Germaniya—Rossiya qatnasıqları
Otto fon Bismark 1873-jılda Rossiya, Germaniya hám Avstriya-Vengriya menen Úsh imperator ligasın dúzdi. Biraq,1890-jılda Bismark siyasattan ketkennen keyin, onıń miyrasxorları Balqandaǵı báseki tásir ushın Rossiyaǵa qarsı Avstriyanı qollap-quwatlawdı tańladı. Birinshi jáhán urısında (1914—1918) Germaniya Rossiyaǵa qarsı gúresti. Qatnaslar 1920-jıllarda jıllı, 1930-jıllarda júdá suwıq, 1939—1941-jıllarda dos sıpatında bolǵan[1],keyin bolsa 1941,1945-jıllarda urısqa aynalǵan. 1920-jıllarda eki mámleket bir-biri menen sawda hám (jasırın ) áskeriy jumıslarda sheriklik etken. 1930-jıllarda Berlin qáwenderlik etken fashistler hám Moskva qáwenderlik etken kommunistler dúnya boylap, eń ataqlı Ispaniya puqaralar urısında (1936—1939 ) bir-biri menen urıs etkenligi sebepli urıslar háwij aldı. 1939-jıl avgust ayında bolıp ótken tańqalarlı burılısta eki mámlekette kelisiwge eristi hám Arqa Evropanıń ilgeri ǵárezsiz bolǵan mámleketlerin bólisti. 1941-jılda Germaniya SSSRǵa bastırıp kirgeninde bul doslıq qulap tústi. Sovet áskerleri aman qaldı hám Ullı Britaniya hám AQSh penen birlesti hám nemeclerdi artqa quwdı hám 1945-jıl may ayında Berlindi iyelep aldı.
1947,1991-jıllardaǵı suwıq urıs dáwirinde Germaniya ekige bólingen. Arqa Germaniya kommunistlik qadaǵalaw astında bolıp, ol jerge úlken áskeriy kúsh jaylastırılǵan hám 1953-jılda Arqa Germaniyadaǵı kóterilisti bastırǵan Moskvanıń jaqın qadaǵalawı astında edi. Suwıq urıs tawısılıwı hám Germaniyanıń qosılıwı 1989,1991-jıllarda Germaniya hám Rossiya «Strategiyalıq sheriklik» ti islep shıqtı, bunda energiya eń zárúr faktorlardan biri esaplanadı. Germaniya hám Rossiya energiya boyınsha bir-birine baylanıslı, yaǵnıy Germaniyanıń Rossiyadan energiyaǵa bolǵan mútajligi hám Rossiyanıń energetika infradúzilisin rawajlandırıw ushın úlken nemec qarjına bolǵan mútajligi sebepli bir-birine kerek.
BBC Jáhán xızmetiniń 2014-jıǵı sorawına kóre, nemeclerdiń tek 21 procenti Rossiya tásirine unamlı qaraydı. Biraq,ruslar Germaniyaǵa salıstırǵanda nemeclerge qaraǵanda talay unamlı pikirde, 57 % Germaniya tásirin unamlı hám 12 % unamsız dep esaplaydı [2].
2014-jılda Rossiyanıń Qırımdı Ukrainadan tartıp alıwı hám Ukrainadaǵı kóterilisshilerdi qollap-quwatlawına juwap qaytarıwı júdá unamsız tús aldı. Germaniya Rossiya neft, bank sanaatı hám prezident Vladimir Putinniń eń jaqsı birlespeshilerine qarsı Evropa Awqamı barǵan sayın keskinlesip baratırǵan sanksiyaları boyınsha NATO Kvinti arasında jetekshi boldı. Rossiya buǵan juwap retinde Evropa Awqamınan azıq-awqat importın qısqartırdı.
