Maǵlıwmatlar bazasın basqarıw sisteması
Maǵlıwmatlar bazasın basqarıw sisteması, qısqasha MBBS (ingl. Database Management System, qısq. DBMS) — maǵlıwmatlar bazasın (MB) jaratıw hám paydalanıwdı basqarıwdı támiyinleytuǵın ulıwma yamasa arnawlı maqsettegi programmalıq hám lingvistikalıq qurallardıń jıynaǵı.[1]
MBBS — maǵlıwmatlar bazasın jaratıw hám maǵlıwmatlar menen islewge (qosıw, jańalaw, óshiriw hám tańlaw) múmkinshilik beretuǵın programmalar kompleksi. Sistema qáwipsizlikti, maǵlıwmatlardı isenimli saqlawdı hám pútinligin támiyinleydi, sonday-aq MB-nı administraciyalaw quralların usınadı.
Konnolli hám Begg maǵlıwmatlar bazasın basqarıw sistemasın (MBBS) "paydalanıwshılarǵa maǵlıwmatlar bazasın anıqlaw, jaratıw, saqlaw hám oǵan kiriwdi basqarıw múmkinshiligin beretuǵın programmalıq támiynat" dep anıqlaydı. MBBSlarǵa mısallar: MySQL, MariaDB, PostgreSQL, Microsoft SQL Server, Oracle Database hám Microsoft Access.[2]
MBBS abbreviaturası geyde tiykarǵı maǵlıwmatlar bazası modelin kórsetiw ushın keńeytiledi: relyaciyalıq ushın RMBBS, obyektke baǵdarlanǵan ushın OMBBS hám obyekt-relyaciyalıq model ushın ORMBBS. Basqa keńeytiwler basqa ózgesheliklerdi kórsetiwi múmkin, mısalı bólistirilgen maǵlıwmatlar bazasın basqarıw sistemaları ushın BMBBS.
MBBS tárepinen usınılatuǵın funkcionallıq aytarlıqtay ózgeriwi múmkin. Tiykarǵı funkcionallıq - bul maǵlıwmatlardı saqlaw, alıw hám jańalaw. Kodd tolıq funkcionallı ulıwma maqsettegi MBBS tómendegi funkciya hám xızmetlerdi usınıwı kerek dep usınıs bergen:[3]
- Maǵlıwmatlardı saqlaw, alıw hám jańalaw
- Metamaǵlıwmatlardı táriyipleytuǵın paydalanıwshı kire alatuǵın katalog yamasa maǵlıwmatlar sózligi
- Tranzakciyalar hám parallel islewdi qollap-quwatlaw
- Zıyan kelgen jaǵdayda maǵlıwmatlar bazasın qálpine keltiriw múmkinshilikleri
- Maǵlıwmatlarǵa kiriw hám jańalawdı avtorizaciyalawdı qollap-quwatlaw
- Alıstan kiriwdi qollap-quwatlaw
- Maǵlıwmatlar bazasındaǵı maǵlıwmatlardıń belgili qaǵıydalarǵa boysınıwın támiyinlew ushın sheklewlerdi orınlatıw
Sonıń menen birge, MBBS maǵlıwmatlar bazasın nátiyjeli basqarıw ushın zárúr bolǵan import, eksport, monitoring, defragmentaciya hám analiz quralları sıyaqlı utilitalar toplamın usınıwı kútiledi.[4] MBBStıń maǵlıwmatlar bazası menen qollanba interfeysi arasında tásir etisetuǵın tiykarǵı bólegi geyde maǵlıwmatlar bazası dvigateli dep ataladı.
Kóbinese MBBSlar statikalıq hám dinamikalıq sazlanıwı múmkin bolǵan konfiguraciya parametrlerine iye boladı, mısalı, serverde maǵlıwmatlar bazası paydalana alatuǵın tiykarǵı yadtıń maksimal muǵdarı. Qol menen konfiguraciyalaw muǵdarın minimallastırıw tendenciyası bar, al kiritilgen maǵlıwmatlar bazaları sıyaqlı jaǵdaylarda nól-administraciyaǵa umtılıw zárúr.
Iri kárxanalıq MBBSlar kólemi hám funkcionallıǵı jaǵınan úlkeyiwge beyim bolıp, óz ómir cikli dawamında mıńlaǵan jıllarǵa shekemgi rawajlanıw miynetin talap etken.
Dáslepki kóp paydalanıwshılı MBBSlar ádette tek qollanbanıń terminallar yamasa terminal emulyaciya programmalıq támiyinlewi arqalı kiriw múmkinshiligi menen bir kompyuterde jaylasıwına ruqsat bergen. Klient-server arxitekturası qollanba klient kompyuterinde, al maǵlıwmatlar bazası serverde jaylasatuǵın hám processlerdi bólistiriwge múmkinshilik beretuǵın rawajlanıw boldı. Bul qollanba serverleri hám veb-serverlerdi óz ishine alatuǵın, aqırǵı paydalanıwshı interfeysi veb-brauzer arqalı bolǵan hám maǵlıwmatlar bazası tek jaqın qatlamǵa tuwrıdan-tuwrı baylanısqan kóp qatlamlı arxitekturaǵa rawajlandı.
Ulıwma maqsettegi MBBS qollanbalardıń maǵlıwmatlar bazası menen tásir etisiwi hám onı basqarıwı ushın jazılıwına múmkinshilik beriw ushın jámiyetlik qollanbalardı programmalastırıw interfeyslerin (API) hám qosımsha SQL sıyaqlı maǵlıwmatlar bazası tilleri ushın processordı usınadı. Arnawlı maqsettegi MBBS jeke API paydalanıwı hám bir qollanbaǵa arnawlı sáykeslestirilip baylanıstırılıwı múmkin. Mısalı, email sisteması xabarlardı qosıw, xabarlardı óshiriw, qosımshalardı basqarıw, bloklaw dizimin izlew, xabarlardı email adresi menen baylanıstırıw hám taǵı basqa ulıwma maqsettegi MBBStıń kóp funkciyaların orınlaydı, biraq bul funkciyalar tek email xabarlardı basqarıw ushın zárúr bolǵanları menen sheklengen.
Derekler
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]- ↑ ГОСТ Р ИСО МЭК ТО 10032-2007: Эталонная модель управления данными (идентичен ISO/IEC TR 10032:2003 Information technology — Reference model of data management)
- ↑ Connolly, Thomas M.; Begg, Carolyn E. (2014). Database Systems – A Practical Approach to Design Implementation and Management (6th ed.). Pearson. ISBN 978-1292061184.
- ↑ Connolly, Thomas M.; Begg, Carolyn E. (2014). Database Systems – A Practical Approach to Design Implementation and Management (6th ed.). Pearson. ISBN 978-1292061184.
- ↑ Connolly & Begg 2014, p. 102. Connolly, Thomas M.; Begg, Carolyn E. (2014). Database Systems – A Practical Approach to Design Implementation and Management (6th ed.). Pearson. ISBN 978-1292061184.