Ukraina

Ukraina

(Bayraq) (Gerb)

Ukraina (Ukr. Україна; [ukrɑˈjinɑ]) — Evropani'n' qubla-shi'g'i'si'nda jaylasqan mámleket. Mayd. 596,06 km2. Xalqi 45,5 mln adam. (2013.01.15). Paytaxtı — Kiyev q. 23 wa'layatdan ibarat — Vi'nni'cya, Voli'n, Dnipro, Doneck, Ji'tomi'r, Ujhorod, Zaporijjya, Ivano Frankivsk, Ki'yiv, Kropi'vni'cki'y, Luhansk, Lviv, Mi'kolayiv, Mariupol, Odesa, Poltava, Rivne, Sumi', Ternopil, Xarkiv, Xerson, Xmelni'cki'y, Cherkasi', Chernivtsi, Cherni'hiv wálayatları, Ki'yiv q.larina bo'linedi.

Mámleket du'zimi

U. — respublika. A'meldegi konstitutsiyasi 1996 j. 28 iyunda qabil etilgen. — prezident (2022 j. yanvardan Volodymyr Zelenskyi), wol tuwri ha'm jasirin dawis beriw joli menen 5 j. mu'ddetge saylanadi. Qanun shig'ariwshi hakimiyatdi joqari Rada (parlament), ha'kimiyatdi bas wa'zir basshiliginda wa'zirler Mekemesi amelge asiradi.

Ta'biyati

klimati, igalli jumsaq kontinental. Batisdan shig'isqa qaray klimatdin' kontinentalligi kusheyedi. Arqadan qub.ga qaray jaz benen qistin' temperaturadagi farqi artib, qar qaplaminin' qalinligi ha'm saqlaniw muddeti, jawin mug'dari, nisbiy ig'aliliq kemeyip baradi.

Yanvardin' ortasha t-rasi' shig'isda —7°, —8° , iyulda batisda 18—19°, jan.sharkda 23—24°. Jilliq jawin arqa.batisda 600—700m.

Xalqi'

Tiykarg'i' xalqi' — ukrainlar (78% ga jaqin); rus, belorus, moldavan, qrim tatarlari, bolgar, venger, rumin, polyak, gagauz, o'zbek (11,5 min') h.t.b. (ha'mmesi 130 millet wa'killeri) ha'm jasaydi.

Xojalig'i

Ukraina. — industrialagrar mámleket. Milliy daramad tiykarinda sanaat 30%, awil xojalig'i. 14%, xizmet ko'rsetiw 56% di quraydi.

Sanaati

Awir industriyada i.sh. sanaatinin' u'lesi ju'da u'lken. Ma'selen, ka'nshilik sanaati, qara ha'm rengli metallurgiya, kemesazlik, awir mashinasazlik, neft ximiyasi' ha'm koks ximiya sanaati, sonin'day, a'skeriy sanaat rawajlang'an.

Arxitekturasi

U. Aymag'inda paleolit da'wrindegi turar jay qaldiqlari, adam ha'm haywan musinsheleri saqlanip qalgan. Birinshi uyler Vizantiya arxitekturasi tasirinde tiklengen. Kiyevdagi Ayo Sofiya sabori ha'm Altin darwaza (11-a. nin' 1yarmi) usi dawirge tiyisli yadgarliklardir. Uliwma, U. Arxitekturasi Evropa arxitekturasi ruxinda rawajlanip kelgen, maselen, tasdan qala ha'm saraylar qurilgan, su'wret ha'm ameliy bezew aserleri jaratilgan. 14—16a.lerde Volin, Podolye ha'm Galitsiyada ko'plegen istehkam monastirler barpa etildi. 16-a. 2yarimi ha'm 17-a. baslari U. Arxitekturasinda oyaniw dawrinin' tasiri seziledi, xalqshillik unsurleri ko'rine baslanadi. 18-a. baslarinda Sol sahil U.da barokko uslubi u'stu'nlik qilg'an bolsa, tez arada rokoko u'sliwbi ha'm kirib keldi, du'nyawiy arxitektura rawajlandi.