Kontentke ótiw

Sociallıq tarmaq

Wikipedia, erkin enciklopediya
Kóp qollanılatuǵın sociallıq tarmaq xızmetleriniń hár túrli belgileriniń súwretleri.

Sociallıq tarmaq (sonday-aq: Sociallıq tarmaq xızmeti. ingl.social networking service, SNS) yamasa sociallıq tarmaq saytı ‒ bul adamlardıń jeke yamasa kásiplik kontent, qızıǵıwshılıqlar, is-háreketler, ortalıq yamasa haqıyqıy ómir baylanısların basqa adamlar menen bólisetuǵın sociallıq qarım-qatnas ornatıw ushın paydalanatuǵın onlayn sociallıq media platformasınıń túri.[1][2]

Sociallıq tarmaq xızmetleri formatı hám ózgeshelikleri sanı boyınsha hár túrli boladı. Olar jumıs stol kompyuterler hám noutbukler, sonday-aq planshetler hám smartfonlar sıyaqlı mobil qurılmalarda isleytuǵın jańa informaciyalıq hám baylanıs quralların óz ishine aladı. Bul cifrlı foto/video/bólisiw hám onlayn kúndelik jazıwlardı (blog alıp barıw) óz ishine qamtıwı múmkin.[2] Onlayn jámiyet xızmetleri bazıda baǵdarlamashılar hám paydalanıwshılar tárepinen sociallıq tarmaq xızmetleri dep esaplanadı, biraq keńirek mániste, sociallıq tarmaq xızmeti ádetde jeke adamǵa baǵdarlanǵan xızmet kórsetedi, al onlayn jámiyet xızmetleri toparlarǵa baǵdarlanǵan. Ulıwma túrde "hár qıylı túrdegi mazmundı (kontentti) onlayn almasıw ushın baylanıslar tarmaqların qurıwdı jeńillestiretuǵın veb-saytlar" dep anıqlanǵan sociallıq tarmaq saytları jeke qatnastan tısqarı óz-ara tásirlesiw ushın támiyinleydi. Bul kompyuter járdeminde ámelge asırılatuǵın óz-ara tásirler hár túrli tarmaqlar aǵzaların baylanıstıradı hám jańa sociallıq hám kásiplik qarım-qatnaslardı jaratıwǵa, qollap-quwatlawǵa hám rawajlandırıwǵa járdem beriwi múmkin.[3]

Sociallıq tarmaq saytları paydalanıwshılarǵa óz sociallıq tarmaqlarındaǵı adamlar menen pikirler, cifrlı súwretler hám videolar, postlar bólisiwge, hám olardı onlayn yamasa haqıyqıy dúnyadaǵı is-háreketler hám waqıyalar haqqında xabardar etiwge múmkinshilik beredi. Jeke qarım-qatnas arqalı sociallıq tarmaq - mısalı, waqıyalar haqqında sóylesip awıl bazarında jıynalıw - qalalardıń eń dáslepki rawajlanıwınan beri bar bolǵan,[4] al internet adamlarǵa dúnyanıń hár túrli jerlerinde jasaytuǵın basqa adamlar menen baylanısıwǵa múmkinshilik beredi (bunıń ushın internet baylanısına kirisiw kerek).

Platformaǵa baylanıslı, aǵzalar hár qanday basqa aǵza menen baylanısa aladı. Basqa jaǵdaylarda, aǵzalar tek ózleri baylanısta bolǵan adamlar menen, hám keyin sol baylanıstıń baylanısları menen, hám solay dawam etip baylanısa aladı.

Facebook 2017-jılı ayına 2,13 milliard aktiv paydalanıwshı hám kúnine ortasha 1,4 milliard aktiv paydalanıwshıǵa iye bolǵan.[5]

LinkedIn, kásipke baǵdarlanǵan sociallıq tarmaq xızmeti, ádetde aǵzanıń basqa aǵza menen onlayn baylanısqa shıǵıwınan aldın onı haqıyqıy ómirde jeke tanıwın talap etedi. Ayırım xızmetler aǵzalardıń basqa aǵzalar menen baylanısqa shıǵıwı ushın aldınnan bar bolǵan baylanıstı talap etedi.

COVID-19 pandemiyası sebebinen, Zoom videobaylanıs platforması pútkil dúnya boyınsha jaylasqan adamlardı baylanıstırıw hám mektep, universitet, jumıs hám húkimet jıynalısları sıyaqlı kóplegen onlayn ortalıqlardı ámelge asırıw ushın áhmiyetli orın iyeledi.

Sociallıq tarmaq xızmetleriniń tiykarǵı túrleri kategoriya orınların (mısalı, jas yamasa kásip yamasa din), doslar menen baylanısıw usılların (ádetте ózin-ózi táriyiplew betleri menen) hám isenimge baylanıslı usınıs sistemasın óz ishine aladı. Sociallıq tarmaq xızmetlerin tórt túrge bóliwge boladı:[6]

  • sociallasıw sociallıq tarmaq xızmetleri tiykarınan bar bolǵan doslar yamasa paydalanıwshılar menen sociallasıw ushın qollanıladı (mısalı, Facebook, Instagram, Twitter/X)
  • onlayn sociallıq tarmaqlar - bul oraylastırılmaǵan hám tarqatılǵan kompyuter tarmaqları bolıp, onda paydalanıwshılar bir-biri menen internet xızmetleri arqalı baylanısadı.
  • sociallıq tarmaq xızmetleri tiykarınan sociallıq emes jeke qatnas ushın qollanıladı (mısalı, LinkedIn, kásip hám jumısqa baǵdarlanǵan sayt)
  • sociallıq navigaciya sociallıq tarmaq xızmetleri tiykarınan paydalanıwshılarǵa belgili bir informaciya yamasa resurslar tabıwǵa járdem beriw ushın qollanıladı (mısalı, kitaplar ushın Goodreads, Reddit)

Doslar hám qızıǵıwshılıqlar haqqındaǵı jazıwlardı qaytadan kirgiziwdi boldırmaw ushın bul xızmetlerdi standartlastırıw háreketleri bolǵan (FOAF standartın kóriń). Izertlewde Hindstannıń 2013-jılı sociallıq media paydalanıwshıları sanı boyınsha dúnyada eń úlken ósiwdi jazıp alǵanın kórsetedi.[1] 2013-jılǵı sorawnama AQSH ereseklerdiń 73% sociallıq tarmaq saytların paydalanatuǵının anıqladı.[7]

Oflayn hám onlayn sociallıq tarmaq xızmetleri

Oflayn hám onlayn sociallıq tarmaq xızmetleri arasındaǵı ayırmashılıqlar[8]
Ózgeshelik Oflayn sociallıq tarmaq Onlayn sociallıq tarmaq
Dárejeli oraylastırıw Kognitiv basqarılatuǵın baylanıslar sanı shama menen 150 ge sheklengen bolsa da,[9] kópshilik adamlar ortasha 14-56 baylanısqa iye ekenligin bildiredi[10] Texnologiyalıq jaqtan úlken sanlı baylanıslar múmkin, biraq ortasha san sheklengen, mısalı, Facebook: 395[11][12][13][14][15]
Simmetriyalıq Ádettе simmetriyalı (óz-ara háreketler[16]) Simmetriyalı (mısalı, Instagram, LinkedIn, XING)[17] hám asimmetriyalı (mısalı, Twitter)[18]
Tásir etiw Unamlı (92-97%) hám unamsız (3-8%) baylanıs qatnasıqları[19] argumentaciya hám sóylesiwler sıyaqlı joqarı dárejeli koordinaciya mexanizmlerin qollanıw arqalı basqarılıwı múmkin[8][20][21][22] Bloklawdan (mısalı, Twitter) yamasa jasırıwdan (mısalı, Facebook) basqa unamsız baylanıs qatnasıqların basqarıw ushın sheklengen qollap-quwatlaw
Kúsh Ortasha 2-8 kúshli baylanıs hám 12-48 hálsiz/jasırın baylanıs[10] Ortasha 9-37 kúshli baylanıs hám 68-131 hálsiz/jasırın baylanıs[23][24][12]
Ózgeris dinamikası Qoldan islengen óz-ara tásir sebepli tómen[25][26] Texnologiyalıq qollap-quwatlaw sebepli joqarı[26][19]

