Xalıqaralıq oqıwshılardı bahalaw dástúri

Xalıqaralıq oqıwshılardı bahalaw dástúri (inglisshe Programme for International Student Assessment) — túrli mámleketlerde 15 jaslı oqıwshılardıń sawatxanlıǵın (oqıw, matematika, tábiyiy pánler) hám de bilimlerin ámeliyatta qollaw qábiletin bahalaytuǵın dástúr.

PISA testleri mektep oqıwshılarınıń haqıyqıy turmısta kerek bolatuǵın hádiyselerdi analiz qılıw, olardan juwmaq shıǵarıw hám baylanısqa kirisiw kónlikpelerin qaysı dárejede iyeleytuǵının, tálim sistemasınıń bul ózgerislerge qanshelli maslasıp atırǵanın anıqlaw maqsetinde ótkeriledi. Bul dástúr 1997-jılda engizilgen bolıp, hár úsh jılda bir ret ótkeriledi, birinshi ret 2000-jılda ótkerilgen. Hár úsh jılda bir pán baǵdarına abzallıq berilip, jámi testler kompleksiniń derlik 50% sol pánge tiyisli boladı. 2000-jılda dáslepki bar oqıw sawatxanlıǵına pát berilgen.

Test Ekonomikalıq sheriklik hám rawajlanıw shólkemi (OECD) tárepinen jetekshi xalıq aralıq ilimiy shólkemler menen konsorsiumda, milliy oraylar qatnasıwında shólkemlestiriledi. Izertlewde Ekonomikalıq sheriklik hám rawajlanıw shólkemine aǵza bolǵan mámleketler, sonıń menen birge, OECD menen sheriklik baylanısları bolǵan mámleketlikler qatnasadı.

PISA izertlewi monitoring izertlewi bolıp, ol túrli mámleketlerdegi tálim sistemalarında júz berip atırǵan ózgerislerdi anıqlaw hám salıstırıw, bilimlendiriw tarawındaǵı strategiyalıq qararlar natiyjeliligin bahalaw imkaniyatın beredi. 2000-2015-jıllar aralıǵinda ótkerilgen izertlew nátiyjeleri boyınsha búgingi kúnde Arqa Aziyada — Qıtay, Koreya, Singapur, Yaponiya, Evropada — Finlandiya, Estoniya, Shvetsariya, Polsha va Niderlandiya kibi mámleketlerdiń orta tálim sisteması jaqsı rawajlanǵan.

PISA test quramı

PISA testleri 5 ta baǵdar boyınsha oqıw, matematika sawatxanlıq, tábiyiy-ilmiy pánler, sheriklikte mashqalalardı sheshiw hám finanslıq sawatxanlıq ótkeriledi. Testlerde tiykarǵı itibar oqıwshılardıń usı jónelisler boyınsha eń tiykarǵı túsiniklerdi biliwi, bazalıq bilim hám kónlikpelerdi iyelegeni, olardan turmıslıq jaǵdaylarda paydalana alıwına qaratıladı.

PISA sınawlarında tórt túrli sınaw usılınan paydalanıladı:

Bir juwaplı testler;
Birneshe juwaplı testler;
Qısqa yamasa tolıq juwap jazılatuǵın sorawlar;
Qandayda bir mashqalanıń sheshimi boyınsha oqıwshı pikiri (ádette bunday sorawlarda tekseriwshide ulıwma juwaplar boladı, oqıwshı juwabı test dúziwshi juwabına áyne sáykes keliwi talap etilmeydi, oqıwshı dóretiwshiligi qollap quwatlanadı).

Bunnan tısqarı testler menen bir waqıtta oqıwshılardan anketalarda alıw názerde tutılǵan.

PISA tiykarǵı jónelisler

Oqıw sawatxanlıǵı: Insannıń tekst formasında berilgen maǵlıwmatlardı tusine alıw hám olarǵa reaksiya bere alıw kónlikpesi, jámiyet turmısında aktiv qatnasıw processinde oqıǵan maǵlıwmatlarınan óz maqsetleri jolında paydalana alıw, bilim hám múmkinshiliklerin asıra alıw uqıbı.

