpaqstan Respublikası Prezidenti lawazımında islegen. 1996-jılda «Qaraqalpaqstan Respublikasında dánli eginlerdi kóbeytiwdiń ilimiy jolları haqqında» doktorlıq dissertaciyasın jaqlap, tabıslı qorǵaǵannan soń, awıl xojalıq ilimleriniń doktorı bolǵan.
Qaraqalpaqstan Respublikasınıń tuńǵısh hám aqırǵı Prezidentı bolıp tabıladı.
Biografiyası
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]Dáwletbay Nuratdinovich Shámshetov 1948-jılı 21-dáliwde (yanvarda) Shımbay qalasında tuwılǵan. 1971-jılı Andıjan paxtashılıq institutın tamamlap kelgennen keyin, Shımbaydaǵı Qaraqalpaqstan diyqanshılıq ilim-izertlew institutına jumısqa kelip, ilimge tıyanaqlı kewil bóldi. Tashkent qalasındaǵı pútkil awqamlıq paxtashılıq ilimiy izertlew institutı janındaǵı aspiranturanı pitkerip, 1981-jılı Awıl xojalıǵı ilimleriniń kandidatı dárejesin aldı. Ol húkimetlik jumıslarında, óndiriste, basshı lawazımlarda islegen waqtında da aldına qoyǵan baslı maqsetleriniń biri – respublikamızda dánli masaqlı eginlerdi ósiriwdi keńnen rawajlandırıp, xalqımızdı óz dánimiz benen támiyinlew, dánli eginlerdiń almaslap egiw sxemalarındaǵı mol ónim beretuǵın ornın tabıw jónınde ilimiy izleniwi boldı. Usı maqsette ol tiykarǵı jumısı menen bir qatarda respublikanıń Nókis, Qanlıkól, Taxtakópir hám Shımbay rayonlarınıń kópshilik xojalıqlarında ilim izertlew jumısların úziliksiz alıp bardı. Ol birinshi mártebe respublika xojalıqlarında paxta, salı daqılı menen birge biyday eginin engiziw siyasatın ilimiy tiykarlap berdi. Bul másele durıs sheshilgen jaǵdayda xalıqtıń azıq-awqatqa bolǵan talabın qanaatlandırıwǵa keń múmkinshilikler tuwılatuǵınına bekkem isenim payda etti. Bunı ámelge asırıw ushın paxta-jońıshqa, jońıshqa-mákke almaslap egiw sxemalarına ózgerisler kirgiziw talap etildi. Sonlıqtan avtordıń baslaması menen paxta, jońıshqa, salı, biyday almaslap egiw respublikanıń kóplegen xojalıqlarında 1988-jıllardan baslap óndiriske eńgizile basladı. Usı usınılǵan almaslap egiw sxemalarına qanday biyday sortların egiw hám onıń agrotexnikalıq ilajları boyınsha ilimiy jumıslar islep, gúzlik biydaydıń «Sanzar-8», «Sanzar-4» , «Yanbash», «Unimli» sortların egiw maqsetke muwapıq keletuǵınlıǵın dáliylledi. Usı usınılǵan biyday sortlarınıń agrotexnikalıq ózgesheliklerin anıqladı.
Miynetleri
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]Dáwletbay Nuratdinovich Shámshetovtıń ilimiy izertlew jumıslarınıń nátiyjelerin keń kólemde ilimpazlarǵa, awıl xojalıǵı xızmetkerlerine, diyqanlarǵa jetkeriw hám járiyalaw boyınsha 40 dan aslam iri ilimiy miynetleri bar. Olardan 4 ewi monografiya, 4 ewi broshyura, 3 ewi usınıs hám oraylıq jurnallarda, ilimiy jıynaqlarda járiyalanǵan ilimiy miynetleri bolıp esaplanadı. Usı iri ilimiy jumıslarınıń nátiyjesinde D. Shámshetov 1996-jılda «Qaraqalpaqstan Respublikasında dánli eginlerdi kóbeytiwdiń ilimiy jolları haqqında»ǵı doktorlıq dissertaciyasın jaqlaǵan.
Belgili siyasiy, jámiyetlik hám ilim ǵayratkeri 1990-1992 jillarda birinshi qaraqalpastanlıq "Xalıq mápı" partiyasın jaratqan jáne basqarǵan adamlardıń biri. Dáwletbay Shámshetov respublikada basshılıq wazıypasın toqtatqannan keyin, 1998-jılǵa shekem Ózbekstan Ilimler Akademiyası Qaraqalpaqstan filialınıń Shımbay ilim-izertlew institutınıń direktorı bolıp jumıs alıp bardı. Dáwletbay Nuratdinovich Shámshetov 1998-jıl miyzanda (sentyabrde) qaytıs bolǵan.
Dárekler
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]- Qaraqalpaqstan Respublikası Arxiv isi basqarması
 | Bul shala maqala haqqında ulıwma úlgi bolıp, ilajı bolsa ol jáne de anıqlaw úlgige almastırılıwı kerek. |