Tariyxı

Kompyuter tarmaqlarınıń kompyuter járdeminde ámelge asırılatuǵın sociallıq óz-ara tásirdiń jańa jaqsılanǵan formaların jeńillestiriw potencialı erte waqıttan-aq usınıs etilgen. Kompyuter járdeminde ámelge asırılatuǵın kommunikaciya arqalı sociallıq tarmaqtı qollap-quwatlaw ushın kóp erte onlayn xızmetlerde háreketler jasalǵan, olarǵa Usenet, ARPANET, LISTSERV hám byulleten taxtası xızmetleri (BBS) kiredi. Sociallıq tarmaq saytlarınıń kóp prototiplik ózgeshelikleri The Source, Delphi, America Online, Prodigy, CompuServe hám The WELL sıyaqlı onlayn xızmetlerde de bar edi.

Dúnyajúzilik torında dáslepki sociallıq tarmaq Theglobe.com (1995),[27] Geocities (1994) hám Tripod.com (1995) sıyaqlı ulıwmalastırılǵan onlayn jámiyetler túrinde baslandı. Bul dáslepki jámiyetlerdiń kópshiligi adamlardı sáwbet bólmelerinde bir-biri menen óz-ara tásir etiwge alıp keliwge itibardı qaratqan hám paydalanıwshılardı ańsat qollanılatuǵın baspadan shıǵarıw quralların hám biypul yamasa arzan veb-keńislikti beriw arqalı jeke veb-betler arqalı jeke informaciya hám pikirler menen bólisiwge shaqırdı. Ayırım jámiyetler - mısalı, Classmates.com - adamlardı tek elektron pochta mánzilleri arqalı bir-birine baylanıstırıw arqalı basqasha usıldı qollanǵan. PlanetAll 1996-jılı baslandı.

1990-jıllardıń aqırında paydalanıwshı profilleri sociallıq tarmaq saytlarınıń oraylıq ózgesheligi bolıp, paydalanıwshılarǵa "doslar" dizimin dúziw hám usaǵan qızıǵıwshılıqları bar basqa paydalanıwshılardı izlew múmkinshiligin berdi. 1990-jıllardıń aqırına kelip sociallıq tarmaqtıń jańa usılları islep shıǵıldı hám kóp saytlar paydalanıwshılar ushın dosların tabıw hám basqarıw ushın quramalıraq ózgesheliklerdi rawajlandıra basladı. Onlayn kúndelik jazıwshılar ushın jámiyet bolǵan Open Diary tek doslar ushın mazmun hám oqıwshı kommentariyasın, paydalanıwshı óz-ara tásiri ushın áhmiyetli bolǵan sociallıq tarmaqtıń eki ózgesheligin oylap taptı.[28]

Sociallıq tarmaq saytlarınıń bul jańa áwladı 1997-jılı SixDegrees, 1998-jılı Open Diary,[29] 1999-jılı Mixi, 2000-jılı Makeoutclub,[30][31] 2001-jılı Cyworld,[2] 2002-jılı Hub Culture hám 2003-jılı Friendster hám Nexopia. payda bolıwı menen rawajlana basladı. Sonday-aq, Cyworld virtual tovarlar satıwınan payda kórgen dáslepki kompaniyalardıń biri boldı. MySpace hám LinkedIn 2003-jılı iske tústi, al Bebo 2005-jılı iske tústi. Orkut Braziliyada birinshi kóp qollanılatuǵın sociallıq tarmaq xızmeti boldı (biraq onıń dáslepki paydalanıwshılarınıń kópshiligi AQSH tan edi) hám Hindstanda tez ataqlılıqqa iye boldı (Madhavan, 2007).[2] Sociallıq tarmaq saytlarınıń ataqlılıǵı tez ósip bardı; 2005-jılı MySpace Google dan kóbirek bet kórsetiwge iye boldı. Bul xızmetlerdiń kópshiligi 2004-jılı iske túsken hám 2009-jılı dúnyadaǵı eń úlken sociallıq tarmaq saytına aylanaǵan Facebook tárepinen almastırıldı.[32]

Sociallıq media

Sociallıq media termini birinshi ret 2004-jılı qollanıldı hám kóbinese sociallıq tarmaq xızmetlerin táriyiplew ushın qollanıladı.

Sociallıq tásir

Veb tiykarındaǵı sociallıq tarmaq xızmetleri siyasiy, ekonomikalıq hám geografiyalıq shegaralardan ótip, ulıwma qızıǵıwshılıqlar hám is-háreketlerge iye adamlardı baylanıstırıwǵa múmkinshilik beredi.[33] Elektron pochta hám tez xabarlar arqalı onlayn jámiyetler jaratıladı, onda sheriklik arqalı sıylıq ekonomikası hám óz-ara altruizm xoshemetlenedi. Informaciya sawǵa ekonomikasına ılayıqlı, sebebi informaciya básekesiz tovar bolıp, ámeliy jaqtan hesh qanday ǵárejetsiz sawǵa etiliwi múmkin.[34] Ilimpazlar "sociallıq" termini tek sociallıq tarmaq platformalarınıń texnologiyalıq ózgesheliklerin esapqa alıw ushın jetkilikli emes ekenin atap ótken.[35] Sonlıqtan, tarmaq sociallıǵınıń dárejesi onıń paydalanıwshılarınıń haqıyqıy háreketleri menen anıqlanıwı kerek. Paydalanıw hám qanaatlanıw kommunikaciya teoriyasına muwapıq, kóbirek adamlar kognitiv, affektiv, jeke integraciyalıq, sociallıq integraciyalıq hám túrli mútájliklerdi qanaatlandırıw ushın internet hám sociallıq medialarǵa ótinish etpekte. Internet texnologiyası mútájliklerin qanaatlandırıw ushın qosımsha sıpatında, óz gezeginde kúndelikli turımısqa, sonıń ishinde qarım-qatnaslar, mektep, shirkew, oyın-zawıq hám shańaraqqa tásir etpekte.[36] Kompaniyalar potencial xızmetkerlerdiń jeke ózgeshelikleri hám minez-qulqın úyreniw usılı sıpatında sociallıq medianı paydalanbaqta. Kóp jaǵdaylarda, basqa jaǵdayda jumısqa alınıwı múmkin bolǵan talaban sociallıq tarmaqlarǵa jaylastırılǵan yamasa jańalıqlar lentasında payda bolǵan qorlaytugın yamasa basqasha unamsız foto súwretler yamasa kommentariyalar sebepli qabıl etilmegen.

