Shomanay rayonı

Shomanay rayonı
Shomanay rayonı
Mámleket:	Qaraqalpaqstan
Xalqı sanı:	55 800
Waqıt:	IRST (UTC+5:00)
Web saytı:	https://web.archive.org/web/20210123014736/http://shomanay.rk.uz/

Shomanay rayonı — Qaraqalpaqstan Respublikasınıń qubla -batıs bólimindegi rayon. 1950 jıl 6 oktyabrde du'zilgen. 1960-jıl 5-fevralda

Qońırat hám Xoʻjeli rayonlarına qosıp jiberilgen edi. 1976 jıl 9 yanvarda qaytadan dúziledi. Shıǵıstan Xójeli, Qanlikól, Arqa hám batıstan Qońırat rayonı, qubladan Túrkmenstan menen shegaralasqan. Ulıwma aymaǵı 0,64 mıń km². Xalq sanı 55,8 quraydı (2019). Rayonda 1 qala (Shomanay), 6 awıl puqaralar jıyını (Birleshik, Diyxanabad, Ketenler, Mamıy, Aqjap, Sarmanbaykoʻl) bar.

Tábiyatı. Relyefi, tiykarınan, pásttekislikten ibarat, diyxanshılıq ushın qolay jerler. Aymaǵı batısdan Usturt platosına tutasıp ketedi. Klimatı keskin kontinental. Jıllıq ortasha temperatura 11°. Yanv.dıń oʻrtasha temperaturası —6,9°, eń pas tra —30°. Iyuldıń oʻrtasha temperaturasi 27,1°, eń joqarı tra 40°. Jılına 125 mm jawın tusedi. Vegetatsiya dáwiri 190 kun. Topraqlari boʻz, taqirli  shól hám shoʻrlanǵan shól otlaqlı topraqlardan ibarat. Jabayı oʻsimliklerden jantaq, seksewil, aqbas, julgʻın, qamǵaq, páshek, qarabaraq hám basqalar ósedi. Jabayı haywanlardan saǵal, qaban, qoyan, qırǵawıl, borsıq, hár túrli jılanlar, kesirtkeler hám basqalar ushıraydı.

Xalqı qaraqalpaqlar sonday aq,o'zbek, qazaq, turkmen, orıs, tatar hám basqa millet wákilleri de jasaydı. Xalqtıń ortasha tıǵızlıǵı 1 km²ge 64,7 adam. Awıl xalqı 41 mıń, xala xalqı 15,4 adamdı quraydı.

Xojalıǵı. Rayonda "Shomanay mamıgʻı" aksiyenerlik jámiyetine qaraslı paxta tazalaw zavodı, gerbish zavodı, xoʻjalıqlar aralıq kóshpe mexanizatsiyalasqan kolonna, awıl qurılıs montaj karxanası bar. Avtokárxana, MTP, sawda, mádeniy hám xalqǵa xizmet koʻrsetiw shaxabshaları islep turiptı. 200 dan ziyat isbilermen iskerlik koʻretedi. Shomanay rayonı, tiykarınan, Awıl Xojalıǵı islep shıǵarıwǵa mónjellengen. 6 shirket xoʻjaliǵi, 200 den artıq fermer xoʻjalıǵı bar. 4 ta jeke sharwashılıq ferması bar. Paxtashiliq — rayon ekonomikasında jetekshi tarmaq. 7 mıń gektar jerge paxta, 4,5 mıń gektar jerge biyday, sonday-aq, sabzawat, palız, hám basqalar ekinler egiledi. Pille jetistiriledi.  Jeke xoʻjalıqlarında qaramal, qoʻy, párrande baǵıladı. 36 Ulıwma bilim beriw mektebi (10 mıńnan artıq oqıwshı), balalar múzika hám sport mektepleri, 3 kasip óner kolledji (2 mıńǵa jaqın oqıwshı), bioekosan orayı, h.t.b xızmet kórsetpekte. Sonday-aq Mádeniyat sarayı, oraylıq kitapxana, "Gulpak" xalq ayaq oyın dástesi, mádeniyat úyleri, sport kompleksi, stadion, sport zalları, sport maydanshaları hám basqalar bar.

Oraylıq emlewxana (240 oʻrin), 2 awıllıq emlewxana, 5 vrashlıq punkti, 2 poliklinika, sonday-aq , meditcina orınlarda 1 mıńnan artıq vrash hám shıpakerler isleydi.

Áyyemgi tariyxiy esteliklerinen rayon aymaǵında Jampiqqalʼa (tariyxda Aybuyir atı menen belgili, E. Sh. 5—4-asrlar), Janaqalʼa (19-asr basları, jergilikli xalq onı jáne Úlken tam, Qoʻhna Shomanay dep te ataydı) bar.