Bul jerde, oqıw sawatxanlıǵı túsinigi keń mániste túsiniledi. Bul jónelis maqseti oqıwshınıń berilgen shıǵarmadan bólek, ómirbayanshılıǵı, xat, hújjet, gazeta hám jurnallardan alınǵan maqalalar, túrli qollanbalar, geografiyalıq kartalar sıyaqlı reńbereń tematikalıqtaǵı, quramında tekstti ashıp beriwge arnalǵan diagrammalar, súwretler, kartalar, grafikalıq hám kesteler berilgen tekstti túsiniwi, mazmunı haqqında pikir júrgize alıw, tekst mazmunına ataq beriw hám oqıǵanları haqqında óz pikirin jetker bere alıw sıyaqlı kompetensiyaların anıqlaw esaplanadı.

Matematikalıq sawatxanlıq : Insannıń matematikanıń ózi jasap atırǵan dúnyadaǵı ornın biliwi, matematikalıq processlerdi tuwrı hám tolıq tiykarlay alıwın tekseredi. Shaxstıń matematikadan jaratıwshań, qızıǵıwshı hám pikirleytuǵın insannıń házirgi hám keleshektegi matematikalıq bilimlerge bolǵan zárúriyatın qandıra alatuǵın dárejede paydalana alıwın támiyinlew bul bólimniń tiykarǵı maqseti bolıp tabıladı.

Bul bólimdegi sawatxanlıq termininen bul bólim maqseti ádette mektep programmasında beriletuǵın bilimlerdi qaysı dárejede ózlestirgenin anıqlaw emesligin kórsetiw ushın paydalanılǵan. Tiykarǵı itibar matematikalıq bilimlerden hár qıylı turmıslıq jaǵdaylarda pikirlew hám intiutiv qarar qabıllaw talap etiletuǵın túrli usıllarınan qollaǵan halda paydalana alıw názerde tutıladı. Lekin bul túrdegi sorawlarǵa juwap beriwde mektep programmasında beriletuǵın bilim hám kónlikpeler zárúr bolıwı múmkin.

Bul jónelis sınaqlarında ádette turmıstıń túrli tarawlarında (medicina, turar jay, sport hám hb.) dus keliniwi múmkin bolǵan matematikaǵa tiyisli jaǵdaylar usınıs etiledi.

Tábiyiy-ilimiy pánler sawatxanlıǵı: Turmıslıq hádiyselerde ilimiy usılda sheshiliwi múmkin bolǵan mashqalalardı anıqlaw, gúzetiw hám tájiriybeler tiykarında juwmaq shıǵarıw kompetensiyası. Bul juwmaqlar átirapımızdaǵı álemdi túsiniw hám insan iskerligi nátiyjesinde ol jaǵdayda júz berip atırǵan ózgerislerdi ańlap jetiw, soǵan kóre kerekli qararlar qabıl ete alıw kónlikpesin rawajlandırıw bul bólimniń tiykarǵı maqseti bolıp tabıladı.

Bul sawatxanlıq qásiyeti biziń mekteplerimizde fizika (astronomiya elamentleri menen birge), biologiya, ximya hám geografiya pánlerin oqıtıw processinde beriliwi názerde tutılǵan.

2000-jıl

2000-jılda 32 mámleketten 265 000 oqıwshılar test sınaǵınan ótken. Bul jılda tiykarǵı tema — oqıw hám oqılǵan zatlardı túsiniw qábileti saylanǵan bolıp, test sorawlarınıń úshten eki bólegi naǵız ózi temaǵa arnalǵan^[1].

2003-jıl

PISA-2003 te 43 mámleketten 275 000 den artıq oqıwshı qatnastı. Oqıw boyınsha Finlyandiya 543 ball menen birinshi orındı iyeledi. Rossiya— 442 ball, AQSh — 495 ball,Serbiya— 412 ball alǵan^[2].

Matematika baǵdarında Gonkong 550 ball menen birinshi orında, AQSh 483 ball, Italiya 466 ball, Rossiya 468 ball toplaǵan^[2].