Facebook hám basqa sociallıq tarmaq quralları barǵan sayın ilimiy izertlewlerdiń maqseti bolıp atır. Kóp tarawlardaǵı ilimpazlar sociallıq tarmaq saytlarınıń tásirin izertley basladı, bunday saytlardıń jeke basqa, siyasatqa, jeke ómirge, sociallıq kapitalǵa, jaslar mádeniyatına hám bilimlendiriwge qanday tásir etiwi múmkin ekenin izertlep atır. Sonday-aq, izertlewler adamlardıń baylanısta bolıw ushın Facebook ta oflayn dosların qosıp atırǵanın hám bul kóbinese jumıs hám úy turmısı arasındaǵı shegaralardı buzıp atırǵanın kórsetken. Dúnyajúzi boyınsha paydalanıwshılar sociallıq tarmaq saytların alternativ jańalıq deregi sıpatında da paydalanbaqta.[37] Sociallıq tarmaq saytları jańalıqlardı alıw usılımızdı ózgertken dep aytıwǵa boladı,[38] biraq paydalanıwshılardıń bul saytlar arqalı alınǵan mazmunnıń isenimliligine qatnası hár qıylı.[39]

2015-jılǵı izertlewge sáykes, AQSHta Facebook yamasa Twitter paydalanıwshılarınıń 63% bul tarmaqtı ózleriniń tiykarǵı jańalıq deregi dep esaplaydı, bunda kewil kóteriw jańalıqları eń kóp kóriledi. Sońǵı jańalıqlar waqtında, Twitter paydalanıwshıları waqıyaǵa kóbirek qızıǵıwshılıq bildiriwi itimal. Ayırım jaǵdaylarda, eger jańalıq kóbirek siyasiy bolsa, paydalanıwshılar Facebook taǵı baylanıstırılǵan waqıyaǵa kommentariya yamasa like qaldırıw arqalı óz pikirlerın bildiriwi múmkin, al Twitter paydalanıwshıları tek sayttıń lentasın qadaǵalap, maqalanı qayta tweet etedi.[40] Onlayn sociallıq tarmaqtarda dástúrli media qaqpaqlarınıń joqlıǵı sebepli jańalıqlardıń haqıyqıylıǵı hám isenimliligı kemeyiwi múmkin.[41]

2015-jılǵı izertlew 18 den 34 jasqa shekem bolǵan adamlardıń 85% satıp alıw boyınsha sheshim qabıllaw ushın sociallıq tarmaq saytların paydalanatuǵının kórsetedi. Al 55 hám onnan joqarı jastaǵı adamlardıń 65% ten kóbiregi awızeki sózge súyenedi.[42] Bir qansha veb-saytlar qayırqomlıq ushın sociallıq tarmaq modeliniń kúshin paydalana basladı. Bunday modeller basqasha jaǵdayda bólek bolǵan sanaat tarawların hám kishi shólkemlerin qızıǵıwshı paydalanıwshılar menen baylanıstırıw usılın beredi.[43] Sociallıq tarmaqlar adamlarǵa cifrlı baylanısıwdıń basqa usılın beriw menen birge, bul gipertekst jámiyetleri maǵlıwmat hám ideyalardı bólisiwge múmkinshilik beredi, bul eski koncepciya cifrlı ortalıqqa jaylastırılǵan. 2011-jılı HCL Technologies ótkergen izertlew Britaniya jumıs beriwshileriniń 50% jumıs waqtında sociallıq tarmaq saytların/xızmetlerin paydalanıwdı qadaǵan etkenin kórsetken.[44][45]

Izertlew sociallıq tarmaqta qatnasıwdıń adamnıń jalǵızlıq sezimlerine tásiri haqqında hár túrli nátiyjelerdi bergen. Izertlewler kórsetkenindey, adamnıń sociallıq tarmaqtı qanday paydalanıwı onıń jalǵızlıq sezimlerine unamlı yamasa unamsız tásir etiwi múmkin. Mobil jumısshıları bar ayırım kompaniyalar jumısshılarına baylanısta bolıw ushın sociallıq tarmaqtı paydalanıwǵa shaqırǵan. Pedagoglar oqıwshıları menen baylanısta bolıw ushın sociallıq tarmaqtı paydalanbaqta, al ayırım adamlar jaqın qarım-qatnasta bolıw ushın paydalanadı.[46]

Tutınıwshılar sociallıq tarmaq saytların sociallıq media “dawılın” jaratıw ushın paydalanıwı múmkin, bul "Kóp sanlı paydalanıwshı kommentariyaları tárepinen jaratılǵan hám tez payda bolıp, az waqıttan soń joǵalatuǵın, hár qıylı maqsetler (ayıplaw hám qollap-quwatlaw) hám reńler (agressiv hám doslarsha) menen cifrlı artefakt" dep anıqlanadı.[1]

Hár bir sociallıq tarmaq paydalanıwshısı onlayn túrde jaratıwdı tańlaǵan jeke tulǵasına tiykarlanǵan jámiyet jarata aladı.Rob Cover óziniń "Cifrlı jeke tulǵası: Onlayn ózin jaratıw hám baylanısıw" kitabında,[47] sociallıq tarmaqtıń Web 2.0 ge tiykarlanǵanlıǵı, joqarı tezlikli tarmaq onlayn kórsetiwdi vizual hám basqa adamlarǵa baylanıslı etip ózgertkenin, bul jas adamlar ushın jeke sáykeslendiriw processin quramalastırıp, qorqınıshtıń jańa túrlerin jaratqanın aytadı. 2016-jılı jańalıq xabarlarında SNS (sociallıq tarmaq) saytların artıqsha paydalanıw depressiya kórsetkishleriniń artıwı menen baylanıslı bolıwı múmkin ekenligi, SNS paydalanbaytuǵınlarǵa salıstırǵanda bul kórsetkish derlik úsh ese joqarı ekenligi aytılǵan. Dúnya júzi ekspertleri 2030-jılı SNS ti kóbirek paydalanatuǵın adamlarda az paydalanatuǵınlarǵa salıstırǵanda depressiya dárejesi joqarıraq bolatuǵının aytqan.[48] Hatte bir izertlew Facebook ti paydalanıwdıń unamsız tásirleriniń jeke qatnastıń unamlı tásirlerine teń yamasa onnan da joqarı eken degen juwmaqqa keldi.[49]

Kompyuterler hám adam minez-qulqı (Computers in Human Behavior) jurnalındaǵı jaqında shıqqan maqalaǵa sáykes, Facebook sociallıq salıstırıw máselelerin keltirip shıǵarǵan. Paydalanıwshılar qaysı súwretler hám status jańalanıwların jaylastırıwdı tańlay aladı, bul olardıń ómirin maqtaw usılında kórsetiwge múmkinshilik beredi.[50] Bul jańalanıwlar basqa paydalanıwshılarda óz ómirleriniń tómenrek ekenin seziwge alıp keliwi múmkin.[51] Paydalanıwshılar, ásirеse, uqsas ózgeshelikleri yamasa turmıs tárizi bar basqa paydalanıwshılar menen ózlerin salıstırıwǵa beyim bolıwı múmkin, bul ádilirek salıstırıwǵa alıp keledi.[50] Bul salıstırıwlardıń sebepleri ózin joqarı dep esaplaǵan adamlardıń profillerine qarap ózin jaqsılaw maqsetleri menen baylanıslı bolıwı múmkin, ásirеse olardıń turmıs tárizi uqsas hám múmkin bolǵanda.[50] Sonday-aq, adam ózinen tómen dep esaplaǵan paydalanıwshılardıń profillerine qarap, ózin basqalardan joqarı seziwi múmkin.[50] Biraq, Harvard Business Review izertlewi bul maqsetler kóbinese unamsız aqıbetlerge alıp keletuǵının kórsetedi, sebebi Facebook ti paydalanıw abadanlıqtıń tómen dárejesi menen baylanıslı; psixikalıq densawlıqtıń Facebook ti paydalanıw sebepli tómenlegenin kórsetken.[51] Kompyuterler hám adam minez-qulqı (Computers in Human Behavior) jurnalı psixikalıq densawlıqtıń tómen dárejesi sezimleriniń adamlardı Facebook akkauntlarınan waqıt bóliwge májbúrleytuǵının atap ótedi; bul háreketke "Facebook sharshawı" dep ataladı hám sońǵı jıllarda jiyirek ushırasqan.[50]

Sociallıq tarmaqtı paydalanıw jаńа túrdegi qatań baylanıs formasına úles qosqan hám akademiyalıq izertlew bul minez-qulıqtıń bir qansha sociallıq-texnologiyalıq túsindirmelerin atap kórsetken. Bularǵa jeke baylanıslar arqalı berilgen anonimlik,[52] zerigiw yamasa itibar izlew sıyaqlı faktorlar,[53] yamasa onlayn tartıslardıń kóbirek polyarizaciyalanıwınıń nátiyjeleri kiredi.[54] Bul unamsız paydalanıwdıń tásiri onlayn kiberbulling hám onlayn trolling keń tarqalıwı arqalı bayqalǵan.

