Jampıq qala

Jampıq qala— Xorezm oazisinde áyyemgi  qala qorǵanı qarabaxanası (eramızǵa shekemgi 3—4—12—14-ásirler). Qaraqalpaqstannıń Beruniy rayonı arqa-batısında, Ámiwdáryanıń oń jaǵasında jaylasqan. Jampıq qala dáslep S. P. Tolstoye tárepinen anıqlanǵan (1940 ), qazılma jumısları Ózbekstan Pánler akademiyası Qaraqalpaqstan filialınıń arxeologiyalıq otryadı tárepinen dáslepki márte 1965-jıl (keyininen 1968—71, 1979—86 ) alıp barılǵan. Jampıq qalanıń maydanı shama menen 12 ga. Jampıq qalaǵa áyyemgi dáwirde tiykar salınǵan. Jampıq qalanıń ústingi mádeniy qatlamı Ámiwdárya suwı juwıp ketiwi nátiyjesinde jaqsı saqlanbaǵan. Jampıq qaladan qorǵaw diywalları, kósheler, juwınıw bólmeler, turaq jaylar, ónermentler jasaytuǵın máhelle qaldıqları ashılǵan. Suw trubaları, turar orınlardan tandır, oshaq, ónermentler máhellesinen zergerlik buyımları, sonıń menen birge, kishi shıyshe ıdıslar, áynek ayna, ılaydan islengen ıdıs hám temir buyımlar jasaytuǵın, gezlemelerge, kónterige qayta isley alatuǵın ustaxanalar qaldıqları tabılǵan. Altın Orda teńgeleri, beresta oramları, shabandozlar súwreti túsirilgen ılaydan islengen  ıdıslar, kóplegen kafel, ishki hám sırtqı tárepi peruza reń menen sirlanǵan ıdıslardıń tabılıwı, Jampıq qalalıqlardıń 13—14-ásirlerde Altın Orda, Arqa Evropa hám Jaqın Shıǵıs mámleketleri menen sawda munasábetlerinde aktiv qatnas etkenliginen guwalıq beredi. Jampıq qalalıqlar turmısında sharwashılıq ta zárúrli orın tutqan. Bul Jampıq qalada xojalıq hám xojalıq turmıs talay rawajlanǵanın kórsetedi.

Ádebiyat

• Kdirniyazov M., Materialnaya kultura gorodov Xorezma v XIII—XIV vekax, Nukus, 1989; Aliakbarova A. A., Arshavskaya 3. A., Jampikkala. Jilaya arxitektura pogranichnogo goroda pravoberejnego Xorezma, T., 1990.