Tábiyiy pánler baǵdarı boyınsha Finlandiya jetekshilik etken (549 ball).

2006-jıl

2006-jılda oqıw sawatxanlıǵı boyınsha 57 mámleket arasında Qubla Koreya 556 ball menen birinshi orındı iyelegen.

Matematika baǵdarında Taybey 549 ball menen jetekshilik etken. AQSH 468 ball, Izrail 442 ball toplaǵan.

Tábiyiy pánler sawatxanlıǵı boyınsha Finlyandiya 563 ball menen birinshi orında, Italiya 475 ball, AQSh 489 ball toplaǵan.

2009-jıl

2009 — jılda izertlewde 74 mámleket qatnasqan. Oqıw sawatxanlıǵı boyınsha Qıtaydıń Shanxay qalası 556 ball menen jetekshilik etken. Koreya 539 ball menen ekinshi hám Finlyandiya 536 ball menen úshinshi orındı iyelegen^[3].

Matematika baǵdarında da Qıtaydıń Shanxay qalası 600 ball menen jetekshi, ǴMDA mámleketlerinen Rossiya 468 ball, Qazaqstan 405 ball, Qırǵızstan 331 ball toplaǵan.

2012-jıl

2012-jılda PISA de 65 mámleket, atap aytqanda, OECDǵa aǵza 34 mámleket qatnastı^[4].

Qatnasıwshılarǵa dástúriy testler menen bir qatarda izertlew tariyxında birinshi ret jańa túrdegi másele, yaǵnıy — interaktiv máseleler (interactive problems) usınıs etildi.

2015-jıl

2015-jılda izertlewde 70 mámleket qatnastı^[5]. Sol jılı dástúriy testler menen bir qatarda, finanslıq sawatlılıq boyınsha izertlewler ótkerildi.

Singapur mámleketi oqıw sawatxanlılıǵı, matematikalıq hám tábiyiy pánler sawatxanlıǵı PISA izertlewiniń barlıq baǵdarları boyınsha birinshilikti iyelegen. ǴMDA mámleketlerinen oqıw sawatxanlıǵı boyınsha Qazaqstan 427 ball (53 — orın ), matematikalıq sawatlılıq boyınsha Rossiya 494 ball (23-orın) hám tábiyiy pánler boyınsha Moldova 428 ball (50-orın) toplaǵan^[6].

2018-jıl

PISA 2018-jıl izertlewinde Pekin, Shanxay, Tszyansu hám Chjeszyan (Qıtay ) hám Singapur mámleketleri oqıw sawatxanlıǵı boyınsha basqa mámleketler qaraǵanda talay joqarı ball topladı^[7]. OECD mámleketleri arasında Estoniya,Kanada, Finlyandiya hám Irlandiya oqıw boyınsha eń jaqsı nátiyjelerdi kórsetti.

2022-jıl

2022-jılda Ózbekstan dáslepki ret PISA xalıq aralıq izertlewde qatnasadı^[8]. Ózbekstan PISA izertlewlerinde qatnasıw arqalı rawajlanǵan mámleketler tájiriybelerin Ózbekstan tálim sistemasında qollaw, óz nátiyjelerin basqa mámleketlikler nátiyjeleri menen salıstırıw múmkinshiliklerine iye boladı. Izertlew Ózbekstan Respublikası ministrler Mákemesi janındaǵı Tálim sapasın baqlaw mámleket inspeksiyasi tárepinen Ózbekstan Respublikası Xalıq tálimi ministrligimenen sheriklikte ámelge asırıladı.

Derekler

[1] .org.pdf

[oecd.org.pdf-2] 2,0 ^2,1 oecd.org.pdf

[3] .org.pdf

[4] Vostok delo umnoe Mejdunarodniy reyting shkolnogo obrazovaniya vozglavili aziati

[5] sa-2015-results-in-focus.pdf

[6] sa-worldwide-ranking-average-score-of-math-science-reading/

[7] Rezultati PISA 2018-ru

[8] Oʻzbekiston ilk bor 2022-yilda xalqaro tadqiqotlarda ishtirok etadi

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]