Ózgeshelikleri

Tiykarǵı ózgeshelikler

Boyd hám Ellisonnıń 2007-jılǵı "Nege jaslar sociallıq tarmaq saytların jaqsı kóredi: Tarmaqlasqan jámiyetshiliktiń jasóspirimler sociallıq turmısındaǵı ornı" maqalasına sáykes, sociallıq tarmaq saytları adamlarǵa tómendegi múmkinshilik beretuǵın bir qansha texnikalıq ózgesheliklerdi bólisedi: ashıq/yarım ashıq profil jaratıw, baylanısta bolǵan basqa paydalanıwshılardıń dizimin dúziw hám sistema ishinde óz baylanıslar dizimin kóriw. Bulardıń eń ápiwayısı - saytta paydalanıwshı bolǵan "doslar" dizimi menen kórinetuǵın profiller. "Sociallıq tarmaq saytları: Anıqlama, tariyxı hám ilimiy izertlew" atamasındaǵı maqalada boyd hám Ellison Sundenniń (2003) profillerdi "adamnıń ózin jazıw arqalı jarata alatuǵın" unikal betler sıpatındaǵı táriyipin qabıl etedi.[2] Profil jas, jaylasqan orın, qızıǵıwshılıqlar t.b. sıyaqlı sorawlarǵa berilgen juwaplardan jasaladı. Ayırım saytlar paydalanıwshılarǵa súwretler jaylastırıwǵa, multimedia mazmun qosıwǵa yamasa profildiń kórinisi hám sezimin ózgertiwge ruqsat etedi. Basqaları, mısalı Facebook, paydalanıwshılarǵa moduller yamasa "Qosımshalar" qosıw arqalı ózleriniń profilin jaqsılawǵa ruqsat etedi.[2] Kóp saytlar paydalanıwshılarǵa blog jazıwların jaylastırıwǵa, uqsas qızıǵıwshılıqları bar basqalardı izlewge hám baylanıslar dizimin dúziwge hám bólisiwge ruqsat etedi. Paydalanıwshı profillerinde kóbinese doslar hám basqa paydalanıwshılardıń kommentariyalarına arnalǵan bólim boladı. Paydalanıwshı jeke ómirin qorǵaw ushın, sociallıq tarmaqlar ádettе paydalanıwshılarǵa kim olardıń profilin kóre alatıǵının, olar menen baylanısa alatuǵının, olardı baylanıslar dizimіne qosa alatuǵının  t.b. tańlaw múmkinshiligin beretuǵın basqarıw qurallarına iye boladı.

Ilim

Talqılanıp atırǵan basqa bir qollanıw - ilim jámiyetlerinde sociallıq tarmaqtı paydalanıw. Djulia Porter Libeskind hám basqalar jańa biotexnologiya firmaları ilimiy bilimlerdi almasıw ushın sociallıq tarmaq saytların qanday paydalanıp atırǵanı haqqında izertlew járiyaladı.[55] Olar óz izertlewinde maǵlıwmat hám bilimlerdi bir-biri menen bólisiw arqalı "ózin-ózi qamtıǵan ierarxiyalıq shólkemde múmkin bolmaǵan usıllarda óz úyreniwlerin hám iykemliligin arttıra alatuǵının" aytadı. Sociallıq tarmaq ilimiy toparlarǵa óz bilim bazasın keńeytiwge hám ideyalar menen bólisiwge imkaniyat bermekte hám bul jańa baylanıs qurallarısız olardıń teoriyaları "izolyaciyalanǵan hám áhmiyetsiz" bolıp qalıwı múmkin edi. Izertlewshiler kásiplik qatnasıqlardı saqlaw hám rawajlandırıw ushın sociallıq tarmaqlardan jiyі paydalanbaqta.[56] Olar sociallıq baylanıslar hám kásiplik qatnaslardı bekkemlew, doslar hám kásiplesler menen baylanısta bolıw hám óz baylanıslarınıń ne islep atırǵanın kóriw menen qızıǵadı. Bul olardıń ortaq qızıǵıwshılıq tarawları boyınsha sherikleslik ornatıw hám bilim almasıw ushın dosları hám kásiplesleriniń is-háreketleri hám waqıyaları haqqında jańalanıp turıw zárúrligi menen baylanıslı bolıwı múmkin.[57]

Sociallıq tarmaqlar sonday-aq ilimpazlardıń izertlew nátiyjelerin xabarlaw hám jámiyetlik baylanıs quralı sıpatında hám birdey kásiplik qızıǵıwshılıqları bar adamlardı baylanıstırıw ushın paydalanılmaqta, olardıń paydalı tárepleri pánge baylanıslı ózgeriwi múmkin.[58] Kásiplik maqsetler ushın sociallıq tarmaqtıń eń qızıqlı tárepleri - olardıń maǵlıwmat tarqatıw hám kóp sanlı kásiplik baylanıslarǵa eksponencial túrde erisiw imkaniyatları. Academia.edu, LinkedIn, Facebook hám ResearchGate sıyaqlı sociallıq tarmaqlar kásiplik toparlar hám betlerge qosılıw, maqalalar hám nátiyjeler menen bólisiw, waqıyalardı járiyalaw, máselelerdi talqılaw hám debatlar jaratıw múmkinshiligin beredi. Academia.edu izertlewshiler tárepinen keń qollanılmaqta, onda olar sociallıq tarmaq hám ilimiy normalar aralasıwına ámel etedi. ResearchGate te izertlewshiler tárepinen keń qollanılmaqta, ásirеse óz baspa shıǵarmaların tarqatıw hám talqılaw ushın, bunda ol tek basqa ilimpazlardan keńirek auditoriyaǵa qızıǵıwshılıq oyatqan sıyaqlı. Sońǵı jıllarda hár qıylı akademiyalıq jámiyetlerde ResearchGate hám Academia nı paydalanıw barǵan sayın kóbirek úyrenilmekte.