2022-jılǵı Rossiyanıń Ukrainaǵa bastırıp kiriwi Germaniyanıń jańa kansleri Olaf Scholz menen Germaniya-Rossiya qatnaslarınıń derlik pútkilley ózgeriwine alıp keldi. Scholz shabıwılshı rus kúshlerine qarsı gúreste járdem beriw ushın mıńlaǵan raketalardı asıǵıslıq penen Ukraina áskerlerine tapsırıwǵa buyrıq berdi. Germaniya urıs baslanǵanınan berli, Rossiyaǵa qarsı qattı ekonomikalıq bank sanksiyalarında da qatnasqan. Biraq, Germaniya tábiyiy gaz boyınsha Rossiyaǵa júdá baylanıslı hám „Arqa aǵıs 2“ gaz trubasın toqtatıp qoyıwdan tısqarı, bul sektordı sanksiyalawǵa onsha tayın emes. Bul truba Germaniyanıń Rossiyadan import etiletuǵın nefttiń úlken bólegin quradı[3].
Tariyxı[redaktorlaw | derekti jańalaw]
Germaniyanıń shıǵısqa kóshiwi[redaktorlaw | derekti jańalaw]
Ásirler dawamında nemeclerdiń shıǵısqa, kóbinese tiykarınan slavyan aymaqlarına hám Rossiyaǵa jaqın yamasa onıń qadaǵalawı astındaǵı aymaqlarınǵa turaqlı háreketleniwi bolıp turǵan. Flegeldiń atap ótiwinshe, nemec fermerleri, sawdagerleri hám isbilermenleri Arqa hám Batıs Prussiyaǵa, Baltıq boyı regionına (Litva, Latviya hám Estoniya), Danzig hám Vistula dáryası regionına, Galisiya, Sloveniya, Banat, Bachka, Bukovina, Transilvaniya, Rossiyanıń Volga dáryası aymaǵı, Posen, Varshava knyazlıǵı, Polsha hám Ukraina, Voliniya, Bessarabiya, XVII,XX ásirlerde Ararat tawı úlkesine shekem barǵan. Kóbinese olar Rossiya húkimetiniń usınısına qaray kelisken. Nemecler ádette jerge iyelik qılıw hám isbilermenlik iskerliginde jumıs alıp barǵan. Ayırım gruppalar, mısalı, mennonitlerdiń bir bólegi, 1860,1914-jıllarda Arqa Amerikaǵa kóship ótti. Baltıq boyı mámleketlerindegi nemecler 1940-jılda óz iqtiyarı menen watanlarına qaytqan. 1944,1946-jıllarda Polsha, Chexoslovakiya hám Arqa Evropanıń basqa mámleketlerinen 12—14 million kisi ayawsız quwǵın etildi, 500 mıń hám onnan artıq kisi qaytıs bolǵan[4][5].Suwıq urıs tawsılǵannan keyin, Germaniya júz mıńlaǵan nemec milletine tiyisli adamlardı, olar nemec tilin bilmewine qaramastan,qaytıwın finanslastırdı[6].
Derekler[redaktorlaw | derekti jańalaw]
- ↑ Chubarov refers to „friendly relations“ 1939-41; Alexander Chubarov. Russia's Bitter Path to Modernity: A History of the Soviet and Post-Soviet Eras. A&C Black, 2001 — 111 bet. ISBN 9780826413505.
- ↑ 2014 World Service Poll BBC
- ↑ „Russland und die SPD: Scherbenhaufen der Ostpolitik“. 19-aprel 2022-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 30-sentyabr 2022-jıl.
- ↑ R. M. Douglas, Orderly and Humane: The Expulsion of the Germans after the Second World War (2013), the title is ironic
- ↑ Henry Wend. „Review of MacDonogh, Giles, After the Reich: The Brutal History of the Allied Occupation“ on H-German, H-Net Reviews. January, 2010. online
- ↑ Arthur E. Flegel, "A Summary of German Migrations Eastward into Poland, Austria, Hungary, Romania, and Russia, " Journal of the American Historical Society of Germans from Russia (1991) 14#4 pp 35-38.