Wálayat

Wálayat — Aymaqlıq birlik. Orta ásirlerden belgili. Shıǵıstıń ayırım mámleketleri (Awǵanstan, Túrkiya hám basqa ), sonıń menen birge Orta Aziya xanlıqları wálayatlarǵa bólingen. 1924-jıl shórolar ótkergen milliy-mámleket shegaralanıwı Ramazan yaki Qurban hayttan aldıńǵı kúninde Túrkstan ASSR 6 wálayat — Sirdárya, Samarqand, Ferǵana, Zakaspiy (Túrkmenstan ), Jetisuw, Amiwdárya wálayatları, bir qansha uyezd hám volostlardan ibarat bolǵan. XXSR bolsa 3 wálayat hám Xiywa rayonına, BXSR 15 wálayatqa bólingen edi. Wálayat óz gezeginde rayonlarǵa, rayon bolsa keshlerge bólingen. 1925-jıl 13-yanvardan uyezd dep júritile basladı. Keyin ala orıssha „oblast“ atı menen qayta dúzildi. Ózbek tili mámleket tiline aylanıwı múnásebeti menen tariyxıy aymaqlıq birlik atı retinde „wálayat“ sózi qayta tiklendi.

Ózbekstan Respublikasınıń ámeldegi (1992) Konstitusiyasında (68-statya ) Ózbekstan Respublikası wálayatlar, rayonlar, qalalar, qalashalar, awıllar sonıń menen birge, Qaraqalpaqstan Respublikasınan ibaratlıǵı bekkemlenip qoyılǵan. Házir Ózbekstan Respublikasında 12 wálayat bar. Wálayatlar, óz gezeginde, rayonlarǵa bólinedi. wálayatlar shegaraların ózgertiw, sonıń menen birge jańa wálayatlar shólkemlestiriw, olardı tamamlaw Ózbekstan Respublikası Joqarı jıynalısı razılıǵı menen ámelge asırıladı. Wálayatlarda Ózbekstan Respublikası Konstitusiyası boyınsha hákim basshılıq etetuǵın xalıq deputatlar keńesi hákimiyattıń wákillik organı bolıp tabıladı. Bul keńes mámleket hám puqaralardıń máplerin gózlep, óz kepillikine tiyisli máselelerdi sheshedi. Wálayat xalıq deputatları keńesi hám wálayat hákimleriniń kepillik múddeti — 5 jıl. Wálayat hákimleri Prezident tárepinen tayınlanadı hám lawazımnan azat etiledi hámde wálayat xalıq deputatları keńesi tárepinen tastıyıqlanadı. Wálayat hákimleri óz wákilliklerin jeke basshılıq tiykarında ámelge asıradı, ózleri basshılıq qılıp atırǵan organnıń qararları hám iskerligi ushın ózi juwapker bolıp tabıladı..

Jáne qarań

• Hákim.

Ádebiyatlar

• ÓzME. Birinshi tomı. Tashkent, 2000-jıl