Bilimlendiriw

Sociallıq tarmaq platformalarınıń payda bolıwı oqıwshılardıń texnologiya menen baylanısıw usıllarına da tásir etiwi múmkin. Bir neshe jıl dawamında, Prensky (2001) tárepinen usınılǵan Cifrlıq Jergilikli hám Cifrlıq Immigrantlar arasındaǵı bóliniwi, belgili bir jas diapazonındaǵı adamlardıń - ásirese 1980-jıldan burın hám keyin tuwılǵanlardıń - texnologiyanı qollanıw jeńilligi boyınsha salıstırmalı túrde anıq kórinis dep esaplanıp kelgen. Biraq, Prensky teoriyası kóp jaqtan biykarlanǵan, eń bolmaǵanda sociallıq tarmaq saytlarınıń keń tarqalıwı sebepli hám White hám Le Cornu usınǵan "Keliwshiler" hám "Turǵınlar" (2011) sıyaqlı basqa metaforalar kóbirek qollanılmaqta. Mektep kitapxanalarında onlayn sociallıq tarmaqlardı qollanıw da barǵan sayın keń tarqalmaqta hám olar potencial kitapxana paydalanıwshıları menen baylanısıw, sonday-aq jeke mektep kitapxanaları tárepinen kórsetiletuǵın xızmetlerdi keńeytiw ushın qollanılmaqta. Sociallıq tarmaqlar hám olardıń bilimlendiriw maqsetinde qollanılıwı kóp izertlewshilerdiń qızıǵıwshılıǵın oyatpaqta. Pew Research Center joybarı, Pew Internet dep ataladı, 2009-jılı AQSH boyınsha sorawnama ótkizdi hám 2010-jıl fevral ayında 47% amerikali úlkenlerdiń sociallıq tarmaq veb-saytın qollanatuǵının járiyaladı. Sol sorawnama 73% onlayn jaslardıń SNS (sociallıq tarmaq xızmetleri) qollanatuǵının anıqladı, bul 2008-jıldaǵı 65% hám 2006-jıldaǵı 55% kórsetkishlerinen joqarı.[59] Sońǵı izertlewler sociallıq tarmaq xızmetleri kásiplik bilimlendiriw, oqıw baǵdarlaması hám úyreniw tarawlarında múmkinshilikler jaratıwın kórsetken. Biraq, bul tarawda sheklewler de bar. Ásirese Afrikada ótkerilgen izertlewler studentler arasında sociallıq tarmaqlardı qollanıw olardıń akademiyalıq turmısına keri tásir etetuǵının ashıp bergen. Bul olardıń qollanılıwı dıqqattı bóletuǵını, sonday-aq studentlerdiń bunday texnologiyalardı qollanıwǵa kóp waqıt jumsaytıǵını menen tiykarlanadı.

Albayrak hám Yildirim (2015) sociallıq tarmaq saytlarınıń bilimlendiriw maqsetinde qollanılıwın izertledi. Olar studentlerdiń Facebooktı Kurs Basqarıw Sisteması (KBS) sıpatında qollanıwın úyrendi hám olardıń izertlew nátiyjeleri Facebooktıń KBS sıpatında studentlerdiń diskussiyalarda qatnasıwın hám oqıtıwshılar menen studentler arasındaǵı klass sırtındaǵı baylanıstı arttırıw potencialına iye ekenligin kórsetedi.[60]

Kásiplik qollanıw

Sociallıq tarmaq xızmetleriniń kásiplik qollanılıwı belgili bir qızıǵıwshılıq tarawındaǵı basqa kásipler qánigeler menen baylanısıw ushın tarmaq saytın qollanıwdı bildiredi. Bunday sociallıq tarmaq xızmetleri "Káryeraǵa baǵdarlanǵan sociallıq tarmaq bazarları (KBSTB)" dep ataladı. LinkedIn buǵan mısal boladı hám kompaniyalar menen jańa biznes baylanıslar ornatıwdı yamasa aldıńǵı kásiplesler, sheriklesler hám klientler menen baylanısta bolıwdı qáleytuǵın kásip iyelerine arnalǵan sociallıq tarmaq veb-saytı bolıp tabıladı. LinkedIn tek ǵana kásiplik sociallıq qollanıwdı emes, al sonıń menen birge adamlardı óz profillerine jeke qásiyetlerin qosıwǵa úgitleydi - bul onı rezyumege qaraǵanda jeke xarakterge iye.[61] LinkedIn ge uqsas veb-saytlar (sonday-aq kompaniyalar menen jumıs múmkinshiliklerin izlep atırǵan kásip iyelerine baǵdarlanǵan) AngelList, XING, Goodwall, The Dots,[62] Jobcase, Bark.com hám basqalardı óz ishine aladı. Sonday-aq, freelance bazarı veb-saytları da (freelance jumısqa baǵdarlanǵan) bar.

Házir basqa sociallıq tarmaq saytları da usı usılda qollanılmaqta. Twitter kásiplik rawajlanıw hám járiyalaw ushın tiykarǵı qural bolıp qaldı[63] hám onlayn SNS'ler bar sociallıq baylanıslardı saqlaw hám jańa baylanıslar ornatıwdı qollap-quwatlaydı. Onlayn jámáátler haqqındaǵı dáslepki izertlewlerdiń kópshiligi bul sistemalardı qollanıwshı adamlar óz aldınnan bar sociallıq toparı yamasa ornınan tıs basqalar menen baylanısadı, bul olardı ortaq geografiyaǵa emes, al ortaq qızıǵıwshılıqlar dógereginde jámáátler dúziwge erkinlik beredi dep boljadı.[64] Basqa izertlewshiler tarmaq saytlarınıń kásiplik qollanılıwı "sociallıq kapital" payda etedi dep kórsetken. Jeke adamlar ushın sociallıq kapital adamǵa ózi tiyisli bolǵan tarmaqlar aǵzalarınan resurslar alıw imkániyatın beredi.[65] Bul resurslar paydalı informaciya, jeke qatnasıqlar yamasa toparlar dúziw qábileti túrinde bolıwı múmkin. Sonday-aq, bul xızmetler ishindegi tarmaqlar basqalar dúzgen arnawlı qızıǵıwshılıq toparlarına qosılıw arqalı yamasa óziń dúzip basqalardı qosılıwǵa shaqırıw arqalı da ornatılıwı yamasa qurılıwı múmkin.[66]

Oqıw baǵdarlamasında qollanıw

Doring, Bich hám O'Brienniń pikiri boyınsha, keleshektegi inglis tili oqıw baǵdarlaması jаsóspirimlerdiń bir-biri menen baylanısıw usıllarındaǵı áhmiyetli ózgerislerdi tán alıwı kerek.[67] Sociallıq tarmaq xızmetleriniń oqıw baǵdarlamasında qollanılıwı oqıw baǵdarlaması menen baylanıslı resurslar menen bólisiwdi de óz ishine alıwı múmkin. Oqıtıwshılar studentler ushın oqıw baǵdarlaması menen baylanıslı mazmundı tabıw hám talqılaw ushın paydalanıwshılar tárepinen jaratılǵan mazmundı qollanadı. Kóplegen studentler arasında sociallıq tarmaq xızmetleriniń keń tarqalıwına juwap retinde, oqıtıwshılar dástúrli klass ortalıǵında oqıtıw hám úyreniwdi tolıqtırıw ushın sociallıq tarmaqlardı barǵan sayın kóbirek qollanbaqta. Bul usıl menen olar dóretiwshilik, haqıyqıy hám iykemli, sızıqlı emes úyreniw tájiriybesi arqalı bar oqıw baǵdarlamasın bayıtıw ushın jańa múmkinshilikler bere aladı.[68] English, baby! hám LiveMocha sıyaqlı ayırım sociallıq tarmaqlar anıq túrde bilimlendiriwge baǵdarlanǵan hám oqıw mazmunın bilimlendiriw teńlesler ortalıǵı menen birlestiredi.[69]Kópshilik sociallıq tarmaq xızmetlerine ornatılǵan jańa Web 2.0 texnologiyaları global kólemde konferenciyalar ótkeriwdi, óz-ara tásirdi, dóretiwshilikti, izertlewge, bul oqıtıwshılarǵa oqıw baǵdarlaması resursların bólisiw, qayta islew hám qayta maqsetke baǵdarlaw imkániyatın beredi. Qısqasha aytqanda, sociallıq tarmaq xızmetlerı izertlew tarmaqları bolıw menen birge úyreniw tarmaqları da bola aladı.[70]

