Gulbadan Banu Begim
Gúlbadan Banu Begim (1522-jıl, Kabul - 1603-jıl, Agra) - Ámir Temur áwladınan, Zaxiretdin Muxammet Baburdıń qızı, Oraylıq Aziyada orta ásirlerdegi birden-bir hayal tariyxshı.
| Gúlbadan Begim | |
|---|---|
| Tuwılǵan sánesi | 1522/1523-jıl |
| Tuwılǵan jeri | Kabul |
| Qaytıs bolǵan sánesi | 1603-jıl |
| Qaytıs bolǵan jeri | Agra |
| Ákesi | Zaxiretdin Muxammet Baburdıń |
| Anası | Dildar Begim |
| Qostarı | Xizr Xoja |
| Perzentleri | Saodatyor |
Balalıq hám jaslıq jılları
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]Gúlbadan begim 1522-jılı Kobulda tuwılǵan. Ákesi Zaxiretdin Muxammet Babur edi. Anası bolsa Dildar begim bolǵan. Anası Dildar begimniń haqıyqıy atı - Soliha Sultan begim bolıp, Zahiriddin Muhammad Boburdıń ámekisi Sultan Mahmud Mırzanıń qızı. Dildor begimnen Gulrang begim, Gulchexra begim, Hindol Mırza, Gulbadan begim hám Olur Mırzalar tuwılǵan. Olur Mırza óliminen keyin awırlasıp qalǵan Dildor begim keyinirek taǵı tawır bolıp ketken bolıwı itimal, sebebi Dildor begimniń Humoyunshax húkmdarlıq dáwirinde de saray jıynalıslarında, ánjumanlarında qatnasqanı haqqında Gulbadan begim tolıq maǵlıwmat beredi.
Gúlbadan begim ákesi Baburdıń pármanına tiykar úlken anası, yaǵnıy Humoyun Mırzanıń anası-Mohim begim qolında tárbiyalanǵan. Sonlıqtan, 1525-jılı Gúlbadan begimdi Mohim begim óz tárbiyasına aladı. Gúlbadan begim hár eki anasın da shın júrekten izzetlegen. Ol óz shıǵarmasında anasın „Dildar begim“ dep, Mohim begimdi bolsa „Anam háziretleri“ dep tilge aladı. Gúlbadan begim 1529 -jılǵa shekem Kabulda jasaydı. Babur Hindistadı qolǵa kiritkennen keyin, Mohim begim menen birge patsha ákesiniń aldına - Agraǵa baradı. Ákesi Babur óliminen keyin, ajaǵası Humoyun patsha sarayında jasaydı.
Jaslıǵınan ádebiyat hám tariyxǵa háwesker. Dáwiriniń barlıq bilimlerinen xabardar bolǵan, parsı tilin jetik ózlestirip „Baburnama“ nı oqıp shıqqan.
Turmısı hám balası
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]1539 -jılda Gúlbadan begimdi Xizr Xojaǵa turmısqa beredi. Ol bir ul kóredi, atın Saodatyor dep qoyadı.
Ómiriniń dawamı hám dúnyadan ótiwi
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]1556 -jılı Humoyun patshanıń óliminen keyin saltanat taxtına onıń balası Jalalitdin Muxammet Akbarshax (1542-1605) otırǵannan keyin, anası Hamidabonu begim menen Gúlbadan begim sarayǵa - Dehlige qaytıp keledi. Áne sonnan keyin, Gúlbadan begim ómiriniń aqırına shekem jiyeni Akbarshax sarayında jasaydı. „Akbarnama“ shıǵarmasınıń avtorı Abul Fazl Allomiydıń bergen maǵlıwmatına qaraǵanda, 1575-jılda Gúlbadan begim Kába zıyaratına ketedi hám 1582-jılda kóp qıyınshılıqlar menen zıyaratdan qaytıp keledi. Abul Fazldıń jazıwınsha, Gúlbadan begim 1603-jılda 80 jasında qaytıs boladı. Akbar patsha onı úlken húrmet hám sıylasıq penen jerleydi. Akbarshaxtıń ózi Gúlbadan begim tabıtın ul retinde kóterip, kómiw dástúrinde minnetin atqaradı.