Úyreniw maqsetinde qollanıw

Jańa cifrlı sawatlılıqtıń oqıtıwshıları hám jaqlawshıları sociallıq tarmaqlar formal hám formal emes úyreniwde áhmiyetli bolǵan kóshiriw múmkin, texnikalıq hám sociallıq kónlikpelerdiń rawajlanıwın xoshemetleytuǵınına isenimli.[71] Formal úyreniw ortalıǵında maqsetler yamasa wazıypalar sırttaǵı bólim yamasa agentlik tárepinen belgilenedi. Twitterde jazıw, tez xabar jiberiwshi yamasa blog jazıw studentlerdiń qatnasıwın arttıradı. Ádette sabaqta qatnaspaytuǵın studentler sociallıq tarmaq xızmetleri arqalı qatnasıwǵa kóbirek moyın burıwı múmkin. Tarmaq dúziw qatnasıwshılarǵa dál waqtında úyreniw hám joqarı dárejedegi qatnasıw múmkinshiligin beredi.[72] SNSlerdi qollanıw oqıtıwshılarǵa belgilengen oqıw baǵdarlamasın jaqsılaw imkaniyatin beredi. Úyreniw tájiriybeleri studentler kún sayın kewil kóteriw ushın qollanıwshı veb-saytqa engizilgende, studentler úyreniwdiń kúndelikli turmıstıń bir bólegi bolıwı múmkin hám bolıwı kerek ekenligin túsinedi.[73] bólek hám baylanıssız bolıwı shárt emes. 

Formal emes úyreniw úyreniwshiniń maqsetler hám wazıypalardı belgilewinen ibarat. Media endi tek ǵana insan mádeniyatına tásir etip qoymay, olar insan mádeniyatı bolıp esaplanadı dep aytılǵan.[74] 13 hám 18 jas aralıǵındaǵı paydalanıwshılardıń bunday joqarı sanı menen bir qansha kónlikpeler rawajlanadı. Qatnasıwshılar sociallıq tarmaq xızmetleri arqalı sharlawdı tańlaw arqalı texnikalıq kónlikpelerdi jetilistiredi. Buǵan tez xabar jiberiw yamasa status jańalaw sıyaqlı elementar elementler kiredi. Jańa media kónlikpeleriniń rawajlanıwı jaslarǵa cifrlı dúnyada isenimlilik penen júriwge (sharlawǵa) járdem beriwde eń áhmiyetli bolıp esaplanadı.

Sociallıq tarmaq xızmetleri Djenkins (2006) "qatnasıwshı mádeniyat" dep ataytuǵın nárse arqalı úyreniwdi kúsheytedi. Qatnasıwshı mádeniyat qatnasıwǵa, bólisiwge, ustazlıq etiwge hám sociallıq óz-ara tásir ushın múmkinshilik beretuǵın keńislikten ibarat. Sociallıq tarmaq xızmetleriniń qatnasıwshıları bul múmkinshilikten paydalanıwı múmkin. Onlayn qatnasıwshı hám sociallıq úyreniw túrindegi formal emes úyreniw, oqıtıwshılar ushın studentler ózi menen sáykeslendiretuǵın material hám ideyalardı jasırın kirgiziwdiń ajayıp quralı bolıp tabıladı hám sonıń ushın, ekinshi tártipte, studentler ádette formal ortalıqta úyretiletuǵın kónlikpelerdi sociallıq úyreniwdiń qızıqlı hám tartımlı ortalıǵında úyrenedi. Twitter sıyaqlı saytlar studentlerge haqıyqıy waqıt rejiminde basqalar menen sáwbetlesiw hám birge islesiw múmkinshiligin beredi.

Sociallıq tarmaq xızmetleri úyreniwshiler ushın virtual "keńislik" beredi. Djeyms Gi (2004) jaqınlıq keńislikleri qatnasıwdı, birge islesiwdi, bólistiriwdi, qánigeliktiń tarqalıwın hám baylanıslılıqtı ámelge asıradı dep usınıs etedi. Dizimnen ótken paydalanıwshılar bilimdi bólisedi hám izleydi, bul formal emes úyreniwge úles qosadı.

Sociallıq óz-ara tásir

Adamlar jańa doslar tabıw, eski dosların tabıw yamasa ózlerine uqsas máseleler yamasa qızıǵıwshılıqları bar adamlardı tabıw ushın sociallıq tarmaq saytların qollanadı, bul niche networking dep ataladı. Barǵan sayın kóbirek qatnasıqlar hám dostlıqlar onlayn qáliplesip, keyin oflayn ortalıqqa kóshirilmekte. Psixolog hám Gamburg universitetiniń professori Erich H. Witte onlayn baslanǵan qatnasıqlardıń tabıslı bolıw itimallıǵı joqarı ekenligin aytadı. Bul jaǵdayda, sociallıq tarmaq veb-saytlarındaǵı doslar arasındaǵı baylanıs kúshin boljawshı izertlewler bar[75] Bir onlayn tanısıw saytı barlıq nekelerdiń 2% óziniń saytında baslanadı dep tákirarlaydı, bul kúnine 236 nekege teń. Basqa saytlar besten bir qatnasıqtıń onlayn baslanatuǵının aytadı.

Paydalanıwshılar ózlerin qızıqtıratuǵın mazmundı basqalar menen bólispey, al ózi haqqında jaqsı tásir qaldıratuǵın mazmundı bólisedi. Sociallıq tarmaqtıń sociallıq óz-ara tásirge áhmiyetli tásir etkeni menen barlıǵı kelisken, bul tásirdiń tábiyatı tolıq unamlı ekenligi haqqında áhmiyetli kelispewshilik bar. Bir qansha alımlar internet baylanısınıń keri tásirlerinde de izertlew alıp barǵan. Bul izertlewshiler baylanıstıń bul túri dástúrli betpe-bet sociallıq óz-ara tásirdiń jarlı versiyası ekenligin hám sonıń ushın sociallıq tarmaqqa tolıq súyenetuǵın paydalanıwshılar ushın jalǵızlıq hám depressiya sıyaqlı keri nátiyjelerin payda etetuǵının tákirarlaǵan. Tek ǵana onlayn baylanısqa kirisiw arqalı jámáátler, shańaraqlar hám basqa sociallıq toparlar arasındaǵı óz-ara tásirler hálsireydi.[76]

Eń úlken sociallıq tarmaq xızmetleri

Tómendegiler Statista tárepinen 2024-jıl yanvar ayında járiyalanǵan, belsendi paydalanıwshılar sanı boyınsha tártiplengen eń iri sociallıq tarmaq xızmetleriniń dizimi:[77]

Xızmet Aktiv paydalanıwshılar (millionlaǵan)
Facebook 3,049
YouTube 2,491
WhatsApp* 2,000
Instagram 2,000
TikTok 1,562
WeChat 1,336
Facebook Messenger 979
Telegram 800
Douyin** 752
Snapchat 750
Kuaishou 685
X (Twitter) 619
Sina Weibo 605
QQ 558
Pinterest 482

Derekler

  1. ↑ Obar, Jonathan A.; Wildman, Steve (October 2015). "Social media definition and the governance challenge: An introduction to the special issue". Telecommunications Policy 39 (9): 745–750. doi:10.1016/j.telpol.2015.07.014. ISSN 0308-5961. 
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 boyd, danah M.; Ellison, Nicole B. (October 2007). "Social Network Sites: Definition, History, and Scholarship". Journal of Computer-Mediated Communication 13 (1): 210–230. doi:10.1111/j.1083-6101.2007.00393.x.  Silteme kórsetiwdegi qátelik: Invalid <ref> tag; name "Boyd & Ellison 2007" defined multiple times with different content
  3. ↑ Mlaïki, Alya; Walsh, Isabelle (17 February 2017). "Why Do We Continue Using Social Networking Sites? The Giving Loop that feeds Computer-Mediated Social Ties". Systèmes d'Information et Management 22 (2): 5–47. doi:10.3917/sim.172.0005. 
  4. ↑ Joseph, R. (1993), „Touch Me—Feel Me—Feed Me— Kiss Me!“, The Naked Neuron, 71–98-bet, doi:10.1007/978-1-4899-6008-5_4, ISBN 978-0-306-44510-1 {{citation}}: Unknown parameter |publisher= ignored (járdem)
  5. ↑ „Company Info“. Facebook Newsroom. 15-noyabr 2015-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 12-aprel 2018-jıl.
  6. ↑ Thelwall, Mike „Chapter 2 Social Network Sites“,. Social Networking and the Web, Advances in Computers, 2009 — 19–73 bet. DOI:10.1016/S0065-2458(09)01002-X. ISBN 9780123748119. 
  7. ↑ Lunden. „73% Of U.S. Adults Use Social Networks, Pinterest Passes Twitter In Popularity, Facebook Stays On Top“. TechCrunch (30-dekabr 2013-jıl). 27-oktyabr 2015-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 17-oktyabr 2015-jıl.
  8. ↑ 8,0 8,1 Buettner, Ricardo (2017). "Getting a job via career-oriented social networking markets: The weakness of too many ties". Electronic Markets 27 (4): 371–385. doi:10.1007/s12525-017-0248-3. 
  9. ↑ Dunbar, R.. "PSYCHOLOGY: Evolution of the Social Brain". Science 302 (5648): 1160–1161. doi:10.1126/science.1092116. 
  10. ↑ 10,0 10,1 Granovetter, Mark. "The Strength of Weak Ties: A Network Theory Revisited". Sociological Theory 1: 201–233. doi:10.2307/202051. 
  11. ↑ Tong, Stephanie Tom. "Too Much of a Good Thing? The Relationship Between Number of Friends and Interpersonal Impressions on Facebook". Journal of Computer-Mediated Communication 13 (3): 531–549. doi:10.1111/j.1083-6101.2008.00409.x. 
  12. ↑ 12,0 12,1 Utz, Sonja. "Is LinkedIn making you more successful? The informational benefits derived from public social media". New Media & Society 18 (11): 2685–2702. doi:10.1177/1461444815604143. 
  13. ↑ Buettner, Ricardo. "Innovative Personality-based Digital Services". PACIS 2016 Proceedings. 
  14. ↑ Gonçalves, Bruno. "Modeling Users' Activity on Twitter Networks: Validation of Dunbar's Number". PLOS ONE 6 (8): e22656. doi:10.1371/journal.pone.0022656. 
  15. ↑ Hofer, Matthias. "Perceived bridging and bonding social capital on Twitter: Differentiating between followers and followees". Computers in Human Behavior 29 (6): 2134–2142. doi:10.1016/j.chb.2013.04.038. 
  16. ↑ Buettner, Ricardo. Bioinspired Models of Network, Information, and Computing Systems, 2010 — 1–10 bet. DOI:10.1007/978-3-642-12808-0_1. 
  17. ↑ Buettner, Ricardo. "Personality as a predictor of Business Social Media Usage: an Empirical Investigation of Xing Usage Patterns". PACIS 2016 Proceedings. 
  18. ↑ Buettner, Ricardo. 2016 49th Hawaii International Conference on System Sciences (HICSS), 2016 — 2206–2215 bet. DOI:10.1109/HICSS.2016.277. 
  19. ↑ 19,0 19,1 Kane, Gerald C. (2014). "What's Different about Social Media Networks? A Framework and Research Agenda". MIS Quarterly 38 (1): 274–304. doi:10.25300/MISQ/2014/38.1.13. 
  20. ↑ Büttner, Ricardo (2006). "The State of the Art in Automated Negotiation Models of the Behavior and. Information Perspective". ITSSA 1 (4): 351–356. 
  21. ↑ Landes, Jürgen. E-Commerce and Web Technologies, 2012 — 149–162 bet. DOI:10.1007/978-3-642-32273-0_13. 
  22. ↑ Buettner, Ricardo. "A User's Cognitive Workload Perspective in Negotiation Support Systems: An Eye-tracking Experiment". PACIS 2016 Proceedings. 
  23. ↑ Levin, Daniel Z.. "The Strength of Weak Ties You Can Trust: The Mediating Role of Trust in Effective Knowledge Transfer". Management Science 50 (11): 1477–1490. doi:10.1287/mnsc.1030.0136. 
  24. ↑ De Meo, Pasquale (2014). "On Facebook, most ties are weak". Communications of the ACM 57 (11): 78–84. doi:10.1145/2629438. 
  25. ↑ Freeman, Linton C. (1977). "A Set of Measures of Centrality Based on Betweenness". Sociometry 40 (1): 35–41. doi:10.2307/3033543. 
  26. ↑ 26,0 26,1 Miritello, Giovanna. "Limited communication capacity unveils strategies for human interaction". Scientific Reports 3 (1): 1950. doi:10.1038/srep01950. 
  27. ↑ Cotriss, David (May 29, 2008). "Where are they now: TheGlobe.com". The Industry Standard. http://www.thestandard.com/news/2008/05/29/where-are-they-now-theglobe-com. 
  28. ↑ Kaplan, Andreas M.; Haenlein, Michael (January 2010). "Users of the world, unite! The challenges and opportunities of Social Media". Business Horizons 53 (1): 59–68. doi:10.1016/j.bushor.2009.09.003. 
  29. ↑ Seminerio. „The Open Diary Takes Off“. ZDNet (1-dekabr 1998-jıl). 23-mart 2019-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 11-aprel 2018-jıl.
  30. ↑ Island. „From Friendster To MySpace To Facebook: The Evolution and Deaths Of Social Networks“. longislandpress.com (30-sentyabr 2010-jıl). 28-sentyabr 2013-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 7-avgust 2013-jıl.
  31. ↑ Gibby Miller. „Inventing the Social Network“. bnet.com (6-oktyabr 2008-jıl). 1-oktyabr 2011-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 7-avgust 2013-jıl.
  32. ↑ Kazeniac. „Social Networks: Facebook Takes Over Top Spot, Twitter Climbs“. Blog.compete.com (9-fevral 2009-jıl). 21-iyul 2011-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 7-avgust 2013-jıl.
  33. ↑ „Social networking goes global“. comscore.com (2007). 19-avgust 2007-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 9-sentyabr 2007-jıl.
  34. ↑ Economic Incentives in Markets for Information and Innovation. 1990. 
  35. ↑ Information, Interactivity, and Social Media.. 2014. 
  36. ↑ „uses and gratification theory“ (3-fevral 2010-jıl). 30-sentyabr 2015-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 30-sentyabr 2015-jıl.
  37. ↑ „Usage of social media as a news source worldwide 2020“ (en). Statista. Qaraldı: 2-sentyabr 2020-jıl.
  38. ↑ Martin. „How Social Media Has Changed How We Consume News“ (en). Forbes. Qaraldı: 2-sentyabr 2020-jıl.
  39. ↑ „People say they regularly see false and misleading content on social media – but also new ideas“ (en-US). Pew Research Center: Internet, Science & Tech (13-may 2019-jıl). Qaraldı: 2-sentyabr 2020-jıl.
  40. ↑ Shearer. „The Evolving Role of News on Twitter and Facebook“. Pew Research Center's Journalism Project (14-iyul 2015-jıl). 27-oktyabr 2019-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 17-noyabr 2019-jıl.
  41. ↑ Peck, Andrew (2020). A Problem of Amplification: Folklore and Fake News in the Age of Social Media. https://www.jstor.org/stable/10.5406/jamerfolk.133.529.0329. 
  42. ↑ Mody. „Facebook Preferred by Youngsters. Older lot still prefer "Word of Mouth" as the Most Trusted Source of Medium“ (14-oktyabr 2015-jıl). 26-aprel 2016-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 13-aprel 2016-jıl.
  43. ↑ Silverman, Rachel Emma (21 August 2007). "A New Generation Reinvents Philanthropy". https://www.wsj.com/articles/SB118765256378003494. 
  44. ↑ "Half of employees banned from Facebook at work". 11 May 2011. https://www.telegraph.co.uk/technology/facebook/8506380/Half-of-employees-banned-from-Facebook-at-work.html. 
  45. ↑ „50% of British employers have banned Facebook from the office. What do you think?“. OfficeFreedom (11-may 2011-jıl). 15-may 2011-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 11-may 2011-jıl.
  46. ↑ Matook, Sabine; Cummings, Jeff; Bala, Hillol (15 April 2015). "Are You Feeling Lonely? The Impact of Relationship Characteristics and Online Social Network Features on Loneliness". Journal of Management Information Systems 31 (4): 278–310. doi:10.1080/07421222.2014.1001282. https://espace.library.uq.edu.au/view/UQ:357027/ERAUQ357027.pdf. 
  47. ↑ Silteme kórsetiwdegi qátelik: Жарамсыз <ref> тегі; no text was provided for refs named Cover
  48. ↑ 송, 영오 (March 23, 2016). "SNS 자주 방문하면 우울증 걸릴 확률 2.7배". http://news.naver.com/main/hotissue/read.nhn?mid=hot&sid1=103&cid=3118&iid=1197260&oid=296&aid=0000026697&ptype=021. 
  49. ↑ Shakya, Holly B. (16 January 2017). Association of Facebook Use With Compromised Well-Being: A Longitudinal Study. 
  50. ↑ 50,0 50,1 50,2 50,3 50,4 Cramer, Emily M.; Song, Hayeon; Drent, Adam M. (November 2016). "Social comparison on Facebook: Motivation, affective consequences, self-esteem, and Facebook fatigue". Computers in Human Behavior 64: 739–746. doi:10.1016/j.chb.2016.07.049. 
  51. ↑ 51,0 51,1 Shakya, Holly B.; Christakis, Nicholas A. (16 January 2017). "Association of Facebook Use With Compromised Well-Being: A Longitudinal Study". American Journal of Epidemiology 185: 203–211. doi:10.1093/aje/kww189. 
  52. ↑ Buckels, Erin E.; Trapnell, Paul D.; Paulhus, Delroy L. (September 2014). "Trolls just want to have fun". Personality and Individual Differences 67: 97–102. doi:10.1016/j.paid.2014.01.016. 
  53. ↑ Shachaf, Pnina; Hara, Noriko (June 2010). "Beyond vandalism: Wikipedia trolls". Journal of Information Science 36: 357–370. doi:10.1177/0165551510365390. 
  54. ↑ Ward, Stephen; McLoughlin, Liam (2020-01-02). "Turds, traitors and tossers: the abuse of UK MPs via Twitter". The Journal of Legislative Studies 26: 47–73. doi:10.1080/13572334.2020.1730502. 
  55. ↑ Liebeskind, Julia Porter (1996). Social Networks, Learning, and Flexibility: Sourcing Scientific Knowledge in New Biotechnology Firms. https://escholarship.org/uc/item/4480h6s7. Retrieved November 17, 2019. 
  56. ↑ Bianchini. „Social Networks for Scientists“. MyScienceWork (14-may 2012-jıl). 22-fevral 2014-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 22-aprel 2014-jıl.
  57. ↑ Ferri, Fernando (20 September 2011). New forms of social and professional digital relationships: the case of Facebook. 
  58. ↑ Bianchini. „Scientific Social Networks: Different Approaches for Different Disciplines“. MyScienceWork (4-iyul 2012-jıl). 3-iyul 2015-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 17-oktyabr 2015-jıl.
  59. ↑ Lenhart, Amanda; Purcell, Kristen; Smith, Aaron; Zickuhr, Kathryn. Social Media & Mobile Internet Use Among Teens and Young Adults. Millennials. Pew Internet & American Life Project, February 3, 2010. 
  60. ↑ Albayrak, D.; Yildirim, Z. Using Social Networking Sites for Teaching and Learning: Students' Involvement in and Acceptance of Facebook as a Course Management System. 
  61. ↑ Arruda. „22 LinkedIn Secrets LinkedIn Won't Tell You“. Forbes (4-mart 2014-jıl). 24-sentyabr 2015-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 17-oktyabr 2015-jıl.
  62. ↑ „7 professional network alternatives to LinkedIn for job seekers“. 21-sentyabr 2020-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 12-noyabr 2020-jıl.
  63. ↑ Davis. Social Networking Goes to School. 
  64. ↑ Ellison; Steinfield, Charles (2007). The Benefits of Facebook "Friends:" Social Capital and College Student's Use of Online Social Network Sites. pp. 1143–1168. 
  65. ↑ Kelly; Antonio. Teacher peer support in social network sites.. pp. 138–149. 
  66. ↑ Knobel, Michelle; Lankshear, Colin. Digital Literacy and Participation in Online Social Networking Spaces. New York: Peter Lang, 2008 — 249–278 bet. 
  67. ↑ Doering; Beach, Richard. Infusing Multimodal Tools and Digital Literacies into an English Education Program. pp. 41–60. 
  68. ↑ Buzzetto-More (2010). Social Networking in Undergraduate Education. pp. 63–90. 
  69. ↑ „2012 Learn English Comparisons“. Top Ten Reviews. 1-sentyabr 2012-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 3-sentyabr 2012-jıl.
  70. ↑ Mason, Robin. E-Learning and Social Networking Handbook Resources for Higher Education. Hoboken: Rutledge, 2008 — 1–24 bet. 
  71. ↑ On the Rapid Rise of Social Networking Sites: New Findings and Policy Implications. December 2010. http://eprints.lse.ac.uk/30124/1/On_the_rapid_rise_of_social_networking_(LSERO_version).pdf. Retrieved July 16, 2012. 
  72. ↑ Enhancing Classroom Learning Experience by Providing Structures to Microblogging-Based Activities. 1 January 2012. https://digitalcommons.odu.edu/stemps_fac_pubs/2/. Retrieved November 17, 2019. 
  73. ↑ „How to Integrate Technology in the Classroom“ (en). School of Education (3-avgust 2020-jıl). Qaraldı: 7-mart 2023-jıl.
  74. ↑ Graber, Diana; Mendoza, Kelly (10 September 2013). "New Media Literacy Education (NMLE): A Developmental Approach". Journal of Media Literacy Education 4 (1). https://digitalcommons.uri.edu/jmle/vol4/iss1/8/. Retrieved November 17, 2019. 
  75. ↑ Kaushal, R. (2016). "Tie strength prediction in OSN". 2016 3rd International Conference on Computing for Sustainable Global Development (INDIACom). https://ieeexplore.ieee.org/document/7724383. Retrieved February 18, 2020. 
  76. ↑ Bargh, John A.. The Internet and Social Life. 
  77. ↑ „Most famous social network sites worldwide as of July 2023, ranked by number of active users (in millions)“. Statista. Qaraldı: 5-iyul 2023-jıl.
«https://kaa.wikipedia.org/w/index.php?title=Sociallıq_tarmaq&oldid=92550» saytınan alınǵan